Η μάχη του Τουβά Τεπέ

Στις 15 (δεκαπέντε) Σεπτεμβρίου 1943 το βράδυ ξεκινήσαμε από το χωριό Πετράδες (...) Και αφού άρχισε η μάχη όλη μέρα, και τους βγάλαμε από τα πέντε υψώματα και είχαν μείνει ακόμα δύο (2) ειδοποίησαν τους Γερμανούς και Βουλγάρους από τις Μουριές και από την Βιρόνια και ήρθαν το απόγευμα και μας χτύπησαν από τα πλάγια και τότε έγινε πιο σκληρή η μάχη αλλά μόλις βράδιασε φύγανε μαζί με τους Γερμανούς και Βούλγαρους, το πρωί φύγαμε και εμείς για το χωριό Πετράδες. Στη μάχη αυτή είχαμε δύο (2) θύματα και έξι (6) τραυματίες.

Θύματα Παοτσήδων είκοσι δύο (22) σκοτωμένοι και δεκαοκτώ (18) αιχμάλωτοι ανάμεσά τους και ένας λοχαγός. (...)

Βγήκε και ένα καινούριο τραγούδι, και τώρα το τραγούδι:

Του Βέρμιου αντάρτικο είμαστε λεβεντιά / εμείς θα πολεμήσουμε για την Ελευθεριά. / Ω Ελλάδα, πατρίδα μας γλυκιά / για σένα θα πεθάνουμε και για την ελευθεριά. / Την ΠΑΟ

θα συντρίψουμε τον ντόπιο φασιζμό / και ελευθεριά θα δώσουμε στο σκλάβο μας λαό. / Ω, Ελλάδα (...) το ΕΑΜ θα 'ναι οδηγός και ο ΕΛΑΣ φρουρός / τη νίκη θα μας φέρουνε και όλα θα πάνε εμπρός. / Ω Ελλάδα (...)

Η μάχη στα χωριά Κόπροβα και Τριάδα

(...) Σε ένα μικρό χωριό στο μισό της διαδρομής, μας έπιασε μια κατακλυσμιαία βροχή και όπως ήταν και σκοτάδι ο οδηγός έχασε το μονοπάτι και καθυστερήσαμε μια (1) ώρα. (...)

Φθάσαμε στις 4 με 5 η ώρα και άρχισε η μάχη αλλά τα χωριά αυτά ήταν σε κάμπο Γερμανών που μέσον της οργανώσεως (οι χωριάτες) το σκάσανε και βγήκανε στο βουνό Κρούσια, και επειδή τα όπλα που είχαν ορισμένοι δικοί μας ήταν Μάλινχερ, είχαν τελειώσει οι σφαίρες και δεν υπήρχαν τα πήραν οι Ρώσοι και άνοιξαν τις θαλάμες και τις ραβδώσεις και τα κάνανε να πάρουν σφαίρες ιταλικές, που είχαμε μπόλικες. (...)

Η μάχη του Βουρλάν

Στις 18 (δεκαοχτώ) Οκτωβρίου '43 ξεκινήσαμε νύχτα και πήγαμε και κυκλώσαμε το χωριό και το πρωί τους ειδοποιήσαμε να παραδοθούνε και δεν θα τους πειράξαμε αλλά αυτοί μας βάλλανε με καταιγιστικά πυρά (...) σκοτώθηκε ένας Ελασσίτης, Δάσκαλε τον λέγαμε, δεν ξέρω αν ήταν στον πολιτικό του βίο δάσκαλος. (...)

Τότε διέταξε ο Κολοκοτρώνης γενική επίθεση και μπήκαμε μέσα στο χωριό και βάλαμε φωτιά στο σπίτι από εκείνο που σκότωσαν τον Δάσκαλο. (...) Πιάσαμε έντεκα (11) αιχμαλώτους και επτά (7) τραυματίες που όταν φύγαμε τους αφήσαμε να τους περιποιηθούν οι χωρικοί.

Νεκροί Παοτσήδων δεκαεπτά (17) και αυτοί που ήταν μέσα στο σπίτι και σκοτώσανε τον Δάσκαλο (...) βάλαμε φωτιά κάηκαν μέσα διότι μέχρι την ώρα που την βάλαμε ήταν μέσα και μας βάζανε και ορισμένοι κατόρθωσαν από ένα μέρος να φύγουν. (...)

Η μάχη στο χωριό Αγιος Πέτρος και Παύλος

Στις 20-21 Οκτώβρη ξεκινήσαμε από την Ποντοκερασιά. (...) Την άλλη μέρα χαράματα πήγαμε και τους χτυπήσαμε έγιεν σκληρή μάχη και κράτησε τέσσερις ώρες. Στην μάχη αυτή είχαμε οκτώ (8)θύματα και ο εχθρός εβδομήντα (70) αιχμαλώτους και είκοσι δύο (22) νεκρούς. Οι αρχηγοί τους Μήτσου και Τσαμαλούκας ντυθήκανε ρούχα γυναικεία και φύγανε και τα ρούχα τους τα πήρανε δύο αντάρτες δικοί μας και τα φορέσανε, ήταν ρούχα αξιωματικών της Χωροφυλακής. Οι 70 αιχμάλωτοι δέχτηκαν και έμειναν μαζί μας. Οσοι Παοτσήδες φύγανε, ανασυντάχθηκαν και φύγανε για τη Χαλκιδική. (...) Περάσαμε από τα χωριά Περιστέρι και Κριθιά. (...)

