Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ
Υπό... «δενδροστοιχίαν ανεμώνων»
Θανάσης Φωτιάδης: ο συλλέκτης «μαργαριτών», ο συγγραφέας του «Καραγκιόζη» Γνωρίζετε ότι: «Τα λουτρά της Ικαρίας είναι πολύ ραδιούργα»;
Ο Θανάσης Φωτιάδης σε σκίτσο του Λ. Ζησιάδη Ο Θανάσης Φωτιάδης σε σκίτσο του Λ. Ζησιάδη Οτι «Η δεσποινίς αυτή έχει στο σπίτι της μπάνιο με θερμοσύμφωνα»; Οτι «Με το κεφάλι ψηλά, με θάρρος και με πίστιν πέσαμεν εις το πεδίον των μαχών για να σώσουμε τα κεφάλια μας»; Οτι «Βαρύτης είναι ένα πράγμα που πηγαίνει πάντοτε προς τα κάτω»;
Εχετε διαβάσει ότι: «Οι δυο ερασταί περιεπάτουν υπό δενδροστοιχίαν ανεμώνων»; Οτι «Ο πατήρ του Ναπολέοντος του Α' ήταν ο Ναπολέων 0»; Οτι «Ο Λουδοβίκος 16ος καρατομήθηκε για πρώτη φορά το 1792»; Οτι «Το αεροπλάνο είναι μια συσκευή αεροπορική και ιπτάμενη»; Οτι «Η Ιωάννα της Λωρραίνης κατέλαβε την Ορλεάνη το 1429. Λίγο μετά έγινε παρθένος»;
Αλιέας βαρβαρισμών
Αυτούς και άλλους γλωσσικούς βαρβαρισμούς αλίευσε από τον ημερήσιο ή περιοδικό Τύπο, γραπτά εξετάσεων, βιβλία, επιστολές, τετράδια, σχολικά εγχειρίδια και προφορικό λόγο ο Θανάσης Φωτιάδης και τους παρουσίασε σ' ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Το λιβάδι με τους μαργαρίτες» που κυκλοφόρησε το 1965. Ενα χρόνο αργότερα έβγαλε τη συνέχεια «Το περιβόλι με τους μαργαρίτες» (και τα δυο απ' τις εκδόσεις Γρηγόρη), που είχαν μεγάλη απήχηση. Ηταν μια αντίδραση στην πνευματική και πολιτιστική υπανάπτυξη αυτού του τόπου - κάτι που τον απασχολούσε ώς το τέλος του.
Να μνημονεύσουμε τον σπουδαίο αυτόν λόγιο (στους ριγμένους κι ελόγου του...), καθώς εφέτος (19 Ιουλίου) συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή στα 68 του.
Η πρώτη έκδοση του «Λιβαδιού με τους μαργαρίτες» Η πρώτη έκδοση του «Λιβαδιού με τους μαργαρίτες» Στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό ο Θανάσης Φωτιάδης έγινε γνωστός με το βιβλίο του «Καραγκιόζης ο πρόσφυγας», έναν επιβλητικό τόμο 520 σελίδων μεγάλου σχήματος, με πλούσια εικονογράφηση - προσφορά στο λαϊκό θέατρο σκιών - που κυκλοφόρησε το 1977 από τις εκδόσεις Gutenberg, «Αφιερωμένο στον ελληνικό και τον τούρκικο λαό, που κοινή τύχη αδελφώνει, στο γεωγραφικό και ιστορικό χώρο...»
Γεννημένος το 1921 στην Κωνσταντινούπολη, ο Θανάσης Φωτιάδης υποχρεώθηκε μικρός να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη. Η δικτατορία του Μεταξά ήταν καθοριστική για την πολιτική του συνείδηση. Φοιτητής της Νομικής συνδέεται με την Αριστερά, οργανώνεται στην ΕΠΟΝ και γίνεται αρχισυντάκτης του περιοδικού της «Λεύτερα Νιάτα», ενώ με τους Μ. Αναγνωστάκη, Κλ. Κύρου, Π. Θασίτη και Γ. Καφταντζή συγκρότησε τον κύκλο του φοιτητικού περιοδικού «Ξεκίνημα».
Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε το 1943 με τη συλλογή ποιημάτων «Νοτιές». Ακολούθησαν οι συλλογές «Αντίσταση», «Πανοπλίες», «Ναυτικό φυλλάδιο», «Διαδρομή».
Κατά της χούντας
Εν τω μεταξύ, από το 1956 έχει εγκατασταθεί στην Αθήνα, όπου ασχολείται επαγγελματικά με τη δικηγορία. Η διάλυση του δικηγορικού του γραφείου, στο οποίο συνεργαζόταν με τον Γιώργο Μυλωνά, και η χούντα του 1967 τον οδηγούν στη Δ. Γερμανία, όπου αγωνίζεται κατά της δικτατορίας.
