Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ
Το χαμένο λάλον ύδωρ. «Πολλά μας βρήκαν / και τα χειρότερα / απ' τα μέσα / Τ' απόρθητα κάστρα / τα μεγάλα / ποτέ δεν πέφτουν / απ' τα έξω / το λάλον ύδωρ / απερίσκεπτα / αφήσαμε να χαθεί»...
Στίχοι που θα μπορούσε να έχουν γραφτεί και σήμερα· μετράνε όμως 43 χρόνια. Γράφτηκαν από τον Γιάννη Νεγρεπόντη, εξόριστο τότε της χούντας, για την κομμουνιστική του ιδεολογία (Λέρος, 1968, σημειώνει στο τέλος, όταν το 1971 κυκλοφόρησε, σε κάποιο από τα «ανοίγματα» της χούντας, με εξώφυλλο του Α. Τάσσου). Είναι από την ποιητική του σύνθεση «Φυλάττειν Θερμοπύλες», έργο με σαφές αντιδικτατορικό (και ό,τι άλλο συναφές) περιεχόμενο, που αρχικά κυκλοφόρησε από χέρι σε χέρι, εδώ και στο εξωτερικό, μεταφράστηκε στα γερμανικά, ενώ παραμένει σε εκκρεμότητα η μελοποίησή του, σε μορφή ορατορίου, από τον Χρήστο Λεοντή.
Αριστερός
«Δεν πιστεύω ότι σταματάει η ζωή ή τουλάχιστον παίρνει την κάτω βόλτα με τη δική μας ηλικιακή κάμψη. Το ότι εγώ φθείρομαι, δεν σημαίνει ότι φθείρεται και το φαινόμενο της ζωής», έλεγε σε συνέντευξη που του είχα πάρει και δημοσιεύθηκε στην παρούσα εφημερίδα στις 12 Ιανουαρίου 1981, υπολογίζοντας ότι κάποτε θα ερχόταν και η δική του κάμψη. Μόνο που δεν την υποψιαζόταν τόσο πρόωρα: Δέκα και κάτι χρόνια αργότερα, στις 22 Σεπτεμβρίου 1991, πριν από 20 χρόνια, έφυγε από τη ζωή, χτυπημένος από επιθετικό καρκίνο, στα 61 του.
Ποιητής (πάνω απ' όλα), ο Γιάννης Νεγρεπόντης (Ξυνοτρούλιας, το πραγματικό του επίθετο) καταπιάστηκε και διακρίθηκε σε όλα τα ήδη του γραπτού λόγου: ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, τραγούδι, σάτιρα, ευθυμογράφημα, χρονογράφημα, ραδιοφωνικό σχόλιο, κριτική, παιδικό.
Από οικογένεια αριστερών, γιος του μπαρμπα-Κώστα Ξυνοτρούλια, γνωστού για την αγωνιστική του δράση (εξορίστηκε κι αυτός από τη χούντα), τάχθηκε στην ιδεολογία που ευαγγελίζεται μια δικαιότερη και ανθρωπινότερη ζωή, διατηρώντας όμως μια κριτική στάση, που συχνά τον έκανε δυσάρεστο στις κατεστημένες ηγεσίες.
Από τους πρωτοπόρους της «πολιτιστικής επανάστασης» της δεκαετίας του '60, έγινε ευρύτερα γνωστός και αγαπητός με τα τραγούδια του «Το ακορντεόν» (που τελειώνει με το σύνθημα «δεν θα περάσει ο φασισμός») και «3ος Παγκόσμιος», που μελοποίησε ο Μάνος Λοΐζος (29 χρόνια τις ημέρες αυτές από τον πρόωρο θάνατό του). Ο ίδιος μελοποίησε τα αντιρατσιστικά «Νέγρικα», που τραγούδησε η Μαρία Φαραντούρη - απαγορευμένα όλα στη διάρκεια της χούντας, αλλά διαδεδομένα από στόμα σε στόμα σε μπουάτ και παρέες.
Η ικανότητα του Νεγρεπόντη να περνάει μηνύματα, χωρίς να είναι κραυγαλέος και ευκαιριακός, καταφάνηκε και στα κατοπινά χρόνια με τα -πολυτραγουδισμένα επίσης- «Μικροαστικά» και τα «Μαθήματα πολιτικής οικονομίας», μελοποιημένα από τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, με τα «Μικροαστικά» να έχουν γνωρίσει επιτυχία και ως σατιρικό θεατρικό έργο.
Γεννημένος το 1930 στη Λάρισα, όπου έζησε ώς τα οχτώ του, οπότε ήρθε με την οικογένειά του στην Αθήνα, σπούδασε Ιστορία - Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, χωρίς να αξιοποιήσει το πτυχίο του, όπως και τις σπουδές του στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δασκάλους τον Δημήτρη Ροντήρη και τον Αιμίλιο Βεάκη.
Πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα το 1949 μ' ένα διήγημα στο περιοδικό «Ελληνική Δημιουργία», που εξέδιδε ο Σπύρος Μελάς, με το ψευδώνυμο Γιάννης Νικολάου. Η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Πρόσωπα και χώρος», έρχεται αργότερα, το 1958, που υπογράφει με το ψευδώνυμο με το οποίο καθιερώνεται. Ακολουθεί ένα πλήθος έργων - και ποιο να πρωτοαναφερθεί...
Μια προσφορά
Είκοσι χρόνια μετά το θάνατο του Γιάννη Νεγρεπόντη, και δεν ξέρω ποια έργα του κυκλοφορούν στη βιβλιοαγορά. Είμαι όμως σε θέση να γνωρίζω ότι η βραβευμένη μεταφράστρια, ποιήτρια, συγγραφέας Αμυ Μιμς-Σιλβερίδη (σύζυγος του Μίνου Αργυράκη) και στενή φίλη και θαυμάστρια του Νεγρεπόντη, έχοντας εκδηλώσει έμπρακτα το ενδιαφέρον της, έπειτα από επιθυμία και του ίδιου του ποιητή, έχει μεταφράσει στ' αγγλικά ποιήματά του, που υπολογίζει να βγουν σε δίγλωσση έκδοση.
Πρόκειται για την, εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική γραμματεία, ποιητική τριλογία: α) «Περσεφόνη» (κυκλοφόρησε το 1986, σε μετάφραση στ' αγγλικά της Μιμς, μαζί με το ελληνικό κείμενο, σε συλλεκτική έκδοση περιορισμένων αντιτύπων, από τις εκδόσεις «άλφα / τσοκόπουλος). β) «Συνάντηση», με «ήρωα» τον μάντη Τειρεσία (εκδόθηκε το 1979 στα γαλλικά, μαζί με το ελληνικό κείμενο, σε μετάφραση Αλεξάνδρας Παπαγεωργίου, σε συλλεκτική επίσης έκδοση). γ) «Ορέστης πυρπολούμενος» (βγήκε το 1992, σε φιλολογική επιμέλεια Δήμητρας Α. Δημητρά).
Εκτός από αυτά, η Μιμς έχει μεταφράσει στ' αγγλικά και το έργο του Νεγρεπόντη «Ο Αγνωστος Μακρονησιώτης», καθώς και τα «Νέγρικα», μαζί με άλλα ποιήματά του.
Πρόκειται, όπως γίνεται αντιληπτό, για μια ολοκληρωμένη εργασία, για την οποία υπολογίζει στην ευαισθησία κάποιου εκδότη, με την άδεια βέβαια των κληρονόμων του πνευματικού έργου του ποιητή.