Στην Οσσα καθίσαμε δύο ώρες και από εκεί ξεκινήσαμε και περάσαμε από τις Νυφόπετρες, την Λίμνη του Λαγκαδά και τη Βόλβη. (...) Το πρωί φθάσαμε στο χωριό Ριζά Χαλκιδικής εκεί καθίσαμε περίπου δύο μήνες. (...)

Η πρώτη μάχη ήταν στο βουνό Χορτιάτη με τους Παοτσήδες αλλά δεν κράτησε πολύ διαλυθήκανε. Η δεύτερη επιχείρηση ήταν στον Πολύγυρο Χαλκιδικής. (...) Αφού κόψαμε και τα τηλεφωνικά καλώδια, μπήκαμε μέσα, φθάσαμε στην πλατεία εκεί ήταν μια ομάδα Γερμανών στο καφενείο, και μπροστά στο δρόμο ήταν έξι (6) αυτοκίνητα γερμανικά γεμάτα τρόφιμα, λάδια, σαπούνια, ελιές, σαρδέλλες παστές και κονσέρβες. (...) Μας είδαν οι Γερμανοί αρματωμένους σήκωσαν τα χέρια και χαιρέτισαν τον καπετάν Κολοκοτρώνη και είπαν «κουτ παρτιζάν» και έτσι τελείωσε και αυτή η επιχείρηση χωρίς κανένα πυροβολιζμό. (...) Πίάσαμε και όλοι την Χωροφυλακή μαζί με τους αξιωματικούς, σύνολον εβδομήντα (70) τους πήραμε μαζί μας. (...)

Πήγαμε στο χωριό Ριζά, εκεί δώσαμε και στους χωρικούς διάφορα τρόφιμα και εμείς είμασταν εφοδιασμένοι για ένα μήνα τρόφιμα. Τους χωροφύλακες τους έβαλε ο Κολοκοτρώνης σε ομάδες αξιωματικούς. Αργότερα που ιδρύθηκε η πολιτοφυλακή πήγαν στην πολιτοφυλακή. (...) Τις γιορτές των Χριστουγέννων του '43-44 μετά ήρθε διαταγή να επιστρέψουμε στο Βέρμιο στα λημέρια μας. (...)

Εξω από το χωριό Βαμπάκιο στους πρόποδες του Πάικου μας πήρανε είδηση οι Γερμανοί και οι Παοτσήδες και μας επιτέθηκαν και άρχισε η μάχη αλλά δεν κράτησε πολύ.

Εμείς μαχόμενοι συνμπτιζόμασταν προς τα λιβάδεια του Πάικου και αυτοί γυρίσανε πάλι στο χωριό και τελείωσε η μάχη χωρίς κανένα θύμα. (...) Στις 20 με 21 Ιανουαρίου το βράδυ (...) κατά τις 7 η ώρα πήγαμε και τους χτυπήσαμε μέσα στο χωριό Ομπαρ στα πρώτα σπίτια, αλλά σε μερικά μέρη του χωριού ήταν οχυρωμένοι καλά και κράτησε η μάχη περίπου τέσσερις (4) ώρες χωρίς καμμιά απώλεια από την πλευρά μας αυτοί είχαν 29 νεκρούς πιάσαμε 32 αιχμαλώτους και οι υπόλοιποι με τα πρώτα πυρά φύγανε και πήγανε στα Γιαννιτσά. (...)

Η μάχη στο χωριό Χαϊταρλή Κοζάνης

Στις 22 (είκοσι δύο) Μαρτίου 1944 το βράδυ ξεκινήσαμε όλο το τάγμα από Κατράνιτσα στο χωριό Μεσόβουνο. (...) Την άλλη μέρα το απόγευμα αφού συγκεντρωθήκαμε στην πλατεία του χωριό Φραγκότσι και μας μίλησε ο καπετάν Κολοκοτρώνης, για την επόμενη μέρα που ήταν 25 Μαρτίου, για του ήρωες του '21 και για τον απελευθερωτικό αγώνα που κάναμε, και για τους προδότες της ΠΑΟ που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς, και είπαμε και μερικά τραγούδια του αγώνα. Το βράδυ κατά τις εννιά με δέκα η ώρα ξεκινήσαμε για το χωριό Χαϊταρλή.

Το κυκλώσαμε, άρχισε και η μάχη. (...) Σε όποιο σπίτι βρίσκαμε μεγάλη αντίσταση του ρίχναμε πουρλότο (βόμβες Μολότοφ). (...) Ορισμένοι μπήκαν μέσα στην εκκλησία και μας βάζανε από τα παράθυρα, αλλά δεν τους πειράξαμε ενώ άμα θέλαμε τους ανατινάζαμε. (...) Θύματα είχαν πολλά οι Παοτσήδες και εμείς είχαμε έναν βαρειά τραυματία που την άλλη μέρα πέθανε και τον θάψαμε στο χωριό Φραγκότσι. (...)

