Το ξημέρωμα της 4ης Οκτώβρη 1944, οι καμπάνες αναγγέλλουν τη λευτεριά, τη λύτρωση από το ναζιστικό ζυγό κατοχής.
Το 12ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, παρελαύνει στην ελεύθερη Πάτρα και οι κάτοικοι γεμίζουν τους δρόμους, υποδέχονται με λουλούδια τους απελευθερωτές τους.
Η απελευθέρωση της Πάτρας και της χώρας ήρθε ως αποτέλεσμα της ηρωικής πάλης των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων, του ίδιου του λαού και της νεολαίας. Αυτό αποτυπώνεται και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που ήταν σε συνθήκες παρανομίας ή ημιπαρανομίας εκείνης της περιόδου.
Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΧΑΪΑ γράφει «Με την αυτοθυσία των ανταρτών και τη βοήθεια των συμμάχων λευτερώθηκε η Πάτρα»
Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ «Θριαμβευτικήν υποδοχήν σε Κανελλόπουλο, Άρη στην Πάτρα».
Ο παράνομος Ριζοσπάστης σε άρθρο του με τίτλο «Πως ελευθερώθηκε η Πάτρα» αναφέρει:
Την επόμενη μέρα επισκέπτεται την Πάτρα ο Άρης Βελουχιώτης.
Να τι αναφέρει ο Νεολόγος Πατρών στις 6 Οκτώβρη του 1944 για τον λόγο του:
...ο Άρης Βελουχιώτης επίσης διεκοπτόμενος από ζητωκραυγάς και χειροκροτήματα, εχαιρέτησεν τον λαόν των Πατρών δια την απελευθέρωσίν του από την Γερμανικήν κατοχήν και από την βίαν του Κουρκουλάκου. Ομιλών δια τα τάγματα ασφαλείας είπεν:…Η στάση του ΕΑΜ είναι παραδειγματική στην πόλη. Σεβόμεθα από τον καθέναν την τιμήν, την περιουσία και τις ελευθερίες του λαού και γι’ αυτές ακριβώς αγωνιζόμαστε.
Μας συκοφάντησαν ότι θα σφάξουμε και θα κρεουργήσουμε. Οι εκ συνειδήσεως άθρησκοι, μας συκοφάντησαν ότι θα γκρεμίσουμε τις εκκλησίες, οι από συνήθεια άτιμοι κατηγορούν εμάς ότι θα σπιλώσουμε την ελληνική τιμή. Οι πατριδοκάπηλοι που βλέπουν την πατρίδα μονάχα με πρίσμα το πορτοφόλι τους και που παρέδωκαν την πατρίδα μας στον εχθρό, κατηγόρησαν εμάς που από τρία ολόκληρα χρόνια με τα ανταρτικά στη Μακεδονία και Θράκη μαχόμεθα κατά των Βουλγάρων...
Να τι αναφέρει ο Νεολόγος Πατρών στις 6 Οκτώβρη του 1944 για τον λόγο του:
...ο Άρης Βελουχιώτης επίσης διεκοπτόμενος από ζητωκραυγάς και χειροκροτήματα, εχαιρέτησεν τον λαόν των Πατρών δια την απελευθέρωσίν του από την Γερμανικήν κατοχήν και από την βίαν του Κουρκουλάκου. Ομιλών δια τα τάγματα ασφαλείας είπεν:…Η στάση του ΕΑΜ είναι παραδειγματική στην πόλη. Σεβόμεθα από τον καθέναν την τιμήν, την περιουσία και τις ελευθερίες του λαού και γι’ αυτές ακριβώς αγωνιζόμαστε.
Μας συκοφάντησαν ότι θα σφάξουμε και θα κρεουργήσουμε. Οι εκ συνειδήσεως άθρησκοι, μας συκοφάντησαν ότι θα γκρεμίσουμε τις εκκλησίες, οι από συνήθεια άτιμοι κατηγορούν εμάς ότι θα σπιλώσουμε την ελληνική τιμή. Οι πατριδοκάπηλοι που βλέπουν την πατρίδα μονάχα με πρίσμα το πορτοφόλι τους και που παρέδωκαν την πατρίδα μας στον εχθρό, κατηγόρησαν εμάς που από τρία ολόκληρα χρόνια με τα ανταρτικά στη Μακεδονία και Θράκη μαχόμεθα κατά των Βουλγάρων...
Η απελευθέρωση της Πάτρας και της χώρας ήρθε ως αποτέλεσμα της ηρωικής πάλης των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων, του ίδιου του λαού και της νεολαίας. Αυτό αποτυπώνεται και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που ήταν σε συνθήκες παρανομίας ή ημιπαρανομίας εκείνης της περιόδου.
Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΧΑΪΑ γράφει «Με την αυτοθυσία των ανταρτών και τη βοήθεια των συμμάχων λευτερώθηκε η Πάτρα»
Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ «Θριαμβευτικήν υποδοχήν σε Κανελλόπουλο, Άρη στην Πάτρα».
