Κόκκινη Μνήμη: 2010

Ο Σεβαστίκογλου του θεάτρου και του αγώνα

Χρονικό μιας ζωής περιπετειώδους και γόνιμης

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ

Συνάντησα, έπειτα από αρκετό καιρό, την Αλκη Ζέη την περασμένη εβδομάδα, Τρίτη 30 Νοεμβρίου, μια μέρα πριν από τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από το θάνατο του Γιώργου Σεβαστίκογλου (1η Νοεμβρίου 1990, στα 77 του) - του συζύγου της, του θεατρικού συγγραφέα, του σκηνοθέτη, του δάσκαλου, του μέντορά της.

Προηγήθηκε η ανάγνωση του τελευταίου της βιβλίου «Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες» (εκδ. Καστανιώτη), με αναφορές στον Σεβαστίκογλου. Και από κοντά κάποιες παλιές κοινές μνήμες:

Ενα βράδυ στο σπίτι της Μελίνας και του Ντασσέν, απ' όπου φεύγοντας προθυμοποιήθηκα να τη συνοδεύσω στο δικό της. Κι αυτή δέχτηκε πρόθυμα, υποθέτοντας ότι έχω αυτοκίνητο, ενώ ελόγου μου (που ούτε καν οδηγώ) εννοούσα να πάμε με τα πόδια. «Να πάρουμε τότε ένα ταξί», πρότεινε. «Παίρνω μόνο σε κατάσταση απόγνωσης - άλλωστε είναι ωραία η βραδιά», αντέτεινα. Το ωραία ήταν κάπως σχετικό, γιατί νωρίτερα είχε ψιλοχιονίσει και το κρύο αισθητό. Συναίνεσε ωστόσο.

Ευτυχώς, για την ίδια, το σπίτι της δεν ήταν μακριά: στον περιφερειακό του Λυκαβηττού των Μελίνας-Ντασσέν, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας το δικό της. «...για έναν αξέχαστο περίπατο που κάναμε μαζί», έγραψε στο βιβλίο της που μου χάρισε στην τωρινή μας συνάντηση, στο ίδιο διαμέρισμα.

Τέχνη και αγώνας

Οι μνήμες, ωστόσο, με τον Σεβαστίκογλου και τη Ζέη μετράνε πιο πίσω, από το 1965, όταν επέστρεψαν από τη Σοβιετική Ενωση, όπου είχαν καταφύγει μετά τον εμφύλιο. Μαζί, τα δυο μικρά παιδιά τους: ο Πέτρος (σκηνοθέτης και δάσκαλος σε σχολές σήμερα) και η Ειρήνη (διερμηνέας στο Ευρωκοινοβούλιο στις Βρυξέλλες) και ο φίλος τους, σκηνοθέτης και συμπορευτής Μάνος Ζαχαρίας. Μια εκδρομή στους Δελφούς, και μια ατάκα από τον μικρό Πέτρο, όταν άκουσε για το γάμο του Κωνσταντίνου και της Αννας-Μαρίας: «Η Ελλάδα είναι σαν τα παραμύθια - έχει και βασιλιά!».

Η τωρινή επίσκεψη αφορούσε κυρίως τον Σεβαστίκογλου, του οποίου η παρουσία είναι έντονη στο σπίτι, με τις φωτογραφίες από την καλλιτεχνική και την κοινή προσωπική τους ζωή. Μια ζωή περιπετειώδη, καθώς ένα μέρος της (συνολικά 14 χρόνια) την πέρασαν σε ακούσια υπερορία: στη Σοβιετική Ενωση πριν από τη χούντα, στη Γαλλία με τη δικτατορία, για να αποφύγουν τις γνωστές συνέπειες. Να τη θυμίσουμε, με τη βοήθειά της και κάποια χαρτιά:

Πρωτοσυναντήθηκαν το 1943. Εκείνη γεννημένη στην Αθήνα, εκείνος στην Κωνσταντινούπολη, 12 χρόνια νωρίτερα, κι από το 1924 στην Αθήνα. Εκείνη, με σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή και στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, να θέλει να διαπρέψει ως ηθοποιός και να έχει δοκιμαστεί ήδη με επιτυχία, ενώ είχε δημοσιεύσει και τα πρώτα της διηγήματα. Εκείνος, συγγραφέας, μεταφραστής, δάσκαλος, από τα ιδρυτικά στελέχη του Θεάτρου Τέχνης.

Πολέμησε ως έφεδρος αξιωματικός στο αλβανικό μέτωπο και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Το 1942 έγραψε το πρώτο θεατρικό του έργο, «Κωνσταντίνου και Ελένης», που ανέβασε ο Κουν ένα χρόνο αργότερα. Το 1944 εμφανίστηκε ως σκηνοθέτης στο «Θέατρο του Λαού», και το 1945 σκηνοθέτης του Τμήματος Νέων Καλλιτεχνών, ενώ συνεργάζεται με τον «Ρίζο της Δευτέρας» ως θεατρικός κριτικός με το ψευδώνυμο Γ. Σάβας.

Θεατράνθρωπος

Στη διάρκεια του Εμφυλίου, μαζί με τον Μάνο Ζαχαρία, υπεύθυνος κινηματογραφικού συνεργείου του ΔΣΕ. Με την ήττα βρέθηκε στην Τασκένδη. Μαζί του και η Αλκη - παντρεμένοι από το 1945. Εκεί ο Σεβαστίκογλου έγραψε και ανέβασε επικαιρικά έργα με τον θίασο των πολιτικών προσφύγων, ενώ παράλληλα δίδασκε στο Θεατρικό Ινστιτούτο της Τασκένδης.

Από το 1956 ώς το 1965 εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στη Μόσχα, όπου φοίτησε στην Ανώτατη Λογοτεχνική Σχολή και έγραψε σενάρια για τον κινηματογράφο. Εκεί έγραψε και τα θεατρικά του έργα «Ο θάνατος του βασιλικού επιτρόπου» και την πολυπαιγμένη «Αγγέλα», που πρωτοανέβηκε στο θέατρο «Βαχτάνγκοφ». Στην Ελλάδα την ανέβασε το 1964 ο Κάρολος Κουν, και έκτοτε παίζεται τακτικά, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό.

Το λίγο διάστημα που έμεινε στην Ελλάδα, το 1965 συνεργάστηκε με την Αννα Συνοδινού, την Ελλη Λαμπέτη, τον Αλέκο Αλεξανδράκη, την Αλίκη Γεωργούλη κ.ά. Με τη δικτατορία του 1967 εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στο Παρίσι, όπου συνεργάστηκε με τον Αντουάν Βιτέζ, διηύθυνε θεατρικά εργαστήρια και δίδαξε στη Σορβόνη.

Επιστρέφοντας δούλεψε, ως σκηνοθέτης και μεταφραστής, στο Εθνικό Θέατρο, στο ΚΘΒΕ και σε άλλους θιάσους.

Η πολυμάθειά του ήταν το πιο σημαντικό στοιχείο της προσωπικότητάς του, κατά την Αλκη Ζέη, την οποία όμως δεν ήθελε ηθοποιό. Ενθάρρυνε τις λογοτεχνικές της αρετές, στις οποίες όντως διέπρεψε.

Πέθανε σε μια περίοδο που σχεδίαζε ένα στούντιο με μαθητές, με τους οποίους θ' ανέβαζε παραστάσεις. Και το τελευταίο έχει σχέση μ' αυτό που έχει πει ο Βιτέζ και θυμάται η Ζέη: «Τον θαυμάζω, όχι μόνο για τα όσα έχει κάνει, αλλά για όσα θα μπορούσε να κάνει».

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

Νότης Περγιάλης. Ο βίος και το έργο του

«Ομορφη δεν είναι η ζωή, Κατερίνα;»

Ο βίος και το έργο του Νότη Περγιάλη

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ

Υπήρξε ένας πολυσχιδής λόγιος: θεατρικός συγγραφέας, πεζογράφος, ποιητής, στιχουργός τραγουδιών, σεναριογράφος, ηθοποιός - και σ' όλα άκρως διακριτικός και, ως εκ τούτου, όχι ευρύτερα γνωστός.

Είναι ο Νότης Περγιάλης, που πριν από ένα χρόνο (9 Νοεμβρίου) έφυγε από τη ζωή στα 89 του, εκεί στους Αγίους Θεοδώρους, όπου είχε επιλέξει να ζει τα τελευταία 30 χρόνια.

Να θυμίσω λοιπόν ότι ήταν: συγγραφέας 17 θεατρικών έργων: «Το κορίτσι με το κορδελάκι», «Νυφιάτικο τραγούδι», «Η Αντιγόνη της Κατοχής», «Αυτό το δέντρο δεν το λέγανε υπομονή» κ.ά. Τριών μυθιστορημάτων: «Οταν σηκώθηκαν τα δέντρα», «Η καπετάνισσα», «Τα παλληκάρια» (τα δύο τελευταία από τις εκδ. «Gutenberg») και μιας συλλογής διηγημάτων: «Το κόκκινο πουλί» (εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»). Ποιητής: όλα στην «Ποιητική Συλλογή Νότη Περγιάλη» (εκδ. Δήμου Αγίων Θεοδώρων, 2007). Στιχουργός τραγουδιών:

«Τι να την κάνω τη χαρά», «Ο λεβέντης», «Το μπλόκο της Καισαριανής» (από τον Μίκη Θεοδωράκη), «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» (Μάνος Χατζιδάκις), «Γκρεμισμένα σπίτια» (Γιάννης Μαρκόπουλος) κ.ά. Σεναριογράφος: «Αγιούπα» (σκην. Γκρεγκ Τάλας), «Το ποτάμι» (Νίκος Κούνδουρος). Και στην τηλεόραση: «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (με τον Γεράσιμο Σταύρου, σκην. Β. Γεωργιάδης - το ίδιο και στη σκηνή, από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη). Ηθοποιός σε 30 ταινίες: «Το κορίτσι με τα μαύρα», «Ηλέκτρα» (σκην. Μ. Κακογιάννης), «Ελευθέριος Βενιζέλος» (Π. Βούλγαρης), «Ο αστερισμός της Παρθένου» (Γ. Τζαβέλλας), «Τα κόκκινα φανάρια», «Το αίμα βάφτηκε κόκκινο» (Β. Γεωργιάδης) κ.ά. Και ακόμη πολλών έργων για το ραδιόφωνο και άλλων που ξέμειναν στο συρτάρι του - γιατί πού να χτυπάει πόρτες.

Αύρα καλοσύνης

Προσωπικά δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω. Κάποιο τηλεφώνημα μόνο, για μια συνάντηση που δεν έγινε, επειδή ή εκείνος έπρεπε να έρθει στην Αθήνα ή εγώ να πάω στους Αγίους Θεοδώρους. Οσοι τον γνώρισαν έχουν να λένε για έναν γλυκύτατο κι ευγενέστατο άνθρωπο -στοιχεία άλλωστε αναγνωρίσιμα και στους ρόλους που ερμήνευε στο σινεμά.

«Είναι η αύρα της καλοσύνης και της πραότητας που αποπνέει, αυτή κάνει το πέρασμά του αξέχαστο και δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα: καταθλιπτική στην πρώτη, ελπιδοφόρα στη δεύτερη», γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου στο βιβλίο - αφιέρωμα «Νότης Περγιάλης - Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι», των Ελπιδοφόρου Ιντζεμπέλη και Κώστα Φωτεινάκη (εκδ. «Φαρφουλά», 2010), απ' όπου και τα βασικότερα στοιχεία γι' αυτό το κείμενο.

Γεννημένος το 1920 στ' Ανώγεια της Σπάρτης, υπήρξε, όπως ομολογεί ο ίδιος, κακός μαθητής στο σχολείο: «Είναι αλήθεια πως μ' ενδιέφεραν περισσότερο τα δικά μου διαβάσματα. Μ' αυτά ονειρευόμουν και ανακάλυπτα έναν κόσμο δικό μου». Τελειώνοντας το Γυμνάσιο παρακολούθησε -επιθυμία του πατέρα του- χωρίς ενδιαφέρον μια σχολή μηχανικών. «Ο δρόμος μου ήταν η τέχνη». Ηδη, συμμετέχοντας στην Αντίσταση, δεν αγωνιζόταν μόνο· έγραφε, σκηνοθετούσε κι έπαιζε δικά του έργα. Κι όταν άκουσε για τη σχολή του Βασίλη Ρώτα, ήρθε στην Αθήνα. Ο Ρώτας διείδε το ταλέντο του και τον δέχτηκε.