Η μάχη στα χωριά Ακρινή, Αγιος Δημήτριος

Στις 2 (δύο) Απριλίου 1944 το βράδυ ξεκινήσαμε από το Φραγκότσι φθάσαμε στα χωριά που ήταν σχεδόν ενωμένα, εκεί είχαν μαζευτεί οι Παοτσήδες, τους χτυπήσαμε και τους διαλύσαμε, άλλους πιάσαμε και άλλοι σκοτώθηκαν. (...) Πιάσαμε τα υψώματα και άρχισε η σκληρή μάχη με τους Γερμανούς, το βράδυ συνμπτιχθήκαμε και ανεβήκαμε στα Πριόνια επάνω στο Βέρμιο, εκεί ήταν τα θερινά ανάκτορα του βασιλέα Γλίγξμπουργκ, δώδεκα βίλες που παραθέριζε προπολεμικώς τα καλοκαίρια με το σκυλολόι του. Ολη η περιοχή γύρω γύρω ήταν όλο πεύκα, τα νερά σφυρίζανε, τα πουλιά κελαηδούσαν, ήταν ένας παράδεισος, τέλειος. Εδώ στα Πριόνια καθίσαμε μια ημέρα και μια νύχτα νηστικοί. (...)

Εδώ ίσως ορισμένοι που θα διαβάσουν την ιστορία αυτή να πούνε «καλά, αφού χτυπήσατε στα χωριά γιατί δεν πήρατε τρόφιμα και μείνατε δύο ημέρες νηστικοί». Και απαντώ, ο ΕΛΑΣ ήταν λαϊκός στρατός, και αν δεν μας έδινε ο λαός δεν αγγίζαμε τίποτα, ας είμασταν δύο και τρεις ημέρες νηστικοί, εξάλλου υπήρχε και η ΕΤΑ, η οργάνωση. (...)

Η μεγάλη επιχείρηση του Βερμίου

23 Απριλίου το 1944 είμασταν δύο τάγματα του Βερμίου 2ο και 3ο. (...) Μας είδοποίησαν, η Πολιτική Οργάνωση, ότι μια μεραρχία περίπου είκοσι δύο χιλιάδες (22.000) Γερμανοί κύκλωσαν το Βέρμιο και θα κάνανε εκκαθαριστική επιχείρηση. (...) Πάρθηκε η απόφαση να δώσουμε τη μάχη. (...) Η διμοιρία, η δικιά μας, είμασταν σε ένα ύψωμα απέναντι από την Κατράνιτσα, και μετά την τρίτη ημέρα του Πάσχα άρχισε η μάχη. (...)

Βέβαια δεν ήταν μόνο το πυροβολικό τους ήταν και οι όλμοι, τα μυδράλια, ερχόταν κάπου κάπου και δύο αεροπλάνα και μας μυδραλιοβολούσαν. (...) Ευτυχώς είχε ομίχλη και δεν μας έβλεπαν τα αεροπλάνα. (...) Αλλά ως εκ θαύματος μόλις φύγαμε και ανέβηκαν οι Γερμανοί στο ύψωμα, όπως ήταν και γυμνή η κορυφή αμέσως έφυγε η ομίχλη και ο σκοπευτής πήγε στο άλλο ύψωμα, τους είχε στα ογδόντα μέτρα περίπου και τους θέριζε με τα οπλοπολυβόλα. (...) Πριν πιάσουμε το ύψωμα Μαύρη Πέτρα ανέβαιναν από την άλλη πλαγιά δύο (2)Γερμανοί, αλλά μόλις ανεβήκαμε εμείς οι Γερμανοί σήκωσαν τα χέρια, παραδόθηκαν. (...)

Είχαμε έναν αντάρτη πρώην χωροφύλακα, ήξερε τα γερμανικά και ο καπετάν Στάθης τον είχε σαν διερμηνέα και πήρε πληροφορίες, διότι όπως έγραψα και πιο πάνω είχε χάρτη και πιστόλι φωτοβολίδων και ήταν στην διοίκηση και είπε ότι τον πατέρα του τον είχε φυλακίσει ο Χίτλερ γιατί ήταν κομουνιστής και είπε που είχαν ακριβώς περισσότερες δυνάμεις οι Γερμανοί για να κατεβούμε στον κάμπο. (...)

Τη Νάουσα την είχαμε σε απόσταση πεντακόσια μέτρα, όλη ημέρα είμασταν κρυμμένοι χωρίς καμιά κίνηση εκεί ντύθηκαν δύο Ναουσαίοι αντάρτες με πολιτικά και πήγαν στη Νάουσα συνδέθηκαν με την οργάνωση. (...) Τέλος, κατά το μεσιμέρι βλέπουμε να έρχονται ανά δύο, κοπέλες-Επονίτισσες, με το καλάθι στο χέρι και την τσάπα στην πλάτη, μας φέρανε ψωμί, τυρί και μαρμελάδα και φάγαμε. (...) Δηλαδή, είμασταν μέσα στους Γερμανούς νηστικοί και βρεμένοι όλη μέρα από καμιά φορά βγαίναμε από το δάσος σκυφτοί, παίρναμε κανά πράσο και τρώγαμε. (...) Τέλος μέσω οργανώσεως Αγγελοχωρίου περάσαμε με βάρκες εκατόν ογδόντα αντάρταις ανά δέκα άνδρες σε κάθε βάρκα. Ηταν 20 Απριλίου το '44, και αφού περάσαμε το κανάλι και έξω από το χωριό πεντακόσια μέτρα περίπου λημεριάσαμε. (...) Ολοι κρυμμένοι και συνέχεια έβρεχε και είμασταν μούσκεμα, το μεσημέρι μας έφεραν από το Αγγελοχώρι φασολάδα και φάγαμε. (...)

