Ο συγγραφέας Δημήτρης Φωτιάδης και η Επανάσταση του 1821
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ
Τι ξέρουμε για την Επανάσταση του 1821; Ο,τι έχουμε διδαχθεί από τα σχολικά βιβλία και τις προσωπικές μας αναγνώσεις -κυρίως μαρτυρίες αγωνιστών, με πρώτα τα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη (1797-1864), που χρειάστηκε όμως ένας Γιάννης Βλαχογιάννης (1864-1945) να τ' ανακαλύψει, λίγο πριν καταστραφούν, το 1907, 43 χρόνια μετά το θάνατο του στρατηγού.
Απληροφόρητοι
«Αποφάσισα να ασχοληθώ όταν διαπίστωσα πως ήμουν απληροφόρητος. Οι μεγάλοι απομνηματογράφοι του '21, ο Μακρυγιάννης, ο Φωτάκος, ο Κολοκοτρώνης ήταν η απαρχή της παραπάνω διαπίστωσης. Αυτά που μου μάθανε δεν είχανε καμιά σχέση μ' αυτά που μάθαινα στο σχολείο. Μιλούσαν για το ίδιο είδωλο, αλλά μας το 'διναν αναστραμμένο».
Συγγραφέας-αγωνιστής, με διώξεις, φυλακές, εξορίες για την κομμουνιστική του ιδεολογία και, συνακόλουθα, απαγορεύσεις των βιβλίων του, ο Φωτιάδης ξεκίνησε τις έρευνές του. Πρώτο βιβλίο του το «Μεσολόγγι». Η απήχηση που είχε του 'δωσε το κουράγιο να συνεχίσει: «Καραϊσκάκης», «Κανάρης», «Κολοκοτρώνης», «Οθωνας» τα επόμενα, που γνώρισαν επίσης μεγάλη επιτυχία. Κι εκεί που είχε αρχίσει την «Ιστορία της Επανάστασης του 1821», προέκυψε η δικτατορία του 1967, που στις απαγορεύσεις συμπεριέλαβε και τα δικά του βιβλία. Οπότε αναρωτήθηκε:
«Για ποιον γράφω τώρα Ιστορία; Ποιος θ' αφήσει την αλήθεια; Υστερα όμως έκανα τούτη τη σκέψη: Αν δεν γράψω, παίζω το παιχνίδι τους και είμαι ο ηττημένος. Αδιαφορώντας λοιπόν αν θα δω το έργο μου τυπωμένο, είπα θα διαθέσω τις δυνάμεις μου σ' αυτό. Και συνέχισα να γράφω την Ιστορία του '21, που είχα αρχίσει από πριν».
Η «Ιστορία» του, τελικά, άρχισε να κυκλοφορεί το 1971, όταν η χούντα είχε χαλαρώσει τα λογοκριτικά μέτρα, για να ολοκληρωθεί σε τέσσερις τόμους, που επίσης είχαν μεγάλη απήχηση.
Ποιες μπορεί να είναι οι αρετές ενός ιστορικού έργου;
«Η πρώτη αρετή είναι η αντικειμενικότητα και η αλήθεια. Πολλές φορές που είχα αμφιβολία για ένα επεισόδιο του '21, αναζητούσα κι άλλες πηγές. Επρεπε πάντα να το διασταυρώσω κι όταν νόμιζα ότι βρήκα την αλήθεια, αδιαφορούσα ποιον θα ευχαριστούσα και ποιον θα δυσαρεστούσα. Μεγάλος δάσκαλος για όλο τον κόσμο είναι ο Θουκυδίδης, που δεν δίστασε να γράψει αυτά που θα δυσαρεστούσαν τους συντοπίτες του Αθηναίους».
Οι άλλοι ιστορικοί
Και οι απαντήσεις του για τα πονήματα άλλων ιστορικών:
Του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου:
«Αναμφισβήτητα, για την εποχή του ήταν ένας μεγάλος πρωτοπόρος και η καθαρεύουσά του είναι από τις πιο σωστές που έχουν γραφτεί. Νομίζω ότι το καλύτερο μέρος της Ιστορίας του είναι αυτό που αναφέρεται στα βυζαντινά χρόνια. Αδύνατο σημείο της είναι η περίοδος του 1821. Και αυτό γιατί, όπως εξηγεί και ο ίδιος, ζούσαν ακόμη οι άνθρωποι για τους οποίους έπρεπε να γράψει».
Του Γιάννη Κορδάτου:
«Ο Κορδάτος υπήρξε ο μεγάλος πρωτοπόρος της ερμηνείας της Ιστορίας από την υλιστική πλευρά. Αλλά βρέθηκε σε μια εποχή όπου η αντιμετώπιση των πραγμάτων από την Αριστερά ήταν ή μαύρο ή άσπρο. Δεν υπήρχαν άλλες αποχρώσεις. Λέει π.χ. ότι ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης ήταν αγωνιστές και είχαν φιλοδοξίες. Μπορεί να είχανε, αλλά θυσίαζαν τα πάντα. Δεν ήταν άγιοι, ήταν άνθρωποι και αγωνιστές. Είχαν τα προτερήματα του αγωνιστή και τις έμφυτες αδυναμίες. Αλλο: είδε τον Μαυροκορδάτο σαν στοιχείο προοδευτικό και δεν είδε ότι ήταν τυφλό όργανο της αγγλικής πολιτικής. Ανεξάρτητα όμως από τις αδυναμίες του, η συμβολή του Κορδάτου παραμένει θετική και ανεκτίμητη. Η Ιστορία γράφεται και ξαναγράφεται, δεν είναι κάτι σταθερό. Τα γεγονότα υπάρχουν, αλλάζει η ερμηνεία τους».
Του Διονυσίου Κόκκινου:
«Εχει αρκετές σωστές θέσεις, αλλά είναι δυσχερής η ανάγνωσή της λόγω πληθώρας επουσιωδών αναφορών».
Του Σπύρου Μαρκεζίνη:
«Ο Μαρκεζίνης παρουσιάζει την Ιστορία μέσα από ένα παράθυρο των ανακτόρων. Δεν είναι η Ιστορία της Ελλάδας, είναι η Ιστορία των ανακτόρων. Τα γεγονότα είναι σωστά δοσμένα, αλλά η ερμηνεία τους είναι από μια αντίληψη εντελώς αντιλαϊκή».
Και η άποψή του (πάντα από τη συνέντευξη του 1981) για το αύριο του τόπου -και του κόσμου γενικότερα:
«Πώς είναι δυνατό να είσαι αισιόδοξος όταν βλέπεις ότι για όλα τα προβλήματα προβάλλεται σαν μόνη λύση η υποταγή των αδυνατότερων στους ισχυρότερους; Τι θα μας σώσει; Εδώ μπαίνουμε στο χώρο της ουτοπίας: μια παγκόσμια κατανόηση στα προβλήματα που χωρίζουν τα κράτη. Θα 'θελα να θυμίσω μια φράση του Ηράκλειτου: "Ούτε ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα μέτρα του"».
0 σχόλια