Δάσκαλοί του, πλην του Ρώτα, οι Βεάκης, Σεβαστίκογλου, Ρίτσος κ.ά. Εκεί γνώρισε και τον Κατράκη και του έδειξε κάποια γραφτά του. «Εχεις ταλέντο», του είπε. Ο Βεάκης τού ανέβασε το «Νυφιάτικο τραγούδι» (με θέμα το έθιμο της βεντέτας στη Μάνη). «Σε κάθε παράσταση ο κόσμος χειροκροτούσε ενθουσιασμένος, μας αγκάλιαζε, μας φιλούσε». Ο καλλιτεχνικός του δρόμος είχε ανοίξει.

Με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

Κοντά στην τέχνη, και ο αγώνας για μια καλύτερη Ελλάδα: «Από το έργο μου μπορείτε να καταλάβετε και την ιδεολογία μου. Ανέβηκα στο βουνό με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Πολέμησα τους Γερμανούς, κυνηγήθηκα γιατί πίστευα και πιστεύω στις ιδέες της Αριστεράς. Συμμετείχα ενεργά στους αγώνες του λαού. Το 1968, στη δικτατορία, όταν κρυβόμουνα, με βοηθούσε ο φίλος Γιάννης Βογιατζής. Ναι, ο γνωστός κωμικός ηθοποιός. Τι ψυχούλα που είναι!»

Στο ίδιο βιβλίο και μερικές απόψεις για τον Περγιάλη, μεταξύ των οποίων και του Μίκη Θεοδωράκη: «Με τον Νότη μάς ενώνει μια δυνατή φιλία. Ξεκινήσαμε από τις ίδιες λαϊκές ρίζες. Τα βιώματά μας είναι ίδια. Οι στόχοι μας οι ίδιοι. Πάντα πολεμήσαμε το ίδιο θεριό κι ονειρευόμαστε ένα λαό με γεμάτα μάτια κι όρθιο κεφάλι».

Θα κλείσω το σημείωμα αυτό για τον Περγιάλη με μια στιχομυθία από «Τα κόκκινα φανάρια», όπου ο ίδιος και η Ηρώ Κυριακάκη υποδύονται ένα ζευγάρι ρακοσυλλεκτών και όπου, παρά το χάλι τους, παραμένουν αισιόδοξοι και κάνουν σχέδια: «Ομορφη δεν είναι η ζωή, Κατερίνα;» ρωτάει κάθε τόσο τη σύντροφό του. «Καλή είναι», συναινεί κι αυτή η έρμη.

ΑΡΘΡΑ

Ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι όπως τον γνώρισε ο Ιλία Ερενμπουργκ

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ

«Ξόφλησε» στα 37 χρόνια του

Ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι όπως τον γνώρισε ο Ιλία Ερενμπουργκ
«Τι άχρηστο υποκείμενο είναι/ αυτός που θέλει να κάθεται σπιτάκι του/ πάντα στο σπιτάκι του».

Ενα από τα αγαπημένα τραγούδια του Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι (προφανώς του ίδιου), σύμφωνα με τη μητέρα του Αλεξάντρα Μαγιακόφσκαγια, σε κείμενο για τα παιδικά χρόνια του γιου της (από αφιέρωμα του περιοδικού «Πολιτιστική», Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1986).

Και στο ίδιο κείμενο: «Στην αυτοβιογραφία του λέει: "Υπήρξε η επανάσταση. Και υπήρξε και η ποίηση. Δεν ξέρω με ποιο τρόπο αυτά τα δυο μέσα στο μυαλό μου είχαν γίνει ένα"».

Με την επανάσταση

Να σταθούμε λοιπόν σ' αυτό τον -πιο γνωστό μας- Ρώσο ποιητή, που είχε ταυτίσει το έργο του με την επανάσταση, καθώς μπήκαμε στον μήνα της Οχτωβριανής, που τόσες ελπίδες εξέθρεψε, για να καταρρεύσει 73 χρόνια αργότερα. Πολύ περισσότερο που φέτος συμπληρώνονται ογδόντα χρόνια από το τέλος που έβαλε ο ίδιος στη ζωή του (14 Απριλίου 1930), στην ακμή της βιολογικής και πνευματικής του ωριμότητας -στα 37 χρόνια του.

Εξι χρόνια πριν είχε θρηνήσει τον πρόωρο θάνατο του ηγέτη της σοβιετικής επανάστασης Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν (1870-1924), τον οποίο λάτρευε, μ' ένα ποίημα-ποταμό 3.000 στίχων!

Ο Βλαντίμιρ (Βολόντια) Μαγιακόφσκι είναι ιδιαίτερα αγαπητός στο ελληνικό κοινό, τόσο για την ποίηση, τα θεατρικά του έργα, τα κείμενα που του έχουν αφιερωθεί, όσο και τον σύντομο βίο του, με το δραματικό τέλος, μ' αυτή την εντυπωσιακή αρρενωπή εμφάνιση.

Θα συνεχίσω τη σύντομη αναφορά μου στον Μαγιακόφσκι με μερικά αποσπάσματα από τις σελίδες που του αφιέρωσε ο συμπατριώτης του συγγραφέας Ιλία Ερενμπουργκ (1891-1967), στην αυτοβιογραφία του με τίτλο «Ανθρωποι - Χρόνια - Ζωή». Μια εξάτομη αυτοβιογραφία, που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει, λόγω του αιφνίδιου θανάτου του (στα ελληνικά σε μετάφραση Αρη Αλεξάνδρου, εκδ. «Νεφέλη»). Είναι από τον β' τόμο, αρχής γενομένης από τη σελίδα 40:

«Δεν θυμάμαι ποιος με σύστησε στον Μαγιακόφσκι. Στην αρχή καθόμαστε σε κάποιο καφενείο και μιλάγαμε περί κινηματογράφου. Υστερα με πήγε σπίτι του. Είχα διαβάσει πρόσφατα το βιβλίο του "Απλό σαν το μουγκανητό". Τον φαντάστηκα τέτοιον ακριβώς όπως τον είδα -μεγαλόσωμο, με βαρύ πηγούνι, με μάτια άλλοτε μελαγχολικά, άλλοτε σκληρά, με στεντόρεια φωνή, ασουλούπωτον, έτοιμον ανά πάσα στιγμή να μπλέξει σε καυγά και να 'ρθεί στα χέρια- ήταν ένας συνδυασμός αθλητή και στοχαστή, μεσαιωνικού ζογκλέρ που περπατάει με το κεφάλι κάτω προσευχόμενος και ανένδοτου εικονομάχου [...]

Ο Μαγιακόφσκι έμεινε για μένα ένα τεράστιο φαινόμενο, τόσο στην ποίηση όσο και στη ζωή τού αιώνα. Ομως δεν με επηρέασε άμεσα με κανέναν τρόπο. Ενιωθα πάντα πως βρίσκομαι κοντά του και ταυτόχρονα πως μας χώριζε ένα απέραντο διάστημα [...] Το κακό είναι πως ο Μαγιακόφσκι, όντας φανατικός καταλύτης των διαφόρων μύθων, μεταβλήθηκε με μια πρωτοφανή ταχύτητα σε μυθολογικό ήρωα. Λες και το 'χε η μοίρα του να είναι διαφορετικός απ' ό,τι ήταν [...] Είναι δύσκολο να μιλήσεις για τον άνθρωπο Μαγιακόφσκι [...]

Νευρωτικός

Φαινόταν εξαιρετικά γερός, υγιής, άνθρωπος που χαίρεται τη ζωή του. Κι ωστόσο φορές-φορές ήταν ανυπόφορα κατηφής, καθώς τον διέκρινε μια παθολογική καχυποψία. Κουβάλαγε στην τσέπη μια σαπουνοθήκη κι όταν βρισκόταν στην ανάγκη να σφίξει το χέρι ενός ανθρώπου, που του ήταν για έναν οποιοδήποτε λόγο σωματικά αντιπαθής, έφευγε αμέσως και έπλενε σχολαστικά τα χέρια του. Στα καφενεία του Παρισιού έπινε τον ζεστό καφέ μ' ένα καλαμάκι, που το φέρνανε μόνο με τα παγωμένα αναψυκτικά, για να μην ακουμπήσει τα χείλη του στο ποτήρι [...]

Μου 'τυχε να διαβάσω μερικά άρθρα περί Μαγιακόφσκι γραμμένα στο εξωτερικό, όπου οι συγγραφείς τους πασχίζουν ν' αποδείξουν πως η επανάσταση κατέστρεψε τον Μαγιακόφσκι. Είναι δύσκολο να σκαρφιστεί κανείς μεγαλύτερη βλακεία: Δίχως την επανάσταση δεν θα υπήρχε Μαγιακόφσκι».

Ιδού, τέλος, πώς ο ίδιος ο Μαγιακόφσκι αναφέρεται στο θάνατό του σ' ένα σημείωμα που άφησε:

«Σε όλους. Μην κατηγορήσετε κανέναν για το θάνατό μου και παρακαλώ να λείψουν τα κουτσομπολιά. Ο μακαρίτης τα απεχθανόταν φοβερά. Μαμά, αδελφές και σύντροφοι, συγχωρέστε με -αυτός δεν είναι τρόπος (δεν τον συμβουλεύω σε κανένα), μα εγώ δεν έχω άλλη διέξοδο [..] Οπως λένε: "Το επεισόδιο έληξε". Η βάρκα του έρωτα συντρίφτηκε πάνω στην καθημερινότητα. Εχω ξοφλήσει τους λογαριασμούς μου με τη ζωή. Προς τι λοιπόν η απαρίθμηση των αμοιβαίων πόνων, των συμφορών και των προσβολών; Να 'στε ευτυχισμένοι».

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

Ανέκδοτο βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2011

Με τη συμπλήρωση έξι χρόνων από τον θάνατο της πεζογράφου Διδώς Σωτηρίου, στις 23 Σεπτεμβρίου 2004, οι εκδόσεις Κέδρος αναγγέλλουν ότι ετοιμάζουν την κυκλοφορία ενός ανέκδοτου μυθιστορήματός της με τίτλο Τα παιδιά του Σπάρτακου.

«Πρόκειται για μυθιστόρημα το οποίο δούλευε η συγγραφέας τη δεκαετία του 1960» είπε στην εφημερίδα Το Βήμα η καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Έρη Σταυροπούλου, η οποία έχει αναλάβει την επιμέλεια της έκδοσής του. «Σχεδιάζω ένα μυθιστόρημα, την Κόρη του Σπάρτακου, που θα έχει ηρωίδα μια θρακιώτισσα εργάτρια» έλεγε η Διδώ Σωτηρίου τον Αύγουστο του 1962 σε συνέντευξή της στον Δημήτρη Ραυτόπουλο στην «Επιθεώρηση Τέχνης». Το 1991 δημοσίευσε στο περιοδικό «Το δέντρο» απόσπασμα του έργου, ωστόσο δεν προχώρησε στην έκδοσή του όσο ζούσε.

Το κείμενο, το οποίο εντοπίστηκε στα κατάλοιπα της συγγραφέως με τον τίτλο Τα παιδιά του Σπάρτακου, χειρόγραφο στο μεγαλύτερο μέρος του, εντάσσεται στον κύκλο των «ελληνικών» μυθιστορημάτων της Σωτηρίου, που διαδραματίζονται τον 20ό αιώνα στην Ελλάδα, στον οποίο ανήκουν επίσης η Ηλέκτρα (1961), μυθιστορηματική βιογραφία της αντιστασιακής Ηλέκτρας Αποστόλου, η Εντολή (1976), που αναφέρεται στη δίκη του Νίκου Μπελογιάννη, και το νεότερο Κατεδαφιζόμεθα (1982).

Το μυθιστόρημα αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας. Η δράση τοποθετείται στη Θράκη και στην Αθήνα και διατρέχει την περίοδο από τις αρχές του 20ού αιώνα ως τα χρόνια του Εμφυλίου. Ιστορικά γεγονότα, στα οποία εστιάζει η αφήγηση, είναι η εξέγερση των σηροτρόφων της Θράκης στη δεκαετία του 1930 και οι διώξεις των αριστερών κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου.