Μαζευτήκαμε όλοι σε ένα μέρος και μας μιλήσε ο καπετάνιος και μας είπε: συναγωνιστές οι Γερμανοί μάθανε πως κατεβήκαμε στον κάμπο και κατεβαίνουν και αυτοί και πρέπει να διαλυθούμε. Οσοι είναι από δω γύρω, από τους νομούς Πέλλης, Βέροιας, Ναούσης, Γιαννιτσά, ανά δύο άτομα να πάρουμε μαζί και άλλα δύο που είναι από μακριά (...) και να κρυφτούμε γύρω στα χωριά τους, ώσπου να ξανασυγκροτηθούμε πάλι στο Βέρμιο. Και αφού άρχισε η διάλυση με δάκρυα στα μάτια αποχαιρετιστήκαμε. (...) Κρυφτήκαμε, σε ένα χωράφι μέσα, που ήταν στάρι στον καρπό και τρώγαμε πασάκι στάρι, το τριβάμε μεσ' την παλάμη και το τρώγαμε σπυρί σπυρί. (...) Κατά το μεσημέρι έρχονται από την Βέροια καμιά διακοσαριά Παοτσήδες και αφού κατεβαίνουν ακροβολισμένοι από το κανάλι και προχωράνε προς εμάς έξω δίπλα από το δάσος τους φώναξε ο καπετάνιος τους να μπούνε μέσα στο δάσος αλλά αυτοί δεν έμπαιναν, μάλωναν αναμεταξύ τους και βριζόντουσαν, αναμεταξύ τους τουρκικά, διότι οι περισσότεροι ήταν τουρκόφωνοι. (...) Το βράδυ ήρθε ο αντάρτης που στείλαμε στο χωριό για τρόφιμα έφερε ένα πρόβατο, σφαγμένο. (...)

Ανθυπολοχαγό είχαμε τον Χορτιάτη που ήταν στρατιωτικός, καπετάνιο διμοιρίας είχαμε τον Αγρα από τη Νάουσα και πολιτικός του ΕΑΜ ήταν ο Κώστας Βοιάτσης από τα Κουφάλια Θεσσαλονίκης. (...)

Εγώ πήρα δύο (2) ξένους, έναν από το Κιλκίς και τον Σαμιώτη, ο Κώστας Βοιάτσης πήρε μαζί του έξι (6) άτομα μαζί και ο Χορτιάτης με άλλα τρία άτομα και πήραν κατεύθυνση για τα Κουφάλια. (...) Εγώ με τους δύο και ο Αγρας με άλλα έξι (6) άτομα φύγαμε μαζί μέχρι το Αγγελοχώρι αλλά τέτοια στενοχώρια, τέτοια συγκίνηση δεν έτυχα καμιά φορά στη ζωή μου. (...) Εκείνη τη στιγμή που χωρίζαμε, αποχαιρετιόμασταν αναμεταξύ μας, σε μικροομάδες και φιλιόμασταν και δάκρυσαν τα μάτια μας και ευχόμασταν καλή τύχη και ξανά συνάντηση στο Βέρμιο και χωρίσαμε, η ώρα ήταν εννιάμιση με δέκα 3-4 Μαΐου το '44.(...)

Βλέπουμε να έρχονται παιδιά και δύο άνδρες έρχονταν με τα βόδια τους να τα βοσκήσουν. (...) Ο ένας με γνώρισε διότι τα χωριά μας είχαν μια απόσταση το ένα με το άλλο και γνωριζόμασταν πριν να βγω αντάρτης. (...) Μόλις με είδε τρόμαξε «εσύ, λέει, εδώ πως έτσι;» Ρώτησα τι γίνεται στα χωριά, στο Ριζό και στην Πετριά και ποιος είναι υπεύθυνος του κόμματος και αν υπάρχουν Γερμανοί και που έχουν φυλάκια. (...) Εχουν φυλάκια στις δύο γέφυρες της σιδηροδρομικής γραμμής. (...)

Τις ήξερα πολύ καλά. (...)

Ανέβηκα επάνω στην γραμμή και κοίταξα γύρω δεν υπήρχε τίποτα μόνον στα πεντακόσια μέτρα που ήταν η γέφυρα ακουγόνταν οι Γερμανοί. Αμέσως τους σφύριξα ψεύτικα να έρθουν. (...) Περάσαμε την σιδηροδρομική γραμμή με αυτόν τον τρόπο περάσαμε και τον δημόσιο δρόμο (...) τους πήγα στο οικόπεδο του σπιτιού μας τους είπα να κάτσουν εκεί να φάνε και κρεμμυδάκια φρέσκα που είχε μέσα στο οικόπεδο. (...) Χτύπησα την πόρτα του σπιτιού μας ήρθε και με άνοιξε ο πατέρας μου μόλις με είδε με αγκάλιασε και μου είπε πως «ο αδελφός μου έχει μια βδομάδα που ήρθε και εσύ δεν φάνηκες και νομίσαμε σκοτώθηκες». (...) Τέλος, γύρισα και πήγα και έφερα και τους άλλους δύο στο σπίτι.