Από τη μεταπολίτευση και μετά, έχοντας επιστρέψει στην Ελλάδα, ασχολείται κυρίως με τη λαογραφία, απ' όπου προέκυψε και το βιβλίο για τον Καραγκιόζη. «Γιατί ο Καραγκιόζης δε σταματάει στο κατώφλι του Δημοτικού σχολειού ή του Γυμνασίου. Μας συνοδεύει (πάντοτε με ιλαρότητα και απόρριψη "βιοματικής μέριμνας") μέχρι τα βαθιά γερατειά. Γι' αυτό είναι σπουδαίος, ο μόνος σπουδαίος λαϊκός μας διασκεδαστής», γράφει στον πρόλογο. Συμμετέχει σε λαογραφικά συνέδρια, δίνει διαλέξεις, γράφει άρθρα, εκδίδει τις μελέτες «Μητριαρχία», «Οφις γυρεύει σπήλαιον», «Νύφη, γαμπρός και συγγενολόι», «Η νοημοσύνη των φυτών», «Πώς να δημιουργήσουμε ένα Λαογραφικό Μουσείο», «Ρήγας - Καραϊσκάκης - Κόχραν», «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης κι ο Καραγκιόζης» και το μυθιστόρημα «Ερατώ».
Το ενδιαφέρον του για τα κοινά τον οδηγεί στον αγώνα για την ειρήνη, ως πρόεδρο της Επιτροπής Βορείων Προαστίων (κατοικούσε στο Μαρούσι) και σ' ένα κείμενο για ορατόριο με τίτλο «Η μεγάλη θεά Ειρήνη». Ενδεικτικό του πάθους του για τα κοινά είναι το γεγονός ότι, μια μέρα πριν από το θάνατό του, βρήκε το κουράγιο να συρθεί μέχρι το εκλογικό κέντρο και να ψηφίσει.
Αφήνει πίσω, πέρα απ' ό,τι άλλο σχεδίαζε και δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει, ένα πλούσιο έργο -εκδιδόμενο και ανέκδοτο- που, στο μέτρο του δυνατού, φροντίζει ο γιος του Χρήστος, ο οποίος έβγαλε το 2006 κι ένα δικό του «Μπαχτσέ με τους μαργαρίτες» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα).
Να κλείσω τη σύντομη αυτή αναφορά στον Θανάση Φωτιάδη με μερικούς ακόμη από τους «μαργαρίτες» που συνέλεξε:
«Επιβήτωρ λεωφορείου». «Και τώρα περνούν εκείνοι που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα». «Οι καιροί αλλάζουν, το δίκαιον όμως μένει πάντοτε υπέρ του δικαίου». «Δεν πρέπει να κλέβουμε, διότι δεν έχει ανάγκη ο πλησίον μας να τον κλέβουν». «Ετερον επ' άπειρον». *
Υπό... «δενδροστοιχίαν ανεμώνων»
Θανάσης Φωτιάδης: ο συλλέκτης «μαργαριτών», ο συγγραφέας του «Καραγκιόζη» Γνωρίζετε ότι: «Τα λουτρά της Ικαρίας είναι πολύ ραδιούργα»;
Ο Θανάσης Φωτιάδης σε σκίτσο του Λ. Ζησιάδη Ο Θανάσης Φωτιάδης σε σκίτσο του Λ. Ζησιάδη Οτι «Η δεσποινίς αυτή έχει στο σπίτι της μπάνιο με θερμοσύμφωνα»; Οτι «Με το κεφάλι ψηλά, με θάρρος και με πίστιν πέσαμεν εις το πεδίον των μαχών για να σώσουμε τα κεφάλια μας»; Οτι «Βαρύτης είναι ένα πράγμα που πηγαίνει πάντοτε προς τα κάτω»;
Εχετε διαβάσει ότι: «Οι δυο ερασταί περιεπάτουν υπό δενδροστοιχίαν ανεμώνων»; Οτι «Ο πατήρ του Ναπολέοντος του Α' ήταν ο Ναπολέων 0»; Οτι «Ο Λουδοβίκος 16ος καρατομήθηκε για πρώτη φορά το 1792»; Οτι «Το αεροπλάνο είναι μια συσκευή αεροπορική και ιπτάμενη»; Οτι «Η Ιωάννα της Λωρραίνης κατέλαβε την Ορλεάνη το 1429. Λίγο μετά έγινε παρθένος»;
Αλιέας βαρβαρισμών
Αυτούς και άλλους γλωσσικούς βαρβαρισμούς αλίευσε από τον ημερήσιο ή περιοδικό Τύπο, γραπτά εξετάσεων, βιβλία, επιστολές, τετράδια, σχολικά εγχειρίδια και προφορικό λόγο ο Θανάσης Φωτιάδης και τους παρουσίασε σ' ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Το λιβάδι με τους μαργαρίτες» που κυκλοφόρησε το 1965. Ενα χρόνο αργότερα έβγαλε τη συνέχεια «Το περιβόλι με τους μαργαρίτες» (και τα δυο απ' τις εκδόσεις Γρηγόρη), που είχαν μεγάλη απήχηση. Ηταν μια αντίδραση στην πνευματική και πολιτιστική υπανάπτυξη αυτού του τόπου - κάτι που τον απασχολούσε ώς το τέλος του.
Να μνημονεύσουμε τον σπουδαίο αυτόν λόγιο (στους ριγμένους κι ελόγου του...), καθώς εφέτος (19 Ιουλίου) συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή στα 68 του.