Η συγγραφέας αντλεί το υλικό της από αφηγήσεις γυναικών κρατουμένων στις γυναικείες φυλακές «Αβέρωφ», τις οποίες άκουγε κατά τις επισκέψεις της στην αδελφή της Ελλη Παππά. Το έργο, το οποίο θα συνοδεύεται από εισαγωγή και εκτεταμένο σχολιασμό, αναμένεται να κυκλοφορήσει μέσα στο 2011.

πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

Το κύκνειο άσμα του Πορτογάλου νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου (1922-2010)

«Η κοινωνία θα ήταν καλύτερη χωρίς την Αγία Γραφή»

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Το κύκνειο άσμα του Πορτογάλου νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου (1922-2010), «Κάιν», το οποίο εκδόθηκε έναν χρόνο προτού πεθάνει, είναι ένα κατηγορώ εναντίον της Αγίας Γραφής.

Η επίσημη Καθολική Εκκλησία της Πορτογαλίας, όταν εκδόθηκε το «βέβηλο» έργο στην πορτογαλική γλώσσα, σχολίασε μονολεκτικά: «Επίθεση!». Σε μια χώρα με μακρά παράδοση στο πνεύμα του καθολικισμού, ο Ζοζέ Σαραμάγκου ήταν ένα μεγάλο αγκάθι στο μάτι της.

Ο νομπελίστας ανταπέδωσε τα πυρά στο εκκλησιαστικό κατεστημένο, καταγγέλλοντας τη Βίβλο ως «ένα εγχειρίδιο των κακών ηθών». Μάλιστα, έκανε τα πράγματα χειρότερα με τους αντιπάλους του μονσινιόρους, αφού υποστήριξε ότι «πιθανότατα η κοινωνία θα ήταν καλύτερη χωρίς την Αγία Γραφή».

Το μυθιστόρημα «Κάιν», που θα κυκλοφορήσει τον ερχόμενο μήνα από τις εκδόσεις «Καστανιώτη», ρίχνει μια κριτική και «ελαφριά» ματιά στον Κάιν, γιο του Αδάμ και της Εύας, που, σύμφωνα με τη Βίβλο, είναι το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου στήνει έναν καθ' όλα σπαρταριστό διάλογο μεταξύ ενός νάρκισσου Θεού και του πρώιμου αντάρτη Κάιν, εκτονώνοντας τη βαριά ατμόσφαιρα -ως είθισται να διαβάζονται οι βιβλικοί μύθοι- του προπατορικού αμαρτήματος.

«Η ιστορία των ανθρώπων είναι η ιστορία της ασυνεννοησίας τους με τον Θεό - ούτε αυτός καταλαβαίνει εμάς ούτε εμείς εκείνον», είχε πει με τον γνώριμο χιουμοριστικό του τρόπο για το θέμα του βιβλίου του ο ίδιος ο Πορτογάλος συγγραφέας. Η σύγκρουση του Σαραμάγκου με το κυρίαρχο θρησκευτικό αίσθημα της πατρίδας του δεν είναι υπόθεση των τελευταίων ετών της ζωής του. Είχε την αρχή της είκοσι χρόνια πριν, όταν είχε γράψει τα «βλάσφημα» έργα «Περί τυφλότητος» και «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο» («Καστανιώτης»).

Στο δεύτερο, ο Ιησούς, ο γνωστός από την Καινή Διαθήκη, συζεί με τη Μαρία Μαγδαληνή και προσπαθεί να αποφύγει τη σταύρωση. Ετσι, ο Πορτογάλος κομμουνιστής συγγραφέας επαναδιατυπώνει αδογμάτιστα τη βιογραφία του επαναστάτη της Γαλιλαίας κόντρα στην ανάγνωση και ερμηνεία της επίσημης εκκλησίας. Η πορτογαλική κυβέρνηση, το 1992, ενοχλήθηκε τόσο πολύ από την αιρετικότητα του συγκεκριμένου βιβλίου ώστε μπλόκαρε την υποψηφιότητά του για το -καταργημένο πια- Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Βραβείο. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου, θέλοντας να δείξει μ' έναν συμβολισμό την αποστροφή του απέναντι στη στάση του πορτογαλικού κράτους, επέλεξε την αυτοεξορία στις ισπανικές Καναρίους Νήσους, όπου και πέθανε τον φετινό Ιούνιο.

Ο Ζοζέ ντε Σούζα Σαραμάγκου, όπως είναι το πλήρες όνομά του, γεννήθηκε από γονείς φτωχούς ακτήμονες αγρότες, στο μικρό χωριό Αζινιάγκα της Πορτογαλίας, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Λισαβόνας. Εντελώς αυτοδίδακτος, εξέδωσε το 1947 το μυθιστόρημα «Γη της αμαρτίας», μεσούσης της δικτατορίας του Σαλαζάρ. Κομμουνιστής με παράνομη πολιτική δράση, εργάστηκε για πολλά χρόνια σε εκδοτικούς οίκους και σε εφημερίδες ως σχολιαστής, ως υπεύθυνος λογοτεχνικών σελίδων και ως βιβλιοκριτικός. Μετά την επανάσταση του 1974 και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, υπήρξε για ένα διάστημα υποδιευθυντής της μεγάλης εφημερίδας της Λισαβόνας «Diarios de Noticias».

info: Στα ελληνικά κυκλοφορούν ακόμη: «Το τετράδιο», «Το ταξίδι του ελέφαντα», «Μικρές αναμνήσεις», «Περί θανάτου», «Περί φωτίσεως», «Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου», «Λέγοντας ιστορίες», «Ο άνθρωπος αντίγραφο», «Ιστορία της πολιορκίας της Λισαβόνας», «Η σπηλιά», «Η ιστορία της άγνωστης νήσου», «Ολα τα ονόματα», «Η πέτρινη σχεδία» («Καστανιώτης»), «Η χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις» («Αλεξάνδρεια»), «Το χρονικό του μοναστηριού» («Σύγχρονη Εποχή»).

ΙΣΤΟΡΙΑ

Μνήμη Δημήτρη Γιαννακούρα (Πέρδικας)

Γεννήθηκε το 1914 στο χωριό Βάγγου Αρκαδίας. Το ψευδώνυμο «Πέρδικας» το «κληρονόμησε» από τον πατέρα του στον οποίο οι συγχωριανοί του είχαν «κολλήσει» αυτό το παρατσούκλι, από τα παιδικά του χρόνια, επειδή αρεσκόταν να κυνηγάει πέρδικες.

Ο Πέρδικας τελείωσε δυο τάξεις του «Σχολαρχείου» (αντιστοιχεί στη ΣΤ τάξη Δημοτικού Σχολείου) και ασχολήθηκε με διάφορες εργασίες (αγρότης, κτηνοτροφή καρβουνιάρης, κ. ά).

Όταν οι Ιταλοί κήρυξαν τον πόλεμο στη χώρα μας υπηρετούσε τη στρατιωτική θητεία του στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα και πολέμησε τους Γερμανοφασίστες, όταν κι αυτοί εισέβαλαν στη χώρα μας, τον Απρίλη του 1941.

Τον Αύγουστο του 1941 οργανώθηκε στην Αντιστασιακή Οργάνωση «Νέα Φιλική Eταιρία» και το Νοέμβρη του 1941, μετά τη συγχώνευση της οργάνωσης αυτής με το ΕΑΜ έγινε μέλος του. Στις αρχές του 1942 έγινε μέλος του ΚΚΕ, του οποίου στέλεχος καθοδηγητικό, στην Επαρχία Μεγαλόπολης, ήταν ο αδελφός του Κώστας.

Ο Πέρδικας ήταν ΑνταρτοΕΠΟΝίτης, στο 11ο Σύνταγμα του ΕΑΑΣ, όταν οι αντί ΕΑΜίτες τες αντάρτες του ΕΣ (Ελληνικός Στρατός), με επικεφαλής το λοχαγό του προπολεμικού στρατού Τηλέμαχο Βρεττάκο, που καθοδηγούνταν από τους αξιωματικούς της «Αγγλικής Αποστολής» (είχαν πέσει με αλεξίπτωτα στις ορεινές περιοχές της Πελοποννήσου με κύριο στρατηγικό σκοπό να διαλύσουν τον ΕΑΑΣ, ακόμα και ένοπλα, επειδή ήταν δημιούργημα του ΚΚΕ) και κατά τη διάρκεια της ύπαρξης του ΕΣ δεν έριξαν ούτε μια ντουφεκιά κατά των κατακτητών, σκότωσαν με μπαμπεσιά τον αδελφό του Κώστα , απόφοιτο της Μέσης Εκπαίδευσης, και το γαμπρό του Νίκο Χρόνη

Μετά από το γεγονός αυτό, ο Πέρδικας, πικραμένος από το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα και αποφασισμένος να τιμωρήσει τους καθοδηγούμενους από τους Εγγλέζους εγκληματίες, λιποτάχτησε από τον ΕΑΑΣ και, έπειτα από λίγες εβδομάδες, κατάφερε να ανακαλύψει έναν από τους δολοφόνους, τον αξιωματικό του προπολεμικού στρατού Θανάση Οικονομόπουλο (ήταν κρατούμενος του ΕΑΑΣ μετά από την αιχμαλωσία του στην τελική σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τον ΕΣ, που είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση της αντάρτικης αυτής οργάνωσης, του ΕΣ), ο οποίος ήταν Πρόεδρος του Στρατοδικείου που καταδίκασε σε θάνατο τον αδελφό του και το γαμβρό τον, και αιφνιδιάζοντας τους φρουρούς του «κρατητηρίου» (ένα Εκκλησάκι στην περιοχή του χωριού Γαρδίκι - Μεσσηνίας) τον σκότωσε και αμέσως παρουσιάστηκε σε τμήμα του ΕΛΑΣ Μεσσηνίας.

Μετά την απελευθέρωση της χώρας μας, τη «Συμφωνία της Βάρκιζας» και την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ, ο Πέρδικας δεν παρέδωσε τον οπλισμό του και, με πρωτοβουλία του, κατέφυγε στο βουνό Μαίναλο, όπου έζησε σ' όλη τη διάρκεια του Μονόπλευρου Εμφύλιου, μαζί με άλλους καταδιωκόμενους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης (Γιάννης Πετρόπουλος ή Μαυρόγιαννης, Ηλίας Γιαννακούρας, Π. Κυριακόπουλος ή Πιπίνος, Ηλίας Μάνδρος, Κώστας Παναγόπουλος, κ.ά.). Στην περίοδο αυτή (Μάρτης 1945 - Ιούλης 1946), τα μέλη της ομάδας αυτής των κατα-διωκόμενων αντιμετώπιζαν φοβερές δυσκολίες, ζούσαν κυριολεκτικά σαν αγρίμια μέσα στο δάσος, γι' αυτό, κάπου-κάπου, παραβίαζαν την κομματική γραμμή της παθητικής αυτοάμυνας και, με πρωτοπόρο πάντοτε τον Πέρδικα, που επέμενε «να αντιμετωπίσουμε επιτέλους την τρομοκρατία της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης με αντιτρομο-κρατία γιατί αλλιώτικα θα μας σκοτώσουν όλους οι ταγματασφαλίτες», χτύπησαν ένοπλα τους χιτοσνμμορίτες του χωριού Παλιομοίρη και μια ομάδα χωροφυλάκων στην περιοχή του χωριού Τρίλοφο - Μεγαλόπολης.

Για τη δράση τους αυτή, που επικρίθηκε από τη Νομαρχιακή Επιτροπή Αρκαδίας του ΚΚΕ, οι Πέρδικας, Μαυρόγιαννης, Πιπίνος και Μάνδρος επικηρύχτηκαν από τη μοναρχοφασιστική κυβέρνηση της Αθήνας με ποσά από 20 έως 25 εκατομμύρια δραχμές για τον καθένα.

Το Μάρτη του 1947, η Ομάδα αυτή των καταδιωκόμενων αγωνιστών - «Ομάδα Πέρδικα», που είχε πάρει μέρος στη μάχη της Σπάρτης (13/02/1947), αποτέλεσε τον πυρήνα της δημιουργίας του Αρχηγείου Μαινάλου του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου, με στρατιωτικό διοικητή τον Μανώλη Σταθάκη, αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ.