Εκείνη τη στιγμή ήρθε ο αδελφός μου ο Θεοχάρης και οι υπόλοιποι συγγενείς και μας είδαν και κλαίγανε. (...) Σε ένα σπίτι στην άλλη άκρη του χωριού ήταν ο Καρατζάς με μια διμοιρία. Είπε άμα θέλαμε να πάμε και πριν καλά καλά με δουν οι δικοί μου σηκωθήκαμε και φύγαμε. (...)

Αμέσως έτρεξαν και μας αγκαλιάσαν και μας φιλούσαν διότι η επιχείριση του Βέρμιου ήταν τέτοια που δεν ελπίζαμε να ζήσουμε και να ξανασυναντηθούμε. Εκεί μάθαμε και για τον καπετάν Κολοκοτρώνη που είχε σπάσει τον κλοιό των Γερμανών και κατέβηκε στον κάμπο. (...) Και από εκεί φύγανε για την Ελεύθερη Ελλάδα. Αφού μείναμε με την διμοιρία του Καρατζά 25 άνδρες και εφοδιαστήκαμε με πυρομαχικά γίναμε απόσπασμα κρούσεως, πηγαίναμε να ανατινάξουμε γέφυρες. (...) Πηγαίναμε και χτυπούσαμε. Την ημέρα είμασταν κρυμμένοι στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία. (...) Ξαναήρθε ο καπετάν Κολοκοτρώνης με τους άλλους και το μάθαμε. Πήγαμε και εμείς και τους βρήκαμε στο χωριό Μέγα Ρέμα. Σε δύο μέρες ήρθαν και άλλες δυνάμεις από αυτές που είχαν διαλυθεί στον κάμπο και ξανά συνγκροτίθικε το τάγμα. (...) Στο Αγγελοχώρι είχαν πάει οι Πουλικοί (...) και τους χτύπησαν από βορρά (...) κατά τις οκτώ η ώρα και άρχισε η σκληρή μάχη, σε όποιο σπίτι βρίσκαμε μεγάλη αντίσταση το ανατινάζαμε και τους εξολοθρεύαμε. (...)

Τότε αμέσως βγάλανε οι δικοί μας αυτό το τραγούδι που γράφω:

Ηθέλησε τ' Αγγελοχώρι να κάνει τον εθνικιστή / τον Πούλιο να υποστηρίξει αυτόν τον παλιοφασιστή / και ακούγονται ριπές, όλμοι και τουφεκιές / τ' Αγγελοχώρι άναψε φωτιές.

Εκεί που τρώγαν εκεί που πίναν / και την περνούσαν μια χαρά / εμπήκαν οι αντάρτες μέσα / και τους εβάλανε φωτιά./ Ακούγονται ριπές, όλμοι και τουφεκιές/ τ'

Αγγελοχώρι άναψε φωτιές. (...)

Ιούνιος μήνας '44, μπαίνουμε μέσα στην Βέροια συλλαμβάνουμε προδότες άλλος λόχος χτυπάει τους Ιταλούς που φυλάγανε στο Ινστιτούτο που είχαν αποθήκες πυρομαχικών. (...)

Πήγαμε και στήσαμε ενέδρα ανάμεσα στο χωριό Γεωργιάνη και Τριπόταμο εκεί κατά τις 10 (δέκα) το πρωί θα περνούσαν έξι αυτοκίνητα με Γερμανούς και ένα τζιπ. (...) Αφού τους αφήσαμε και μπήκανε μέσα στον κλοιό άρχισε η μάχη επί μισή ώρα. Τους σακατέψαμε, πιάσαμε δώδεκα (12) Γερμανούς και τον διερμηνέα, σκοτωμένοι Γερμανοί εβδομήντα τρεις (73). (...) Αν ήταν Ιταλοί θα τους πιάναμε ζωντανούς όλους, διότι οι Ιταλοί άμα πέφτανε σε ενέδρα παραδιδόντουσαν αλλά οι Γερμανοί πολεμούσαν. (...)

Τον Ιούλιο του '44 φύγαμε από το Βέρμιο και φθάσαμε στη Δεσκάτη (...) ακροβολιζμένοι πιάσαμε ένα ύψωμα που ευτυχώς δεν το είχαν πιασμένο οι Γερμανοί και είχαμε πλέον τους Γερμανούς μέσα σε κλοιό, στα διακόσια μέτρα. (...) Επί μια ώρα περίπου κράτησε η μάχη, μεταξύ μας. Εκεί να δεις, πως το βάζουν στα πόδια οι Γερμανοί, οι φτέρνες χτυπούσαν στις πλάτες και έτσι γλύτωσε το χωριό Λιάκα Κερασιά από το κάψιμο. Πιάσαμε 12 Γερμανούς αιχμαλώτους, 63 σκοτωμένοι. (...)

Επιχείρηση της Βέροιας

Μπήκαμε μέσα στην πόλη από ανάμεσα σε φυλάκια και δεν μας πήραν χαμπάρι. Η μάχη άρχισε μεταξύ των δύο λόχων του ΕΛΑΣ και των Γερμανών στη στρατώνα και στον σταθμό. (...) Εμείς, η διμοιρία μας είμασταν μέσα στην πόλη και συλλάβαμε τους επικίνδυνους προδότες. (...)

Κοντά στα χαράματα ξεκινήσαμε και πήγαμε μέσα στο Σταυρό που ήταν και ακατοίκητο χωριό διότι ήταν καμμένο. (...)