Ο παράνομος Ριζοσπάστης σε άρθρο του με τίτλο «Πως ελευθερώθηκε η Πάτρα» αναφέρει:
«Μεγάλη εντύπωση έκανε στο εσωτερικό και εξωτερικό η είδηση ότι τα Τάγματα της Ασφαλείας (οι γερμανοτσολιάδες) πολέμησαν στην Πάτρα ως την τελευταία στιγμή στο πλευρό των γερμανών, χτυπώντας τον ελευθερωτή ΕΛΑΣ ...
Η μάχη των Πατρών κράτησε τεσσερες ολόκληρες μέρες και είταν πολύ σκληρή, γιατί οι γερμανοί έβαλλαν ενάντια στα βρεττανικά και ελληνικά στρατεύματα με όλμους και βαρύ πυροβολικό που συγκέντρωσαν απο όλη την Πελοπόννησο.
Οι ελασίτες πολεμώντας σκληρά με τη βοήθεια του ντόπιου πληθυσμού που βοηθούσε όπως μπορούσε την ώρα της μάχης, εκδηλώνοντας τον ενθουσιασμό του με ζητωκραυγές και ηρωικές πράξεις τσάκισαν τους κατακτητές και τους προδότες ...».
Ο λόγος του Άρη Βελουχιώτη στην Πάτρα, αμέσως μετά την απελευθέρωσή της
Οι ελασίτες πολεμώντας σκληρά με τη βοήθεια του ντόπιου πληθυσμού που βοηθούσε όπως μπορούσε την ώρα της μάχης, εκδηλώνοντας τον ενθουσιασμό του με ζητωκραυγές και ηρωικές πράξεις τσάκισαν τους κατακτητές και τους προδότες ...».
Ο λόγος του Άρη Βελουχιώτη στην Πάτρα, αμέσως μετά την απελευθέρωσή της
Στη συνέχεια εμφανίστηκε στον εξώστη ο Άρης Βελουχιώτης ο οποίος εκφώνησε με τη σειρά του λόγο κάτω από τις ενθουσιώδεις αντιδράσεις του κόσμου.
“Συναγωνιστές και συναγωνίστριες.
Είμαι ευτυχής γιατί μπαίνοντας στην πόλη των Πατρών μπαίνουμε απολύτως αναίμακτα. Καταβάλλαμε επίμονες προσπάθειες να γίνει ό,τι έγινε στην Πάτρα, το ίδιο και σ’ άλλες πόλεις της Πελοποννήσου.
Δυστυχώς σε ορισμένες πόλεις άνθρωποι οι οποίοι δεν δικαιούνται να φέρουν το όνομα του Έλληνα θέλησαν ως το τέλος με τα όπλα του κατακτητή να αποτελέσουν τις οπισθοφυλακές του. Χρησιμοποίησαν τα όπλα του κατακτητή για να διευκολύνουν όσο το δυνατόν τη φυγή του από τις πόλεις. Επανειλημμένως από την πρώτη στιγμή θελήσαμε να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι η στάση τους είναι εγκληματική αντεθνική και ότι ήταν υποχρεωμένοι έστω και κατά την 12η ώρα να συμβάλουν στον αγώνα της απελευθέρωσης. Δυστυχώς αυτοί είχαν πάρει την απόφαση να μείνουν οι οπισθοφύλακες του εχθρού.
Υπάρχουν πόλεις όπου δεν θρηνούνται θύματα από τον αγώνα εναντίον του κατακτητή αλλά εναντίον ατόμων που φέρουν μόνο το Ελληνικό όνομα. Είμαι ευτυχής γιατί στην πρωτεύουσα της Πελοποννήσου αν χύθηκε αίμα, χύθηκε στον αγώνα εναντίον του κατακτητή. Έστω και την τελευταία στιγμή ο συνταγματάρχης Κουρκουλάκος δέχθηκε να παραδοθεί στους συμμάχους.
Μας συκοφάντησαν ότι είμαστε ληστές, αγύρτες, κλέφτες και αντεθνιστές. Μας συκοφάντησαν ότι θελήσαμε να παραδώσουμε ελληνικά τμήματα στους Βουλγάρους ή δεν ξέρω που αλλού.
Ήδη οι συκοφαντίες αυτές είναι συντρίμματα μπροστά σας.
Η στάση του ΕΛΑΣ είναι παραδειγματική, στις πόλεις που μπαίνουμε σεβόμαστε την τιμή και την περιουσία του λαού και γι’ αυτό αγωνιζόμαστε. Μας συκοφάντησαν ότι μπαίνοντας στις πόλεις θα σφάξουμε και θα κρεουργήσουμε τους παπάδες και θα γκρεμίσουμε τις εκκλησίες. Αυτοί που βλέπουν τα πράγματα από το πρίσμα του πορτοφολιού τους μας κατηγόρησαν ως απάτριδες.