Το καλοκαίρι του 1947, ο Πέρδικας ήταν διοικητής λόχου. Το Φλεβάρη του 1948 ονομάστηκε ταγματάρχης του ΑΣΕ, με Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου, και ανέλαβε διοικητής Τάγματος και τον Οκτώβρη τον 1948 ανέλαβε διοικητής του Αρχηγείου Μαινάλου.

Ο Πέρδικας συγκέντρωνε όλα τα χαρίσματα του Λαϊκού στρατιωτικού ηγέτη. Τον διέκρινε επιθετικό πνεύμα, ήταν ψύχραιμος, αποφασιστικός, τολμηρός στις αποφάσεις του στη διάρκεια της μάχης, κατείχε άριστα την αντάρτικη τακτική και την εφάρμοζε με αριστοτεχνικό τρόπο στη διάρκεια της μάχης, το κυριότερο όμως χάρισμα του ήταν η ικανότητα του να προσαρμόζεται εύκολα σε κάθε χώρο που θα βρισκόταν το τμήμα του, πραγματοποιώντας τους απαραίτητους ελιγμούς πάντοτε με επιτυχία, γιατί ήταν γνώστης της μορφολογίας τον εδάφους όλων των ορεινών περιοχών της Πελοποννήσου, ιδιαίτερα του Ανατολικού και Δυτικού Μαινάλου.

Στη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου, ο Πέρδικας πήρε μέρος σε πολλές μάχες (Σπάρτης, Δάρα, Διάλυση της διλοχίας Γαλανόπουλου, Τροπαίων, Καλαβρύτων, Λεχαινών, Ζαχάρως, Χαλανδρίτσας, Βλασίας, Πιάνας, κ.ά.), στις οποίες διακρίθηκε για την προσωπική του παλικαριά και τις διοικητικές του ικανότητες. Μετά τη μάχη της Δημητσάνας ανέλαβε διοικητής των Ομάδων Ελεύθερων Σκοπευτών.

Σκοτώθηκε σε ενέδρα χωροφυλάκων στις 16 Αυγούστου 1949, όταν πλησίασε σε μια γιάφκα, στην τοποθεσία «Συνέσοβα» του Μαινάλου και, αντί να συναντήσει εκεί τον ανθυπολοχαγό με τον οποίο είχε το «ραντεβού», έπεσε πάνω στους χωροφύλακες...

Στον αγώνα του Λαού μας για Λευτεριά, Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία για το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό έδωσαν τη ζωή τους και τα αδέλφια του Κώστας, Αλέξανδρος, Παναγιώτα και Γιαννούλα, καθώς και ο γαμβρός τον Ν. Χρόνης.

(από το βιβλίο του Αρίστου Καμαρινού Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ 1946-1949, εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ)

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

Μνημονεύοντας τον ποιητή Νίκο Καρούζο

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ

Ηταν Ιούλιος του 1990, όταν ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος ζήτησε να επισκεφθούμε τον φίλο του ποιητή Νίκο Καρούζο (είχε μελοποιήσει ποιήματά του) στον «Ερυθρό Σταυρό», όπου νοσηλευόταν, σοβαρά άρρωστος, χτυπημένος από καρκίνο.

Τέσσερα χρόνια πριν είχε αρνηθεί την τιμητική σύνταξη που του είχε δοθεί από το υπουργείο Πολιτισμού, επειδή τον είχαν τοποθετήσει στη β' κατηγορία (για τον ίδιο λόγο την είχε αρνηθεί και η συγγραφέας Βούλα Δαμιανάκου). Που σημαίνει ότι αρνιόταν ένα σταθερό πόρο ζωής, αφού, ασχολούμενος μόνο με την ποίηση, ούτε άλλη σύνταξη είχε ή πρόσμενε ούτε ιατρική περίθαλψη.

Με χαρτί απορίας!

Οπου εκεί στο νοσοκομείο μαθαίνουμε από τον ποιητή, γιατρό και φίλο του Μανόλη Πρατικάκη, που τον φρόντιζε, ότι νοσηλευόταν με χαρτί απορίας!

Φαινόταν καταπονημένος, αλλά χάρηκε που μας είδε. Πονούσε, δυσκολευόταν να φάει - με την κουβέντα όμως ζεστάθηκε, άρχισε να ζωηρεύει. Κάποια στιγμή επιθύμησε ένα τσιγάρο.

- Δεν πρέπει, αλλά καπνίζω πολύ λίγα... Πάμε όμως καλύτερα έξω...

Κι εκεί που λίγο πριν παραπονιόταν ότι δεν μπορούσε να περπατήσει, σηκώθηκε χωρίς βοήθεια, βγήκαμε στο διάδρομο, βολευτήκαμε σε κάτι καθίσματα και η κουβέντα συνεχίστηκε.

Ηδη δεν είχα αντέξει:

- Θα μου επιτρέψετε να σημειώνω μερικά απ' αυτά που λέμε;

- Ελεύθερα. Αλλωστε έχουμε πει να κάνουμε μια συνέντευξη.

Η κουβέντα δημοσιεύεται στις 28 Ιουλίου 1990, στην «Ε» και δημιουργείται σάλος: Ενας ποιητής, βαριά άρρωστος, σε νοσοκομείο με χαρτί απορίας! Ξεσηκώθηκαν οι ομότεχνοί του, οι άλλες εφημερίδες, ενώ ο υπουργός Πολιτισμού Τζαννής Τζαννετάκης και ο γενικός γραμματέας Παναγιώτης Φωτέας δήλωσαν ότι θα τακτοποιηθεί άμεσα το θέμα της σύνταξης και της περίθαλψής του.

Ο Καρούζος πέθανε δύο μήνες αργότερα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990 (ήγουν πριν από 20 χρόνια), στα 64 του, πριν προλάβει να πάρει σύνταξη. Είχε όμως την καλή τύχη στα τελευταία του να νοσηλευτεί στο «Υγεία», προσφορά του ίδιου του νοσοκομείου. Η κηδεία του ωστόσο, στη γενέτειρά του Ναύπλιο, έγινε δημοσία δαπάνη.

Το αποχαιρετιστήριο κομμάτι που έγραψα στην «Ε» τελείωνε με τους στίχους του:

«Μη με διαβάζετε όταν δεν έχετε μαντέψει/ τη δύναμη που κάνει την αγάπη εφάμιλλη του θανάτου (...) Μη με διαβάζετε όταν έχετε δίκιο/ Μη με διαβάζετε όταν δεν ήρθατε σε ρήξη με το σώμα».

Ιδού τώρα μερικά αποσπάσματα από εκείνη την κουβέντα:

Σε μέρες που ζούσαμε την κατάρρευση του κομουνιστικού ιδεώδους στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο Νίκος Καρούζος, που και διώξεις και εξορία είχε υποστεί, δήλωνε πιστός σ' ένα δικό του κομουνισμό:

- Είμαι αναρχοκομουνιστής. Δεν πιστεύω στο κράτος. Δεν πιστεύω ότι το κράτος είναι δυνατό να συμβάλει στη σοσιαλιστική πρόοδο της κοινωνίας. Δεν πιστεύω ότι είναι δυνατό να παίξει ρόλο υπέρ του σοσιαλισμού και της αταξικής κοινωνίας.

Κι όσο για την κατάρρευση στις χώρες όπου είχε εφαρμοστεί:

- Δεν είναι κατάρρευση του κομουνισμού, είναι κατάρρευση του σταλινικού καθεστώτος. Δεν υπήρξε κομουνισμός. Υπήρξε μια στυγνή γραφειοκρατία, όπου ο εργαζόμενος είχε απλώς δυνατότητες επιβίωσης. Τη μερίδα του λέοντος ενέμετο η γραφειοκρατία. Εγώ αυτά τα είχα προβλέψει σε ανύποπτο χρόνο και δεν εντυπωσιάστηκα και δεν έχω να κλάψω τίποτε από την κατάρρευση. Θα πρέπει όμως να ομολογηθεί ότι ο επαναστατικός μαρξισμός, όπως τον διαμόρφωσε ο Λένιν και η Οχτωβριανή Επανάσταση, έπαιξε τεράστιο ρόλο στον εικοστό αιώνα υπέρ των εργαζομένων. Μόνο που, σε αντίθεση με τον κομουνισμό, ο καπιταλισμός έδειξε πως, όταν χρειάζεται, ξέρει να συσπειρώνεται και να ξεπερνά τις κρίσεις τις καταστροφικές, όπως το κραχ του 1929. Ο Μαρξ δεν είχε καταλάβει ότι ο καπιταλισμός έχει ένστιχτο αυτοσυντήρησης -και να που σήμερα είναι σε θέση, ό,τι ώρα θέλει, να παίρνει πίσω παραχωρήσεις από τους εργαζόμενους, να τις παγώνει.

Η πίστη του ποιητή βασίζεται κυρίως στην πνευματική υπόσταση του ανθρώπου:

- Η τέχνη θα επιβιώσει των ιδεολογιών και θα πάει προς στέρεες μορφές. Θα χρειαστεί ίσως να κάνει λίγο πίσω για να πάει μπροστά.

Κι όσον αφορά τη δική του ποίηση:

- Εγώ δεν υπήρξα ποτέ υπερρεαλιστής, αλλά ως προς την τολμηρότητα της γραφής μου κάτι διδάχτηκα, γιατί μπόρεσα να καταλάβω την απουσία της διαύγειας. Δεν υπέκυψα στη θολούρα. Εχω πάρει τις βάσεις από τις φυσικές επιστήμες, γιατί, όπως και η τέχνη, έχουν πλήρη και βέβαιη επιβίωση στο μέλλον.

Δεν υπήρξε υπερρεαλιστής, όπως δεν υπήρξε στρατευμένος:

- Δεν υπήρξα ποτέ στρατευμένος, χωρίς να θεωρώ ότι η στράτευση είναι κάτι άσχημο. Πιστεύω ότι αρκεί η στράτευση στην ποίηση - δεν χρειάζεται άλλη στράτευση.

Οσο για τη μοίρα της Ελλάδας:

- Το μόνο που μπορεί να πουλήσει η Ελλάδα είναι το πνεύμα, η κουλτούρα της. Μόνο πνεύμα έχουμε να προσφέρουμε - τίποτ' άλλο, αλλιώς πάμε για βούλιαγμα οριστικό.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Μια αγκαλιά που «άργησε» 36 χρόνια

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ mich@enet.gr,
www.bavzer.blogspot.com

ΤΟΝ Ιούλιο του 1974, όταν τα τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Κύπρο, ο Ανδρέας Χαραλάμπους ήταν 28 ετών.

Επιστρατεύτηκε εθελοντικά στη μεταφορά τραυματιών, αφού είχε προηγούμενη εμπειρία εργαζόμενος στο τμήμα πρώτων βοηθειών του νοσοκομείου της Λευκωσίας. Την πρώτη μέρα της εισβολής, 20 του Ιουλίου, μετέφερε στο νοσοκομείο της Ευρύχου δέκα τραυματισμένους εθνοφρουρούς.

ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟΣ, αργά το βράδυ, ετοιμαζόταν να φύγει από το νοσοκομείο όταν κάποιοι μετέφεραν εκεί ένα 9χρονο κοριτσάκι, που έχανε συνεχώς αίμα από τις σφαίρες που δέχτηκε. Ηταν η Τουρκοκύπρια Ισμέτ, 9 μόλις χρόνων, και καταγόταν από το χωριό Ελιά. Ενας από τους γιατρούς στο νοσοκομείο είπε πως δεν μπορούσε να σταματήσει την αιμορραγία. «Εάν δεν μεταφερθεί αμέσως στη Λευκωσία, θα πεθάνει», συμπλήρωσε.

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ από την Ευρύχου προς την πόλη ήταν επικίνδυνη. Γίνονταν συνεχώς μάχες στην περιοχή και είχαν στηθεί πολλά μπλόκα ελέγχου από τους στρατιώτες, χωρίς να ξέρεις αν ήταν Τούρκοι ή δικοί μας. Ο Ανδρέας προθυμοποιήθηκε να πάρει το μεγάλο ρίσκο. Με το δικό του αυτοκίνητο και με το κορίτσι στο πίσω κάθισμα, έκανε τρεισήμισι ώρες να φτάσει στη Λευκωσία, οδηγώντας με σβησμένα φώτα και με πολύ χαμηλή ταχύτητα. Παρέκαμπτε τα μπλόκα και όπου ήταν δικοί μας τον άφηναν να περάσει, «αλλά με δική σου ευθύνη». Οι πρώτοι γιατροί που την είδαν στο νοσοκομείο Λευκωσίας είπαν πως «δεν θα επιζήσει». Της έβαλαν 5 φιάλες αίματος και την οδήγησαν στο χειρουργείο.