Είχε πάει η ώρα 9-9.30 ίσως και δέκα ακούσαμε μια βοή, ερχόταν τα αυτοκίνητα. (...) Και αφού ήρθε η γερμανική φάλαγγα και μπήκε μέσα στο Σταυρό (...) σταμάτησε και ορισμένοι Γερμανοί κατέβαιναν να κατουρίσουν. Ενας Γερμανός όπως κατέβηκε και πήγε κοντά στον φράχτη να κατουρίσει θα κατουρούσε στο κεφάλι του αντάρτη και ο αντάρτης τράβηκε το κεφάλι του αλλά ο Γερμανός τον είδε με την κίνηση που έκανε και πήγε να τραβήξει το πιστόλι του να τον πυροβολήσει αλλά ο αντάρτης είχε το όπλο του έτοιμο και τον πυροβόλησε. Αυτό ήταν. Και άρχισε μια σκληρή μάχη, άλλος στο ένα μέτρο. (...) Οι Γερμανοί που ήταν στα αυτοκίνητα πηδούσαν κάτω για να πιάσουν θέσεις αλλά δεν προλάβαιναν και πέφτανε νεκροί.

Το βαρύ πολυβόλο που ήταν στο καμπαναριό επάνω και έβαζε από εκεί στα αυτοκίνητα και τα τέσσερα (4) πήραν φωτιά και γινόταν χαλασμός. (...)

Απέναντι είδε 3 Γερμανούς αξιωματικούς ο Κολοκοτρώνης και φώναξε στην ομάδα διοικήσεως ακολουθήστε με να τους πιάσουμε και πετάχτηκε απάνω στην άσφαλτο με το πιστόλι φωνάζοντας «ψηλά τα χέρια» και οι Γερμανοί τα σήκωσαν. Από αντίκρυ που ήταν ένας Γερμανός ξαπλωμένος με το μυδράλλιο τον έριξε και τον πήρε η ριπή στην κοιλιά. (...) Για τον τραυματισμό του Κολοκοτρώνη το μάθαμε εμείς μετά την σύνπτιξη όταν φθάσαμε στην Φυτιά Βέροιας. Η Μάχη κράτησε περίπου μια ώρα και θα είχε παρά πολύ μεγάλη επιτυχία αν δεν ερχόταν ενίσχιση από την Χαλκηδόνα. (...) Βρήκανε το έδαφος ελεύθερο άρχισαν να μας χτυπούν απ' τα πλάγια, στα νότια από το χωριό ευτυχώς που ήταν θυμωνιές από άχυρα που είχαν αλωνίσει ή πετάξει και πήρανε φωτιά από τα τουμ-τουμ τις σφαίρες και τα βλήματα που βάζανε και γέμισε ο τόπος από καπνό και μέσα από τον καπνό φύγαμε και δεν μας έβλεπαν οι Γερμανοί. (...)

Περάσαμε απάνω από την Βέροια και φθάσαμε στο χωριό Φυτιά εκεί μας ειδοποίησαν να πάμε στη Νάουσα διότι ο Κολοκοτρώνης ήταν πολύ βαριά και δεν είχε σωτηρία. Εκεί εγκατασταθήκαμε στα εργοστάσια του Λαναρά, εκεί δίπλα ήταν και το ιατρείο που είχαν τον Κολοκοτρώνη που μετά δύο ημέρες από τον τραυματισμό του πέθανε. Είχε χάσει ο ΕΛΑΣ έναν από τους καλύτερους καπετανέους διότι όπου άκουγαν οι Παοτσήδες, Γερμανοί και Ιταλοί και Οχρανίταις «έρχεται ο Κολοκοτρώνης με το τάγμα του» το βάζανε στα πόδια. (...)

Την επόμενη ημέρα μετά την κηδεία του Κολοκοτρώνη που έγινε με μεγάλη επισημότητα με όλους τους καπετανέους της 10ης Μεραρχίας μας φέρανε άλλον ταγματάρχη στη θέση του. (...) Μας μίλησε και ο καπετάν Μαρίνος που ήταν και πολιτικός του κόμματος και μας είπε από τώρα και στο εξής θα έχουμε σκληρές μάχες στον κάμπο και μέσα στις πόλεις οδομαχίες την ημέρα και όπως και άρχισαν μετά δύο ημέρες. Τότε βγήκε και ένα τραγούδι.

Εμπρός παιδιά όλοι μαζί για την Θεσσαλονίκη / να ιδούνε τ' ακαθάρματα πως φέραμε τη Νίκη./ Ενας είναι μόνο ο σκοπός μας/ θανάτος στο φασιζμό ένας ο σκοπός μας/ λευτεριά εις το λαό. / Φασίστες ενομίσανε πως βρήκαν ευκαιρία / να κάνουν την Ελλάδα μας όλο νεκροταφεία. / Ενας είναι (...) / Ζητούν εκδίκηση αυτοί που πέσανε για μας / Εμπρός Παιδιά μην κάΘεστε ταχθείτε στον ΕΛΑΣ.