Μιλούν για μας, που χύσαμε το αίμα μας στα βουνά της Μακεδονίας και της Θράκης στον αγώνα εναντίον των Βουλγαροφασιστών. Οι συκοφαντίες αυτές με την επαφή του ΕΛΑΣ με τον λαό γίνονται συντρίμματα.
Ό,τι υποσχεθήκαμε στην αρχή πραγματοποιείται. Υποσχεθήκαμε ελευθερία. Κανένας δεν πρέπει να αμφιβάλλει ότι γι’ αυτό καταβάλαμε το 95% των προσπαθειών μας για να μη πω 100%. Υποσχεθήκαμε ότι θα σεβόμαστε τη λαϊκή κυριαρχία και ότι θα την παραδώσουμε στον λαό. Απόδειξη τούτου είναι η λαϊκή επιτροπή την οποίαν εκλέξατε σήμερα το πρωί.
Ο απελευθερωτής ΕΛΑΣ στα χέρια της κυβέρνησης θα αποτελέσει τρανή δύναμη, η οποία θα συνεχίσει τον πόλεμο για τη συντριβή του εχθρού και εκτός των συνόρων μας στο πλευρό των συμμάχων. Ο ΕΛΑΣ στα χέρια της κυβέρνησης είναι τρανή εγγύηση ότι θα συντρίψουμε τον κατακτητή και θα δώσουμε την ελευθερία του λαού, είναι δυνατή εγγύηση ότι ο λαός θα εκλέξει το καθεστώς της αρεσκείας του.
Ο λαός προσέφερε πολλά, αλλά στις πόλεις λίγα ξέρουν για τους μόχθους της υπαίθρου. Η ύπαιθρος μοίρασε την μπουκιά της με εμάς. Λεηλατήθηκε, κρεουργήθηκε από τον κατακτητή γιατί υπεράσπιζε εμάς. Ζητώ νέες θυσίες. Δεν υπόσχομαι τίποτα. Θέλω να συνεχίσετε τη βοήθεια προς τον στρατό και την κυβέρνηση για να έρθει διπλή η ελευθερία: κοινωνική και εθνική. Δεν λέω τι θα σας δώσουμε αύριο. Ότι πάρετε θα το πάρετε με τη γροθιά σας. Ο ελληνικός λαός αρκετά συκοφαντήθηκε με καρικατούρες και γλίτσες στο εξωτερικό. Ο ελληνικός λαός, από τον οποίον η ανθρωπότης έλαβε το φως του πολιτισμού θα ξαναδώσει νέους δρόμους στην ανθρωπότητα. Θα κερδίσουμε ό,τι θα κερδίσουμε χάρη στο σθένος μας και την θέλησή μας να απολείψουμε την δικτατορία.
Σας διαβεβαιώνουμε ότι θα κρατήσουμε το τουφέκι στο πλευρό των συμμάχων μας και δεν θα το αφήσουμε εάν δεν δούμε την Ελλάδα μεγάλη και ευημερούσα. Η Ελλάς δεν είναι τσιφλίκι πέντε χρυσοκανθάρων. Ο λαός ο οποίος μόχθησε αυτός θα πάρει τη διοίκηση. Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος στην οποία συμμετέχουν όλα τα κόμματα, τέτοια λύση χάραξε και τέτοια λύση θα δώσει. Προσέξτε, ίσως βρεθούν άνθρωποι λαοπλάνοι συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς που θα θελήσουν να σας εξαπατήσουν. Προσέξτε να μη ξανάρθουν τα τέσσερα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά που παρασκεύασε τον όλεθρο του 1941. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει παράδειγμα που να προοδεύσει λαός κάτω από καθεστώς αντιλαϊκό.
Είστε υποχρεωμένοι λοιπόν να χαράξετε βαθειά στη συνείδηση σας ότι ενωμένοι και υπακούοντας στις διαταγές της εθνικής κυβέρνησης θα τραβήξουμε μπροστά εναντίον του κατακτητή και για την δημιουργία του καθεστώτος της λαοκρατίας.
Είμαι βέβαιος ότι τις γραμμές αυτές θα τις ακολουθήσετε γιατί μόνοι σας θα τις εκλέξετε. Τονίζω ότι ο ΕΛΑΣ όπως πολέμησε για την ελευθερία, τόσο θα αγωνιστεί να προστατεύσει τον λαό από την δικτατορία.
Με την πεποίθηση αυτή, ότι τέτοιο δρόμο θα ακολουθήσετε αναφωνώ
– Ζήτω ο ηρωικός και πολυβασανισμένος Μοριάς.
– Ζήτω η Εθνική Κυβέρνηση.
– Ζήτω οι σύμμαχοι.
– Ζήτω το συκοφαντηθέν και καταδιωχθέν Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας.”
Ο λόγος του Άρη Βελουχιώτη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ταχυδρόμος»,
στις 6 Οκτωβρίου 1944 (Μουσείο Τύπου ΕΣΗΕΠΗΝ).