Ο ΑΝΔΡΕΑΣ προσφέρθηκε να μείνει εκεί, να την περιμένει. Ηταν, άλλωστε, ο μόνος «δικός της άνθρωπος». Η εγχείρηση κράτησε περίπου 4 ώρες. Μεταφέρθηκε σε μονάδα εντατικής θεραπείας, όπου έμεινε 5 μέρες σε πολύ κρίσιμη κατάσταση. Ο Ανδρέας, στο πλευρό της συνεχώς. Εφυγε να πάει σπίτι του να ξεκουραστεί μόνο όταν οι γιατροί τού είπαν ότι ο κίνδυνος μάλλον ξεπεράστηκε. Κοιμόταν 18 ώρες σερί. Και όταν ξύπνησε, επέστρεψε στο νοσοκομείο. Μόνο που εκεί, βρήκε το κρεβάτι της μικρής άδειο. Του είπαν πως πήγαν τα Ηνωμένα Εθνη και την πήραν. Και τότε, μόνο, έμαθε πως ήταν Τουρκοκύπρια και ότι οι γονείς της την αναζητούσαν με αγωνία επί μέρες.

Η ΣΥΝΤΑΡΑΚΤΙΚΗ αυτή ιστορία (που αποκάλυψε στην εφημερίδα «Πολίτης», της Κύπρου, ο δημοσιογράφος Βαγγέλης Βασιλείου) κυλούσε τρυφερά μέσα στη μνήμη του Ανδρέα, 36 ολόκληρα χρόνια. Κάθε χρόνο, έλεγε στον εαυτό του «Α, φέτος, το κορίτσι μου θα είναι τόσων χρόνων» - δεν πρόκαμε να μάθει το όνομα της κοπέλας που έσωσε από βέβαιο θάνατο. 36 Ιούληδες πέρασαν έκτοτε.

ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ, με μία από τις φοβερές εκείνες συμπτώσεις που μόνο η ζωή μπορεί να σκαρώσει, ο Ανδρέας βρέθηκε πάλι με τη 45χρονη πια «κόρη του», όπως τη λέει. Πριν από λίγους μήνες γνώρισε τυχαία στο υπουργείο Υγείας στη Λευκωσία έναν Τουρκοκύπριο, που είχε μεταφέρει τη μητέρα του για θεραπεία στις ελεύθερες περιοχές. Ο Ανδρέας τον βοήθησε να συμπληρώσει τις σχετικές αιτήσεις και πάνω στην κουβέντα του μίλησε για την «κόρη του». Ο Τουρκοκύπριος του είπε πως χωρίς να ξέρει όνομα, είναι δύσκολο να βρεθεί άκρη.

ΚΙ ΟΜΩΣ... Ο Τουρκοκύπριος τον πήρε τηλέφωνο έπειτα από λίγες μέρες και του είπε πως η γυναίκα του βρέθηκε να είναι μακρινή συγγενής με έναν συμπατριώτη του που παντρεύτηκε μια κοπέλα που την έλεγαν Ισμέτ και που στις 20 Ιουλίου του 1974 τραυματίστηκε σοβαρά στην περιοχή της Ευρύχου και σώθηκε επειδή την πήρε στο νοσοκομείο ένας άγνωστος Ελληνοκύπριος!

ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ ΣΤΗ ΛΑΜΙΑ (22 Οκτώβρη 1944)

ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ

Στις 19 Οκτωβρίου απελευθερώνεται η Λαμία. Δυνάμεις του ΕΛΑΣ, αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ, καταφτάνουν στην πόλη. Στις 29 Οκτωβρίου και με αφορμή την επέτειο του ΟΧΙ, συγκαλείται στην πλατεία Ελευθερίας της πόλης, πανηγυρική συγκέντρωση του ΕΑΜ με παμφθιωτική λαϊκή παρουσία. Ο Άρης εκφωνεί από το περίφημο μπαλκόνι τον παρακάτω λόγο. Γιατί αγωνίστηκα. Αδέλφια, Έλληνες και Ελληνίδες της Λαμίας και της περιοχής της! Από μέρους του Γενικού Στρατηγείου του Ε.Λ.Α.Σ, σας φέρω τους πιο θερμούς χαιρετισμούς. Όπως βλέπετε, πρόκειται «να βγάλω λόγο». Μα ο λόγος μου αυτός δεν θα μοιάζει καθόλου με τους λόγους που γνωρίσατε μέχρι σήμερα. Δεν πρόκειται να σας υποσχεθώ ούτε πως θα σας φτιάξω γεφύρια ή ποτάμια, όπως σας υποσχόντουσαν πως θα σας φέρουν οι παλιοί κομματάρχες. Ούτε και θα σας τάξω λαγούς με πετραχήλια. Δεν επιδιώκω ν' αποσπάσω επαίνους για τη ρητορική μου δεινότητα. Επιδιώκω απλώς ν' ακούσετε αυτά που θα σας πω. Προσέξτε. Θ' αρχίσω σαν τα παραμύθια:

Η αθάνατη ελληνική φυλή.

Κάποτε η γωνιά αυτή της γης που πατάμε και λέγεται Ελλάδα ήτανε δοξασμένη κι ευτυχισμένη κι είχε ένα πολιτισμό, οπού επί 2 1/2 χιλιάδες χρόνια συνεχίζει να παραμένει και να θαυμάζεται απ' όλο τον κόσμο. Κανένας σοφός η άσοφος δεν μπορεί μέχρι σήμερα να γράψει ούτε μια λέξη, αν δεν αναφερθεί στα έργα που άφησαν οι δημιουργοί αυτού του πολιτισμού, που λέγεται αρχαίος ελληνικός πολιτισμός.

Κάποτε, λοιπόν, η χώρα μας ήτανε δοξασμένη, μα αργότερα την υποδούλωσαν κι έχασε την παλιά της αυτή δόξα. Μα ύστερα από κάμποσα χρόνια η χώρα μας σηκώθηκε στο πόδι κι ύστερα από σκληρούς αγώνες ενάντια στη σκλαβιά, πάλι λευτερώθηκε.

Στην εποχή της σκλαβιάς πέρασε σκληρά, μαύρα χρόνια και πολλοί «έξυπνοι», αναμεσα στους οποίους και κάποιος Φαλμεράγιερ, ισχυρίστηκαν πως η ελληνική φυλή έσβησε κι ότι αυτή διασταυρώθηκε μ' άλλες φυλές, που δεν έχουν τίποτα το κοινό με την αρχαία ελληνική φυλή.

Μα ότι κι αν πούνε, αυτό δεν έχει καμία αξία. Την ελληνικότητα μας την αποδείξαμε. Γεγονός είναι ότι η χώρα μας ξεσηκώθηκε και ξαναγένηκε πάλι λεύτερη.

Αυτό κάνεις δεν το ήθελε. Ούτε οι ξένοι βασιλιάδες, ούτε οι ντόπιοι κοτζαμπάσηδες. Οι ξένοι δεν το θέλανε, γιατί φοβισμένοι από τη γαλλική επανάσταση, χτυπούσαν όλες τις εξεγέρσεις και δημιούργησαν γι' αυτό μεταξύ τους την Ιερή Συμμαχία. Οι ντόπιοι κοτζαμπάσηδες γιατί τα είχανε καλά με τους Τούρκους και ξεζουμίζανε το λαό.

Η αντίδραση ουρλιάζει.

Μα ο ελληνικός λαός δεν θάτανε αυτός ο λαός, ο λαός δηλαδή της χώρας της λευτεριάς και του πολιτισμού, αλλά λαός ζούγκλας, αν δεν έβγαζε μέσα από τα σπλάχνα του τους αρχηγούς εκείνους, που θα οδηγούσανε στη λευτεριά του. Όπως βλέπετε, λοιπόν, όλοι - ξένοι και ντόπιοι - πάλεψαν για να μην ξεσηκωθεί ο λαός κι αποχτήσει τη λευτεριά του.

Μέσα στα χρόνια της σκλαβιάς δε σταμάτησαν οι αγώνες. Μικροί ή μεγάλοι. Ένοπλοι ή όχι. Κι ύστερα μέσα απ' αυτό το λαό ξεπήδησε ο μεγάλος βάρδος της επανάστασης, πού ύμνησε με τα τραγούδια του την ιδέα της εξέγερσης του έθνους, ο πρόδρομος της Φιλικής Εταιρίας: ο Ρήγας. Η αντίδραση τον σκότωσε, πριν προλάβει να φέρει σε πέρας τις αρχές του. Μα ο σπόρος που έσπειρε βλάστησε σύντομα.

Σε λίγο, η Φιλική Εταιρία έγινε κι αγκάλιασε χιλιάδες Έλληνες.

Ας ούρλιαζε η αντίδραση. Ας υπόγραφε άτιμα χαρτιά, σαν αυτό πού υπογράφηκε στη διάσκεψη της Βιέννης στα 1815, κάτω από το όποιο έβαλε την υπογραφή του κι ο πολύς Γιάννης Καποδίστριας και που διαλάμβανε, ότι όχι μόνο δε θα ευνοηθεί και επιτραπεί ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στην Ελλάδα, μα και θα πνιγεί στο αίμα αν ξεσπάσει.

Ο Γιάννης Καποδίστριας, που μας τον παρουσιάζουν στα σχολειά σαν μεγάλο και τρανό, με προτομές και πορτραίτα, είναι ο πρώτος καταστροφέας της Ελλάδας. Μα ότι έκανε, δεν το έκανε σαν Καποδίστριας, μα σαν εκπρόσωπος όλης της ελληνικής αντίδρασης. Ας ούρλιαζε λοιπόν, μαζί με τη διεθνή και η ντόπια αντίδραση. Κι ας υπογράφανε άτιμα χαρτιά.

Ο λαός προχωρεί.

Τίποτα δεν ήτανε ικανό να συγκρατήσει τη φλόγα για τη λευτεριά, που έκαιγε μέσα στις καρδιές του λαού μας. Έτσι, στα 1821, ύστερα από κόπους και θυσίες και χάρη στον ενθουσιασμό και τη φλόγα του Παπαφλέσσα, που χρησιμοποίησε όλα τα μέσα, ακόμα και την ψευτιά, κηρύσσοντας την εξέγερση, ξεσηκώθηκε πρώτος ο Μοριάς. Από δω, από το Μοριά, άρχισε η επανάσταση του 1821.

Στο άκουσμα της εξέγερσης όλοι οι ισχυροί της γης, ξένοι και ντόπιοι, τρόμαξαν. Οι κοτζαμπάσηδες, όμως, βλέποντας ότι δεν τους ήτανε δυνατό να συγκρατήσουν το λαό και φοβούμενοι την οργή του, αναγκάστηκαν να κόψουν τη συνεργασία τους με τους καταχτητές και για να ευνουχίσουν το λαϊκό απελευθερωτικό κίνημα, πήρανε όλοι μέρος στην επανάσταση κι έτσι αυτή πήρε χαραχτήρα πανεθνικό.

Οι τρανοί της γης τρόμαξαν και, χρησιμοποιώντας όλα τα τερτίπια, προσπάθησαν να πνίξουν την επανάσταση. Μα γελάστηκαν. Επί 7 ολόκληρα χρόνια πάλεψαν οι προπάτορες μας, παρά το γεγονός ότι η ελληνική αντίδραση, δυο φορές, το 1823 και 1825, οργάνωσε τον εμφύλιο πόλεμο για να σπάσει ακριβώς τους αγώνες αυτούς. Έτσι οι πρόγονοι μας ανάγκασαν όλους τους εχθρούς μας να γλύψουν εκεί που έφτυσαν και ν' αναγνωρίσουν τους αγώνες μας και την ανεξαρτησία μας.