Η μάχη έξω από την Καριώτιτσα

(...) Στήσαμε ενέδρα κοντά στο δημόσιο δρόμο που έρχεται από την Σκύδρα και πάει για τα Γιαννιτσά στο ενδιάμεσο από το χωριό Αγιος Λουκάς, Λιπαρό και Καριώτιτσα. (...) Εγώ με την ομάδα μου είμασταν δίπλα στον καπετάν Μαρίνο γερός καπετάνιος, παλλικάρι. Κατά τις δέκα η ώρα έφθασε η μεγάλη φάλαγγα Γερμανοί και Παοτσήδες, μπροστά πήγαιναν δύο τανκς και από πίσω Γερμανοί και Παοτσήδες και πιο πίσω οι οικογένειες των Παοτσήδων με τα κάρα φορτωμένα με πλιάτσικα, από πάνω σκεπασμένα με αντίσκηνα και μπροστά σε κάθε κάρο είχαν και κρεμασμένες την εικόνα της Παναγίας και του Χριστού. Οι λεγόμενοι καλοί Χριστιανοί. Αυτά τα είδαμε βέβαια όταν τα αιγχαμαλωτίσαμε. Στις δέκα η ώρα όπως γράφω πιο πάνω άρχισε η μάχη. Οι Γερμανοί και Παοτσήδες ταμπουρώθηκα δίπλα στο δημόσιο που ήταν χαντάκια και εμείς σε γυμνό μέρος μέσα στα χωράφια και έγινε μια μάχη που ακόμα και τώρα που την γράφω αναρωτιέμαι: Πώς; τι καρδιά είχαμε; σιδερένια; Αφού τα τανκς βάζανε με τα μυδράλλια. (...)

Εκείνη την στιγμή ακούω τον καπετάν Μαρίνο να μας φωνάζει όρθιος με το πιστόλι στο χέρι «Εμπρός επίθεση, απάνω τους παιδιά». (...) Εκείνη τη στιγμή από μέσα από τους θάμνους βγήκαν δύο Γερμανοί και παραδόθηκαν. (...)

Στο χωριό όταν πήγαμε είδαμε και τους Παοτσήδες και τους Γερμανούς με το πυροβόλο και τα κάρα φορτωμένα με πλιάτσικα. Ραφτομηχανές, διάφορα μουσικά όργανα, γραμμόφωνα και προίκες κοριτσιών. Βούτυρα, τυριά και διάφορα άλλα. (...) Στο ενδιάμεσο Καριώτιτσα, Γιαννιτσά όπου είχε ενέδρα το 30ό Σύνταγμα και από εκεί μέχρι την Χαλκηδόνα τους χτυπούσε το 30ό Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. (...)

Δίνει διαταγή ο καπετάν Μαρίνος να συγκεντρωθούμε όλοι κατά τριάδας. (...) Μας μίλησε και μας είπε πάλι για τις σκληρές μάχες που θα δώσουμε. (...) Και είπε: «Απευθύνομαι κυρίως στους νέους που κατατακτήκανε αυτές τις ημέρες· αν φοβούνται να βγούνε από την γραμμή και να πούνε ότι φοβούνται δεν είναι ντροπή, διότι όλοι δεν έχουμε την ίδια ψυχραιμία, και θα τους στείλουμε στα χωριά τους στην οργάνωση να προσφέρουν άλλη υπηρεσία διότι στην προηγούμενη μάχη του Λιπαρού ένας νεοσύλλεκτος από το φόβο του έπεσε ανάσκελα και πέθανε». Μετά από αυτά που είπε ο καπετάν Μαρίνος βήκαν επτά (7) άτομα όλοι νεοσύλλεκτοι από 35 μέχρι 40 χρόνων. (...)

Τότε ήρθε διαταγή να πάμε να ελευθερώσουμε την Θεσσαλονίκη και ξεκινήσαμε την πορεία. (...) Από τα χωριά που περνούσαμε ο κόσμος μας έραινε με λουλούδια και έβαζε στις κάνες των όπλων μας γαρίφαλα και μας αγκάλιαζαν και μας φιλούσαν. Μετά μια ώρα περίπου μάθαμε πως έρχεται και το ιππικό Λαρίσης, ο κόσμος μόλις το έμαθε βγήκανε προς προϋπάντηση (...) Τότε ακριβώς για πρώτη φορά είδα και το ιππικό του ΕΛΑΣ. (...) Και όπως ήταν ο κόσμος δεξιά και αριστερά περνούσε κατά λόχους. Το ιππικό αυτό το είχε αιχμαλωτίσει ο ΕΛΑΣ Θεσσαλίας. Ολόκληρη ταξιαρχία Ιταλούς με τα άλογα. (...) Και όπως περνούσαν κατά λόχους, ένας λόχος όλο άσπρα άλογα, ο δεύτερος λόχος κόκκινα και ο τρίτος λόχος μαύρα, περνούσαν κατά τριάδες και οι Επονίτες και οι Επονίτισσες του χωριού και οι γυναίκες περνούσαν στεφάνια στο λαιμό των αλόγων και από την πολύ συγκίνηση δάκρυσαν τα μάτια του κόσμου. (...)