Η πρώτη έκδοση του «Λιβαδιού με τους μαργαρίτες» Η πρώτη έκδοση του «Λιβαδιού με τους μαργαρίτες» Στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό ο Θανάσης Φωτιάδης έγινε γνωστός με το βιβλίο του «Καραγκιόζης ο πρόσφυγας», έναν επιβλητικό τόμο 520 σελίδων μεγάλου σχήματος, με πλούσια εικονογράφηση - προσφορά στο λαϊκό θέατρο σκιών - που κυκλοφόρησε το 1977 από τις εκδόσεις Gutenberg, «Αφιερωμένο στον ελληνικό και τον τούρκικο λαό, που κοινή τύχη αδελφώνει, στο γεωγραφικό και ιστορικό χώρο...»
Γεννημένος το 1921 στην Κωνσταντινούπολη, ο Θανάσης Φωτιάδης υποχρεώθηκε μικρός να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη. Η δικτατορία του Μεταξά ήταν καθοριστική για την πολιτική του συνείδηση. Φοιτητής της Νομικής συνδέεται με την Αριστερά, οργανώνεται στην ΕΠΟΝ και γίνεται αρχισυντάκτης του περιοδικού της «Λεύτερα Νιάτα», ενώ με τους Μ. Αναγνωστάκη, Κλ. Κύρου, Π. Θασίτη και Γ. Καφταντζή συγκρότησε τον κύκλο του φοιτητικού περιοδικού «Ξεκίνημα».
Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε το 1943 με τη συλλογή ποιημάτων «Νοτιές». Ακολούθησαν οι συλλογές «Αντίσταση», «Πανοπλίες», «Ναυτικό φυλλάδιο», «Διαδρομή».
Κατά της χούντας
Εν τω μεταξύ, από το 1956 έχει εγκατασταθεί στην Αθήνα, όπου ασχολείται επαγγελματικά με τη δικηγορία. Η διάλυση του δικηγορικού του γραφείου, στο οποίο συνεργαζόταν με τον Γιώργο Μυλωνά, και η χούντα του 1967 τον οδηγούν στη Δ. Γερμανία, όπου αγωνίζεται κατά της δικτατορίας.
Από τη μεταπολίτευση και μετά, έχοντας επιστρέψει στην Ελλάδα, ασχολείται κυρίως με τη λαογραφία, απ' όπου προέκυψε και το βιβλίο για τον Καραγκιόζη. «Γιατί ο Καραγκιόζης δε σταματάει στο κατώφλι του Δημοτικού σχολειού ή του Γυμνασίου. Μας συνοδεύει (πάντοτε με ιλαρότητα και απόρριψη "βιοματικής μέριμνας") μέχρι τα βαθιά γερατειά. Γι' αυτό είναι σπουδαίος, ο μόνος σπουδαίος λαϊκός μας διασκεδαστής», γράφει στον πρόλογο. Συμμετέχει σε λαογραφικά συνέδρια, δίνει διαλέξεις, γράφει άρθρα, εκδίδει τις μελέτες «Μητριαρχία», «Οφις γυρεύει σπήλαιον», «Νύφη, γαμπρός και συγγενολόι», «Η νοημοσύνη των φυτών», «Πώς να δημιουργήσουμε ένα Λαογραφικό Μουσείο», «Ρήγας - Καραϊσκάκης - Κόχραν», «Ο στρατηγός Μακρυγιάννης κι ο Καραγκιόζης» και το μυθιστόρημα «Ερατώ».
Το ενδιαφέρον του για τα κοινά τον οδηγεί στον αγώνα για την ειρήνη, ως πρόεδρο της Επιτροπής Βορείων Προαστίων (κατοικούσε στο Μαρούσι) και σ' ένα κείμενο για ορατόριο με τίτλο «Η μεγάλη θεά Ειρήνη». Ενδεικτικό του πάθους του για τα κοινά είναι το γεγονός ότι, μια μέρα πριν από το θάνατό του, βρήκε το κουράγιο να συρθεί μέχρι το εκλογικό κέντρο και να ψηφίσει.
Αφήνει πίσω, πέρα απ' ό,τι άλλο σχεδίαζε και δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει, ένα πλούσιο έργο -εκδιδόμενο και ανέκδοτο- που, στο μέτρο του δυνατού, φροντίζει ο γιος του Χρήστος, ο οποίος έβγαλε το 2006 κι ένα δικό του «Μπαχτσέ με τους μαργαρίτες» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα).
Να κλείσω τη σύντομη αυτή αναφορά στον Θανάση Φωτιάδη με μερικούς ακόμη από τους «μαργαρίτες» που συνέλεξε:
«Επιβήτωρ λεωφορείου». «Και τώρα περνούν εκείνοι που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα». «Οι καιροί αλλάζουν, το δίκαιον όμως μένει πάντοτε υπέρ του δικαίου». «Δεν πρέπει να κλέβουμε, διότι δεν έχει ανάγκη ο πλησίον μας να τον κλέβουν». «Ετερον επ' άπειρον». *