Κανείς δεν πίστευε προηγούμενα σ' αυτό το θαύμα, που συντελέστηκε από τις ίδιες τις δυνάμεις και τα μέσα του λαού. Άλλοι περίμεναν να τους έλθει η λευτεριά από τη Ρωσία κι άλλοι από τη μεγαλοψυχία των βασιλιάδων της Ευρώπης. Μα η επανάσταση απόδειξε, ότι αυτή μόνη της χάρισε τη λευτεριά της πατρίδας μας. Τα παραμύθια του φιλελληνισμού, χάρη στον οποίο αποκτήσαμε δήθεν τη λευτεριά μας, εφευρέθηκαν μόνο και μόνο για να γίνει πιστευτό, ότι η πατρίδα μας λευτερώθηκε, όχι από τις ίδιες της τις δυνάμεις, μα από τους ξένους. Υπήρξαν βέβαια φιλέλληνες, που αγωνίστηκαν, πολέμησαν κι έχυσαν το αίμα τους για τη λευτεριά της πατρίδας μας. Τιμή και δόξα σ' αυτούς κι αιώνια ας είναι η ευγνωμοσύνη του έθνους. Μα αυτοί υπήρξαν μεμονωμένα άτομα μονάχα. Η θεωρία του οργανωμένου φιλελληνισμού είναι καθαρό παραμύθι.

Με την επικράτηση της επανάστασης αμέσως οι δικοί μας κοτζαμπάσηδες επιβλήθηκαν πάνω στη χώρα μας. Η αντίδραση, ντόπια και ξένη, για να ευνουχίσει το λαϊκό χαραχτήρα του κινήματος και να επιβάλει νέα σκλαβιά, χρησιμοποίησε όλα τα μέσα. Και στο τέλος το πέτυχε. Η αρχή έγινε κολλώντας στο σβέρκο της πατρίδας μας αυτόν που σας είπα πρωτύτερα:

Τον Καποδίστρια. Ο Γιάννης Καποδίστριας από την ανασύσταση του ελληνικού κράτους άρχισε την καταστροφή της χώρας μας, κι ένας άλλος Γιάννης, ο Μεταξάς, έβαλε σ' αυτήν το καπάκι.

Πώς μας επιβλήθηκαν οι βασιλιάδες.

Ο λαός νόμιζε, ότι μια που πέτυχε πια η επανάσταση, θα επακολουθούσαν τα χρόνια της ευτυχίας του, ότι όλη η ανθρωπότητα θάτανε στο πλευρό της χώρας μας και πως η χώρα μας, για μια ακόμα φορά, θα βρισκότανε σε θέση να ξαναπάρει, όπως και παλιότερα, ολόκληρη την ανθρωπότητα από το χέρι και να της δείξει καινούργιους δρόμους πολιτισμού και προόδου. Μα στη θέση αυτών η ντόπια και ξένη αντίδραση επιβλήθηκαν και φέρανε τον Καποδίστρια, τη Βαυαρική δυναστεία με τον Όθωνα.

Χρόνια και χρόνια απάτης και ρεμούλας μας κράτησαν μακριά από την ευτυχία και τον πολιτισμό και μας ρίξανε μέσα στην εξαθλίωση, την πείνα, την κακομοιριά και τη δυστυχία. Έτσι η Ελλάδα που υπήρξε κάποτε η πηγή των φώτων και του πολιτισμού, κατάντησε να βρίσκεται στο πιο χαμηλό επίπεδο οικονομικής, κοινωνικής και εκπολιτιστικής ανάπτυξης, όχι μόνο έναντι των λαών της Ευρώπης, αλλά και των Βαλκανίων.

Η προδοσία του αλβανικού έπους.

Η ουσία αυτού βρίσκεται στο γεγονός, ότι αντίδραση σκεφτόταν μόνο πώς να εκμεταλλευτεί, να βασανίσει, και να ξεζουμίσει το λαό, οργανώνοντας κινήματα κάθε τόσο και καλλιεργώντας τις φαγωμάρες, προπαγανδίζοντας και πείθοντας το λαό ότι είναι απαραίτητο να ζει φτωχός και κακομοιριασμένος.

Χαρακτηριστικό είναι ότι πιάνοντας μια λέξη του Κολοκοτρώνη, που ονόμασε κάποτε τη χώρα μας Ψωροκώσταινα, κατάφερε να πείσει το λαό ότι το ελληνικό κράτος δε μπορεί να ορθοποδήσει μόνο του κι ότι θα έπρεπε να μας κυβερνήσουν οι ξένοι, ονομάζοντας γι αυτό και τα πολιτικά κόμματα ρωσικά, αγγλικά και γαλλικά. Σ' αυτό το σημείο μας φέρανε οι κορυφές που διοικούσαν τον τόπο μας. Κάποτε φτάσαμε και στη δημοκρατία. Μα αυτό έμοιαζε με την παροιμία που έλεγε ο λαός: Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.

Μυρίστηκαν οι έξυπνοι ψητό από τη μοναρχία και βρίσκοντας ότι «έφταιγε» η δημοκρατία για τη δυστυχία του λαού, ξαναφέρανε το βασιλιά. Και τότε άρχισαν πιο ξετσίπωτα ακόμα να ξεζουμίζουν και να καταπιέζουν το λαό. Και για να μπορούν να πνίγουν τις κραυγές του, βάλανε στο κεφάλι μας το Μεταξά, που ήτανε πάντα πράχτορας του ΙΙ γραφείου του γερμανικού επιτελείου, από τον καιρό που σπούδαζε στη στρατιωτική σχολή της Γερμανίας.

Έτσι, ύστερα από 120 χρόνια, ξαναπέσαμε πάλι στη σκλαβιά, γιατί έτσι κακά μας κυβερνήσανε στο διάστημα αυτό.

Σ' αυτή την κατάσταση βρεθήκαμε, όταν ξέσπασε η πολεμική λαίλαπα και η σύγκρουση μεταξύ των κολοσσών. Μα κανένας απ' αυτούς δε σκέφτηκε ελληνικά και να δει πώς θα ξέφευγε η χώρα μας τη λαίλαπα αυτή. Με την επίγνωση ότι η χώρα μας θα τραβούσε στην καταστροφή μπήκανε στον πόλεμο.

Έχουμε ντοκουμέντα στα χέρια μας, πού μας αποδείχνουν, ότι οι άνθρωποι αυτοί είχανε σκοπό να ρίξουνε μόνο τρεις τουφεκιές στο Αλβανικό μέτωπο κι ύστερα να μας παραδώσουν στους φασίστες. Υπάρχουν ντοκουμέντα που μας πείθουν ότι το Νοέμβρη προς το Δεκέμβρη του 1940 μπορούσαμε να πετάξουμε τους Ιταλούς στη θάλασσα. Μα αυτοί συγκρατούσαν το στρατό μέχρι που να λύσει το στρατιωτικό της πρόβλημα, η Γερμανία στην Ευρώπη κι ύστερα να δικαιολογηθούν ότι δε μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα με δυο κολοσσούς. Δεν πίστευαν στις δόξες του στρατού μας, στο θάρρος, στην τόλμη, στην αυταπάρνηση και τον ηρωισμό του, που πολεμούσε με φλόγα ενάντια στο φασισμό, νηστικός και ξυπόλυτος πάνω στα βουνό της Αλβανίας με τη βοήθεια όλου του ελληνικού λάου. Αυτοί δεν πίστευαν σ' αυτά και περιμένανε πως θα καμφθεί. Γι' αυτό το έπος της Αλβανίας είναι ολοκληρωτικά έργο του λαού. Είναι έργο του λαού που το πραγματοποίησε με το μένος που είχε ενάντια στο φασισμό και το ζυγό του Μεταξά, με θυσίες και ηρωισμούς.

Έτσι, μας ξαναδέσανε στη σκλαβιά.

Μα ο λαός μας δεν ήτανε σε θέση να συνεχίσει το έργο του αυτό. Όσο φλογερά κι αν ήτανε τα στήθη του, η φλόγα αυτή δεν θα άντεχε στα σιδερόφρακτα μεγαθήρια των φασιστών, μια που είχε μέσα του και την προδοσία των ηγετών του. Έτσι αναγκάστηκε να υποκύψει, μα όχι σαν ηττημένος. Γιατί αυτή η συνθηκολόγηση που έκαναν, υπογράφηκε πριν ακόμα πολεμήσει ο στρατός μας. Αυτή δεν ήτανε ήττα του λαού μας, μα ήττα και χρεοκοπία των καθεστώτων που μεσολάβησαν από το 1821-1941. Γι αυτό κι ο λαός μας τιμωρεί σήμερα την ήττα αυτή και θα την τιμωρήσει αργότερα πιο σκληρά ακόμα.

Έτσι ήλθαν οι Γερμανοί στον τόπο μας και μας σκλαβώσανε. Μα για μας, για το λαό μας, καμιά κηλίδα δε θα μπορούσε να προσαφθεί, ότι εγκαταλείψαμε τα εδάφη μας. Αυτή θα κολλούσε, όταν δεν ξεσηκωνόμαστε.

Τι μπορούσαμε να περιμένουμε απ' αυτούς που φορούσαν τα κλακ και τα μπακαλιαράκια; Τι μπορούσαν να μας πούνε αυτοί; Το μόνο που βρίσκανε να μας λένε ήτανε:

Ησυχία, παιδιά, και τάξη. Κάναμε κυβέρνηση, ησυχάστε. Αυτό όμως θέλανε κι οι Γερμανοί. Μα τα λόγια αυτά τα εκστομίζανε οι άνθρωποι εκείνοι που δεν έχουν το δικαίωμα να ονομάζονται Έλληνες.

Κι όμως, δε θα συμβιβάζονταν με τη λογική και τη ράτσα μας, αν δε βγαίναν πάλι τα στοιχεία αυτά που θα κρατούσανε ψηλά την τιμή του έθνους μας, μέσα από το λαό μας.

Στο δρόμο του αντάρτικου.

Μια μαυρίλα πλάκωνε τον ελληνικό ορίζοντα. Κανείς δεν ήξερε τι θα έφερνε η αύριο και πώς θα ξεφεύγαμε από τη σιδερένια τανάλια που μας έσφιγγε. Κείνοι που ένιωθαν βρίσκονταν στις φυλακές και τα ξερονήσια. Κι εδώ πρέπει να στιγματιστεί μια άλλη ατιμία των ανθρώπων της 4ης Αυγούστου, που φεύγοντας, τους παράδωσε στα χέρια των καταχτητών.

Μια άλλη μερίδα πού ένιωθε, ασχολούνταν με τις μαύρες και άσπρες αγορές. Έτσι, όλο το βάρος έπεσε πάνω σε μια χούφτα ανθρώπων, απ' αυτούς που τρώγανε καρπαζιές μέσα στα αστυνομικά μπουντρούμια και τις ασφάλειες, μα που φλέγονταν από ηρωισμό και ανδρεία και μέσα τους υπήρχε μια ζεστή ελληνική καρδιά κι έτρεχε στις φλέβες τους πραγματικό ελληνικό αίμα. Αυτοί άναψαν το δαυλό κι έδωσαν το σύνθημα για τον ξεσηκωμό του Έθνους. Αυτοί που δώσανε το κουράγιο στους Έλληνες. Αυτοί που δημιούργησαν τη νέα Φιλική Εταιρία: το ΕAM.

Βέβαια, ποιος θάτανε κείνος που μπορούσε να πιστέψει τότε. Ότι αυτή η φούχτα των ανθρώπων θα έφερνε στη χώρα μας τη μεγαλόπρεπη αυτή νίκη. Μα η υφή, η ψυχοσύνθεση, το σκαρί των ανθρώπων αυτών ήτανε τέτοιο. Παρά τις φυλακές, τους κατατρεγμούς, τις δολοφονίες, τα βασανιστήρια, τις ομαδικές εκτελέσεις και την τρομοκρατία, οι άνθρωποι αυτοί οδηγούσαν ηρωικά και θαρραλέα τις μάζες στον δρόμο της λευτεριάς.

Ξέρετε όλοι πως άρχισε το κίνημα αυτό και δε σταματώ στις λεπτομέρειες του. Όταν έχουμε τη μέρα της εθνικής ανεξαρτησίας μας, πού γιορτάζουμε στις 25 Μάρτη, χαιρόμαστε, τραγουδάμε και κλαίμε από τη συγκίνηση. Μα από δω και πέρα θα έχουμε δυο εθνικές γιορτές: την 25η Μάρτη και την 27η Σεπτέμβρη επέτειο της δημιουργίας του ΕΑΜ, που αποτέλεσε τη βάση της σημερινής μας απελευθέρωσης.

Αυτό πρέπει να το νιώσουμε.