Και αφού περάσαμε τον ποταμό Αξιό φθάσαμε κοντά στο χωριό Σίνδο εκεί μάθαμε ότι η Θεσσαλονίκη ελευθερώθηκε από τα τμήματα του ΕΛΑΣ Χαλκιδικής 31ου Συντάγματος και του 13ου Κιλκίς και του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Θεσσαλονίκης. (...) Οι Γερμανοί και οι Παοτσήδες φύγανε και πηγαίνανε για την Γερμανία. Στα σύνορα οι Γερμανοί στήσανε τα μυδράλλια και είπανε στους Παοτσήδες, «πού πάτε; Πίσω γρήγορα. Εσείς την πατρίδα σας προδώσατε και εμάς θα αφήσετε;». Αυτά βέβαια τα μάθαμε από Παοτσήδες που πιάσαμε αιχμαλώτους στο Κιλκίς. Και αφού τους γύρισαν πίσω και δεν τους άφησαν να πάνε μαζί τους, μαζευτήκανε όλοι μέσα στο Κιλκίς επτά (7) χιλιάδες Παοτσήδες και αφού εφτιάχναν ένα σωρό αίσχη ως και βιασμούς γυναικών και κοριτσιών οχυρωθήκαν στα ακριανά σπίτια, στο γυμνάσιο και στο νοσοκομείο και στο ύψωμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. (...)

Η μάχη του Κιλκίς

(...) Τη νύχτα κυκλώσαμε όλο το Κιλκίς και το πρωί άρχισε η μάχη και κράτησε μέχρι τις 4 (τέσσερις) το απόγευμα. (...) Τους είχαν προτείνει οι δικοί μας καπετανέοι να παραδοθούν. αυτός αρνήθηκαν και άρχισε μια σκληρή μάχη που δεν λέγεται. (...) Στον τομέα που επιτέθηκε το τάγμα του καπετάν Ακρίτα -ψευδώνυμο, το όνομα Ανέστης Κοντόζης- οι Παοτσήδες σήκωσαν άσπρες σημαίες για να παραδοθούν τάχα αλλά αυτοί έκαναν μπλόφα και (...) οι Παοτσήδες τους θέριζαν. (...) Το τάγμα του Ακρίτα έχασε εκατό είκοσι (120) άνδρες και δύο λοχαγούς. (...) Γινόταν σκληρές οδομαχίες από σπίτι σε σπίτι ώσπου ήρθαν σε γκρίνια αναμεταξύ των καπετανέων τους που ήταν στο γυμνάσιο και το νοσοκομείο διότι άλλοι έλεγαν να παραδοθούν και άλλοι όχι. Ωσπου τελικά παραδόθηκαν στις τέσσερις με πέντε η ώρα. (...) Θύματα των Παοτσήδων τουλάχιστον οκτακόσια (800) και αιχμάλωτοι περίπου έξι χιλιάδες. (...) Σ' αυτή τη μάχη αυτοκτόνησε και ο καπετάνιος των Παοτσήδων, Κυσά Πατσάκ καθώς είχα ακούσει. (...)

Στον δρόμο εις φάλαγγα κατά εξάδες και εμείς μια φάλαγγα κατ' άνδρα από τη μια και από την άλλη μεριά με τα όπλα ανά χείρας τους πηγαίναμε στα καπνομάγαζα και είχαμε διαταγή να μην αφήσουμε κανένα να τους πειράξει αλλά ο λαός του Κιλκίς ήταν τόσο πολύ αγανακτισμένος που μαζευτήκανε δεξιά και αριστερά από την άσφαλτο και ορμούσαν με ξύλα και διάφορα αντικείμενα να τους χτυπήσουν φωνάζοντας τους «ακαθάρματα, προδότες θέλατε οκτακόσιες γυναίκες να γλεντήσετε» και ορμούσαν απάνω τους αλλά εμείς δεν τους αφήναμε και τους λέγαμε ότι θα τους στείλουμε στα χωριά τους για να περάσουν από λαϊκό δικαστήριο. (...)

Πράγματι τους στείλανε στα χωριά τους, αλλά αυτοί οι προδότες μόλις παραδώσαμε, με την Συνφωνία της Βάρκιζας τα όπλα και πήγαμε στα χωριά μας είχαν έρθει και οι Αγγλοι με τους λεγόμενους Μπουραντάδες. Αμέσως τους όπλισαν και άρχισαν να μας κυνηγάνε και κρυβόμασταν από δω και από εκεί, άλλους έπιαναν τους εξαφάνιζαν, άλλους σακάτευαν στο ξύλο, γυναίκες εβίαζαν και τους έκοβαν τα μαλλιά και πολλά άλλα που με πιάνει ανατριχίλα που τα γράφω, αλλά ας έρθω στη συνέχεια. (...)

Φύγαμε το τάγμα μας και πήγαμε στο χωριό Διαβατά Θεσσαλονίκης και μείναμε εκεί περίπου ένα μήνα η δουλειά μας ήταν τώρα ασκήσεις, θεωρίες, ενέδρες και περιπολίες, διότι υπήρχαν κάτι μικροομάδες όπως η ομάδα του προδότη Παπαδόπουλου που είχαν φύγει την προηγούμενη αυτοί οι συνεργάτες με τους κατακτητές. (...)

Ολοι οι εθνοπροδότες ήρθαν στην εξουσία με τη δύναμη και επένβαση των Αγγλων και άρχισαν να μας κυνηγάνε, να μας στέλνουν εξορίες, εκτελέσεις, βασανιστήρια να μας αποκαλούν Βούλγαρους, Οχρανίταις, κομμουνιστές, προδότες, ξενοκίνητοι και άλλα. Αλλά δεν θα τους περάσει η Ιστορία γράφτηκε και ο λαός ξέρει ποιοι ήταν οι προδότες και ποιοι πατριώτες και ο σοσιαλισμός θα νικήσει σε όλο τον κόσμο.

Τέλος

Περικλής Σελίδης

1922-2003