Στα προηγούμενα χρόνια πολλοί περνούσανε από την πλατεία του Διάκου, μα κανείς δεν ένιωθε τον παλμό που περιείχε το τραγούδι, που μας δίδασκε στο σχολείο ο παλιός καθηγητής μας Λάσκαρης: Σας ευλογεί του Διάκου μας το τιμημένο χέρι…

Κανείς δεν ένιωθε, ότι έπρεπε να φύγει μακριά από τα μικροσυμφέροντα του και να παλέψει για τη λευτεριά. Μα η χούφτα αυτή των ανθρώπων, που σας μίλησα πιο πάνω, ρίχτηκε ολόψυχα στον αγώνα.

Η αντίδραση στο άκουσμα της χρησιμοποίησε όλα τα μέσα κι έθεσε σε ενέργεια όλες τις ατιμίες για να τη σαμποτάρει. Μα όλα αυτά στάθηκαν ανίκανα να σπάσουν τον αγώνα της. Αντίθετα, αυτή ρίζωνε κάθε μέρα και πιο πολύ κι ανέπτυσσε τη δράση της. Κι επειδή δεν είχε σκοπό να καταπιαστεί με χαρτοπόλεμο έβγαλε στο βουνό το αντάρτικο.

Θυμάμαι όταν το χειμώνα του 1941 ήλθα εδώ σαν «μαυραγορίτης» για να βάλω μπροστά τη δουλειά. Σας γνώριζα όλους, μα κανείς από σας δεν ήξερε τι επεδίωκα εγώ. Τότε μαζί με το Γ. Φράγκο και Γ. Γιαταγάνα βγάλαμε το πρώτο διάγγελμα του ΕΑΜ. Πολλοί νομίζανε τότες, ότι αυτό ήτανε μόνο ντόρος και τίποτα άλλο.

Όταν λέγαμε ότι σε λίγο θα σφυρίζει το μάλιγχερ και θα κροταλίζει ξερά το πολυβόλο στις βουνοκορφές και τα φαράγγια μας κι οι Γερμανοί και Ιταλοί θα φεύγουν ντροπιασμένοι, ίσως πολλοί να λέγανε πως αυτά δεν ήτανε παρά ηχηρές φράσεις.

Μα ύστερα από 2 1/2 μήνες άρχισε πραγματικά να λαλεί το ντουφέκι. Και τι δεν είπανε τότε! Όπως και στα 1821 όλη η αντίδραση συνωμότησε εναντίον μας και στην αρχή δεν έλεγε τίποτα για το αντάρτικο, κάνοντας το ίδιο πού κάνει και η στρουθοκάμηλος, όταν κρύβει το κεφάλι της, ενώ όλο της το σώμα φαίνεται. Έτσι κι αυτοί, νομίζανε, ότι αν δε λέγανε τίποτα για το αντάρτικο και το αγνοούσαν, δε θα ξαναβροντούσε το καριοφίλι. Μα μπορούσε να σταματήσει αυτό; Κάθε μέρα κοκκίνιζαν τα βουνά και τα φαράγγια από το αίμα.

Κι όταν είδαν ότι το αντάρτικο μεγάλωνε, παρά τη σιωπή τους, τότε κι αυτοί άλλαξαν τρόπο για να μας πολεμήσουν. Μας ονόμασαν πλιατσικολόγους, κατσικοκλέφτες, ληστοσυμμορίτες κλπ. Ακόμα βρέθηκαν άνθρωποι να μας αποκηρύξουν με την υπογραφή τους γιατί σκοτώσαμε τον προδότη και εκβιαστή Μαραθέα. Αυτοί οι κύριοι ήτανε κυριολεκτικά ηλίθιοι.

Δεν ξέρανε ούτε το ατομικό τους συμφέρον. Νόμισαν, πως αν μας αποκήρυσσαν θα σταματούσε κι ο αγώνας μας κι ότι δεν θα είμαστε κάποτε ικανοί να τους σφίξουμε το λαιμό και να τους πνίξουμε.

Ας είναι. Τέτοιοι ηλίθιοι ήτανε και τέτοιες ηλιθιότητες λέγανε. Ας κάνουν τώρα τα ψηλά τους καπέλα κλωσοφωλιές.

Η ύπαιθρος αναπνέει.

Μα ήτανε δυνατό να πιάσει αυτό; Οι χωριάτες είχανε δει για πρώτη φορά το θαύμα ν' αφήνουν τα πράματα τους έξω χωρίς να τους τα πειράζει κανείς.

Η ζωοκλοπή είχε καταργηθεί στην ύπαιθρο και η ασφάλεια της ζωής και της περιουσίας ποτέ δεν ήτανε σ' αυτό το σημείο. Ήτανε θαύμα αυτό; Όχι. Αλλά για πρώτη φορά το χωριό γνώρισε την εξουσία, η οποία βγήκε για να χτυπήσει την εσχάτη προδοσία, το έγκλημα, τη ζωοκλοπή κλπ. και να εμπεδώσει την ασφάλεια.

Κι όταν χτυπήσαμε τα εγκλήματα αυτά και πατάξαμε την προδοσία, αυτοί σαν δεσποινίδες της αριστοκρατίας, που δε βλέπουν γύρω τους τη δυστυχία και την κακομοιριά πού βασιλεύει, αλλά συγκινούνται από ένα άρρωστο γατάκι, έμπηξαν τις φωνές και μας κατηγόρησαν ότι σκοτώνουμε. Επί Μεταξά βιάστηκαν γυναίκες, υπέστησαν μαρτύρια χιλιάδες άνθρωποι, σκοτώθηκαν και γκρεμίστηκαν από τα μπαλκόνια της Ασφάλειας γέροι, έγιναν τόσα εγκλήματα, μα κανείς απ' αυτούς δεν είπε τίποτα. Μα τώρα φωνάζουνε ότι ο Άρης σφάζει.

Ναι, σφάξαμε κι είμαστε έτοιμοι να ξανασφάξουμε, αν χρειαστεί. Ποιους όμως σφάξαμε; Εμείς είμαστε πιο πονόψυχοι απ' αυτούς. Απόδειξη είναι ότι εμείς είμαστε κείνοι που τρώγαμε χρόνια τώρα τις καρπαζιές και καταδιωκόμασταν. Σφάξαμε κείνους που πρόδιδαν στους καταχτητές τους Έλληνες, κείνους που κλέβανε το λαό και διαπράττανε εγκλήματα.

Κι είναι κυριολεκτικά ηλίθιοι κείνοι πού τους πήρε ο πόνος γι' αυτούς, που τόσο δικαιολογημένα χτυπήσαμε, για να παίρνουν το μέρος τους ή είναι ολοκληρωτικά συνένοχοι τους. Μα ούτε και το κόλπο αυτό έπιασε.

Το αντάρτικο σώζει το λαό.

Τότε όμως αυτοί, σαν καλοί ζαχαροπλάστες που ήτανε, κατασκευάσανε ένα νέο χρυσό χάπι:

-Ναι, φωνάζανε. δεν υπάρχει αντίρρηση, ότι οι αντάρτες διεξάγουν εθνικό αγώνα. Μα το ζήτημα αυτό θα λυθεί από τους ισχυρούς. Τι μας χρειάζονται, λοιπόν, οι αγώνες κι οι σκοτωμοί, αφού τα ζητήματα μας θα τα λύσουνε άλλοι;

Λυτό το σύνθημα έπιανε. Είχανε όμως δίκιο; Ασφαλώς όχι!

Γιατί δεν είχανε δίκιο;

Στα 1941-42 το ΕΑΜ δεν ήτανε ακόμα ισχυρό. Γι' αυτό δεν είχε αρχίσει ο αγώνας να παίρνει μαζικό χαραχτήρα. Ούτε κι αντάρτικη δράση υπήρχε. Κι όμως. Στα 1941-42 πέθαναν από την πείνα και τις αρρώστιες, που επακολούθησαν απ' αυτήν, 300.000 άνθρωποι μόνο στην Αθήνα, τον Πειραιά και τα περίχωρα τους. Και θα πέθαιναν αργότερα ακόμα περισσότεροι, αν το ΕΑΜ δεν κινητοποιούσε με συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια και απεργίες το λαό και δεν τον εμψύχωνε: 1. Να επιβληθεί το σταμάτημα της αρπαγής της παραγωγής μας από μέρους των κατακτητών. 2. Να επιβληθεί σ' αυτούς ν' αφήσουν το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό να αναλάβει την τροφοδοσία του λαού μας. 3. Να προσέξουν την κατάσταση της Ελλάδας στο εξωτερικό.

Αν το αντάρτικο δε σταματούσε τις φάλαγγες των Γερμανών που κλέβανε την παραγωγή της χώρας μας και δεν καταργούσε τη συγκέντρωση της παραγωγής που τη βάζανε στο χέρι οι καταχτητές, αν δε γίνονταν όλα αυτά, τότε τα θύματα από την πείνα και τις αρρώστιες θα ήταν πολύ περισσότερα. Όλες οι χιλιάδες των θυμάτων, που πέσανε για τη ζωή και τη λευτεριά του λαού μας, ποτέ δε φθάνουν τα θύματα της πείνας και των ασθενειών.

Πότε ακούστηκε στην ιστορία της ανθρωπότητας να πραγματοποιείται η απελευθέρωση μέσω της μπαγαποντιάς; Ποτέ. Η λευτεριά δεν κερδίζεται με ξόρκια, αλλά με αγώνες και θύματα!

Μα κι αν το θέλαμε, δεν είχαμε αυτό το δικαίωμα. Το δικαίωμα δηλαδή να κηλιδώσουμε την ιστορία της πατρίδας μας. Αυτό θα ήτανε ασέβεια στη μνήμη των ηρωικών μας προγόνων.

Μα ούτε είχαμε το δικαίωμα να κολλήσουμε μια ατιμωτική σφραγίδα, μια σφραγίδα αίσχους, στο κούτελο των επερχομένων γενεών, των παιδιών μας και των εγγονιών μας, ότι κατάγονται από γενιά ευνούχων, που δέχονται να πεθαίνουν στα πεζοδρόμια από τον ατιμωτικότερο των θανάτων, από την πείνα, παρά να πεθαίνουν με το όπλο στο χέρι, παλεύοντας για τη λευτεριά.

Τι θα έπρεπε να προτιμούσαμε; Το πρώτο ή το δεύτερο; Όχι! Χίλιες φορές όχι!

Καλύτερα να γινότανε το παν ένα μπουρλότο, παρά να υποταχθούμε στους καταχτητές.

Αυτό ο λαός μας το κατάλαβε, τους μούντζωσε κι έδωσε αυτά τα γενναία παλικάρια, πούναι τώρα στεφανωμένα με δόξες, με δάφνες και με νίκες.

Η αντίδραση συνωμοτεί.

Τότε κι αυτοί αναγκάστηκαν ν' αλλάξουν βιολί κι αποφάσισαν να βγάλουν στο βουνό δικές τους ανταρτοομάδες.

Μα γιατί αυτό; Το ΕAM είχε δηλώσει ότι δεν είχε μονοπώλιο τον αντάρτικο αγώνα. Γι' αυτό και τους κάλεσε να σχηματιστούν κοινές ανταρτοομάδες. Αν είχανε την πρόθεση να παλέψουν ενάντια στους καταχτητές, θα το κάνανε. Τότε όμως, ισχυρίζονται, ότι η χωρογραφία της Ελλάδας και η πυκνότητα της κατοχής δεν επέτρεπε την ύπαρξη ανταρτοομάδων.

Όταν όμως είδανε εμάς, όταν λευτερώσαμε την ύπαιθρο, τότε κι αυτοί αποφάσισαν να δημιουργήσουν αντάρτικο.

Τι θα περίμενε κανείς άπ' αυτούς αρχή αρχή; Ποια κραυγή, έστω και τυπικά, να βγει από το στόμα τους; Φυσικά, "Κάτω οι καταχτητές" !

Μα την θέση τους τη γνωστοποίησαν από την αρχή. Η πρώτη κραυγή τους ήτανε:

"Κάτω το ΕΑΜ!"

Μα εμείς και πάλι τους καλέσαμε για να ενωθούμε. Αυτοί όμως αρνήθηκαν, γιατί δεν θέλανε να υποβληθούν σε κόπους και μόχθους για να πολεμήσουν τον καταχτητή. Γιατί αυτοί δεν ήτανε εντολοδόχοι του ελληνικού λαού, μα της αντίδρασης από το φόβο της λαοκρατίας που ζητούσαν να πολεμήσουν.

Στο τέλος μας κήρυξαν κι ανοιχτά τον πόλεμο, ένοπλα, συνεργαζόμενοι με τους καταχτητές.

Θα είμαστε ασυνεπείς στον αγώνα μας και προδότες του λαού μας, αν σιχαινόμαστε τα αίματα. Γι' αυτό, σαν εντολοδόχοι του λαού, συντρίψαμε τους συνεργάτες αυτούς των καταχτητών, τους πολέμιους του εθνικού μας αγώνα.

Ο ΕΛΑΣ στο πλευρό των συμμάχων.

Ύστερα απ' αυτό χρησιμοποίησαν το κόλπο: Μας κατηγόρησαν, ότι δε βοηθάμε το συμμαχικό αγώνα, αλλά θα υπακούσουμε μόνο στους Ρώσους. Κι απειλούσαν ότι όταν θάρθουν οι σύμμαχοι εδώ, θα μας κανονίσουν. Αυτοί, που συνεργάζονταν με τους Γερμανούς, απειλούσανε ότι θα μας χτυπήσουν οι σύμμαχοι!

Αυτοί που στα 1941 πρόδωσαν το συμμαχικό αγώνα. Αυτοί που μαγάρισαν τις Θερμοπύλες και τους Τριακόσιους μας κι άφησαν τους συμμάχους Άγγλους να μάχονται μόνοι τους εκεί, ενώ αυτοί είχαν παραδώσει την Ελλάδα με τη συνθηκολόγηση του Τσολάκογλου, μας κατηγορούσαν ότι δεν ενισχύουμε τον

συμμαχικό αγώνα κι έβαζαν στο μυαλό των συμμάχων την άτιμη σκέψη, ότι δήθεν θα μας χτυπούσαν ερχόμενοι εδώ.

Ο Γοργοπόταμος.

Μα σε λίγο τους ήλθε το πρώτο χαστούκι! Η πρώτη ομάδα των Άγγλων αλεξιπτωτιστών έπεφτε, όχι σ' αυτούς, μα στον Άρη, πάνω στη Γκιώνα. Και μαζί μ' αυτούς τραβήξαμε κι ανατινάξαμε το Γοργοπόταμο. Ο αρχηγός των συμμαχικών στρατευμάτων της Μ. Ανατολής, στρατηγός Ουίλσον, δήλωνε ανοιχτά, ότι οι επιτυχίες των συμμάχων στην Αφρική οφείλονται κατά 80% στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, γιατί αυτή εμπόδισε την αποστολή γερμανικών ενισχύσεων και εφοδιασμού. Μα να κι ένα τελευταίο: Στην Πελοπόννησο προτείναμε στους τσολιάδες να καταθέσουν τα όπλα κι εμείς θα τους αφήσουμε ελεύθερους. Μα οι Άγγλοι το απέρριψαν αυτό και συνέλαβαν όλους τους τσολιάδες, τους έκλεισαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και τους παραπέμπουν να δικαστούν από τα στρατοδικεία.

Στο κάτω-κάτω, να τώρα οι Άγγλοι μπροστά σας. Διαβαίνουν τους δρόμους της Λαμίας και πάνε να χτυπήσουν τους Γερμανούς μαζί με μας. Μαζί τους θα πολεμήσουμε εμείς κι όχι αυτοί, μέχρι την ολοκληρωτική συντριβή του φασισμού.

Μα τα κατακάθια αυτά βρήκανε νέο τροπάρι: Μας κατηγορούν ότι είμαστε όλοι κομμουνιστές και ισχυρίζονται, ότι το ΕΑΜ. και ο ΕΛΑΣ είναι σκεπασμένες κομμουνιστικές οργανώσεις. Μα αυτή η κατηγορία μπορεί ν' αποτελέσει ντροπή ή έπαινο;

Αγωνιζόμαστε για την Δημοκρατία.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα δε βαδίζει τώρα για τον κομμουνισμό. Το ΚΚΕ έχει βέβαια στο πρόγραμμα του σαν τελική του επιδίωξη τον κομμουνισμό. Μα όχι για τώρα. Τον κομμουνισμό θα τον επιβάλλετε σεις, ο λαός κι όχι το ΚΚΕ. Κι είμαι βέβαιος ότι πολλοί από τους μορφωμένους μας, που δεν τον θέλουν σήμερα, θα ψηφίσουν τότε για να επικρατήσει ο κομμουνισμός.

Σήμερα, όμως, το ΚΚΕ. δεν επιδιώκει παρά μόνο μια δημοκρατική λύση του ελληνικού προβλήματος.

Μα ας πούμε, ότι το ΚΚΕ. θα εφαρμόσει τον κομμουνισμό. Λένε ότι ο κομμουνισμός χαλνά τις εκκλησιές και γδέρνει τους παπάδες. Τόσο χαζοί είναι λοιπόν οι κομμουνιστές να χαλάσουν τις εκκλησιές, που δεν τους εμποδίζουν σε τίποτα;

Οι εκκλησιές μας φταίνε ή τα καράβια του Εμπειρίκου; Γιατί λοιπόν να κάψουμε τις εκκλησιές;

Ποιος χτυπά τη θρησκεία;

Θα γδάρουμε τους παπάδες; Μα γιατί; Εμείς βλέπουμε, ότι χιλιάδες παπάδες βρίσκονται τώρα στην πρωτοπορία του κινήματος μας και η συμβολή του κλήρου, που στάθηκε στο πλευρό μας, υπήρξε ανεκτίμητη.

Μήπως συμβαίνει το αντίθετο; Γιατί αυτοί που εμφανίζονται σαν προστάτες της εκκλησίας, γκρεμίσανε μαζί με τους Γερμανούς και γδέρνουνε παπάδες.

Ο κομμουνισμός, λένε, θα καταργήσει την θρησκεία. Μα η θρησκεία είναι ζήτημα συνείδησης. Πώς θα καταργηθεί λοιπόν; Η κατάργηση της θρησκευτικής συνείδησης είναι πράμα αδύνατο, έστω κι αν ακόμα οι κομμουνιστές θέλανε να την καταργήσουν. Η θρησκευτική συνείδηση δεν καταργείται με απλές διαταγές. Αν συνέβαινε ένα τέτοιο πράμα, αυτό θα έμοιαζε με την διαταγή πού έβγαλε κάποτε ένας αστυνόμος στην Ανάφη, με την οποία απαγόρευε την πάλη των τάξεων!

Το τι θα γίνει στο πολύ μακρινό μέλλον, το πώς θα σκέπτονται οι άνθρωποι τότε, είναι άλλο πρόβλημα. Και κανένας πολιτικός δε μπορεί να βγάλει νόμο για το τι θα πρέπει να γίνει ύστερα από 200 η 500 χρόνια. Ούτε λοιπόν κι εμείς θα βγάλουμε τέτοιο νόμο. Μας ενδιαφέρει το πώς θα προκόψει ο λαός μας σήμερα κι όχι το τι φιλοσοφικές πεποιθήσεις θα έχει ύστερα από 500 χρόνια.

Συνεπώς καταλαβαίνετε τώρα, ότι αυτοί που διαδίδουν αυτές τις συκοφαντίες επιδιώκουν άλλους σκοπούς, προσπαθώντας με το μέσο αυτό της συκοφαντίας να εξαπατήσουν το λαό και να διαιωνίσουν την κυριαρχία τους πάνω του. Αν μάλιστα εξετάσουμε βαθύτερα το πράμα αυτό, θα δούμε ότι αυτοί είναι άθρησκοι, γιατί σε αυτούς δεν υπάρχει ούτε ίχνος θρησκευτικής συνείδησης κι ο μόνος που λατρεύουν είναι ο Θεός Μαμμωνάς, ο Θεός του χρήματος…

Θα συσπειρώσουμε την οικογένεια.

Κατηγορούν τους κομμουνιστές, ότι αυτοί θα διαλύσουν επίσης την οικογένεια. Λες κι εμείς κατεβήκαμε από τον ουρανό και δε γεννηθήκαμε από σπίτια ή φυτρώσαμε μόνοι μας σαν τα μανιτάρια. Η οικογένεια δημιουργήθηκε από ορισμένες οικονομικές συνθήκες. Σε μια ορισμένη ανάπτυξη της κοινωνίας δημιουργήθηκε η ανάγκη της οικογένειας, γιατί έτσι θα αντιμετωπίζονταν καλύτερα οι ανάγκες της ζωής.

Χρειάζονταν να δουλεύουν όλοι: ο πατέρας και τα παιδιά στα χτήματα, οι γυναίκες στον αργαλειό και το σπίτι, γιατί μόνο με τον τρόπο αυτό θ' αντιμετωπίζονταν οι βιοτικές ανάγκες τους.

Αυτού του είδους οι οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε, πλησίαζαν όπως βλέπετε, πιο στενά τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους. Σήμερα όμως τι γίνεται; Οι σημερινές οικονομικές συνθήκες αναγκάζουν όχι πια το στενό πλησίασμα της οικογένειας, αλλά αντίθετα την απομάκρυνση της.

Να ένα παράδειγμα: Ένας άντρας παντρεύεται, μα την επομένη του γάμου του φεύγει στην Αμερική για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις ανάγκες της ζωής του και της γυναίκας του. Ποιος διαλύει στην περίπτωση αυτήν την οικογένεια; Οι κομμουνιστές ή οι οικονομικές συνθήκες πού δημιούργησε η κεφαλαιοκρατία;

Κι εδώ, λοιπόν, βλέπουμε φανερά, ότι αυτοί που μας κατηγορούν πως θέλουμε να διαλύσουμε την οικογένεια, δεν είναι άλλοι, παρά αυτοί οι ίδιοι πού τη διαλύουν στην πραγματικότητα, ενώ εμείς επιδιώκουμε το στερέωμα της. Θα δώσουμε στο λαό τα οικονομικά μέσα για να μπορεί να μη σκορπάει την οικογένεια του στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.

Μας κατηγορούν ότι θέμε να καταργήσουμε τα σύνορα και να διαλύσουμε το κράτος. Μα το κράτος εμείς το φτιάχνουμε σήμερα, γιατί δεν υπήρξε, μια που αυτοί οι ίδιοι το είχανε διαλύσει. Ποιος είναι λοιπόν πατριώτης; Αυτοί ή εμείς; Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και τρέχει να βρει κέρδη σ' όποια χώρα υπάρχουνε τέτοια. Γι' αυτό δε νοιάζεται κι ούτε συγκινείται με την ύπαρξη των συνόρων και του κράτους.

Ενώ εμείς, το μόνο πού διαθέτουμε, είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει, οπού βρει κέρδη, δε μπορούν να κινηθούν και παραμένουν μέσα στη χώρα που κατοικούμε.

Ποιος, λοιπόν, μπορεί να ενδιαφερθεί καλύτερα για την πατρίδα του; Αυτοί που ξεπορτίζουν τα κεφάλαια τους από τη χώρα μας ή εμείς που παραμένουμε με τα πεζούλια μας εδώ;

Όταν έξαφνα στα 1929-31 το κράτος ζήτησε, λόγω της οικονομικής κρίσης πού μάστιζε τότε τη χώρα μας να κατεβάσουν οι ξένοι ομολογιούχοι το ποσοστό που πληρώναμε σε τοκοχρεολύσια, οι Άγγλοι δέχτηκαν να το μειώσουν σε 35%, αλλά οι Έλληνες ομολογιούχοι αρνήθηκαν. Να λοιπόν, ποιος είναι ο πατριωτισμός τους! Αυτός φτάνει μέχρι το σημείο που δεν θίγονται τα οικονομικά τους συμφέροντα. Αυτοί λοιπόν οι ίδιοι που μας κατηγορούν ότι επιδιώκουμε την κατάργηση των συνόρων και την διάλυση του κράτους, αυτοί τα ξεπουλάνε αυτά στην πρώτη ευκαιρία.

Όταν οι άτιμοι μιλάνε για τιμή.

Μας κατηγορούν επίσης, ότι εμείς επιβουλευόμαστε την τιμή. Βλέπετε, όλοι αυτοί οι «ηθικοί», που όταν περπατάνε μπερδεύουνται τα κεφάλια τους στα σύρματα, μιλάνε για τιμή!

Αυτοί που πούλησαν τις γυναίκες και τις αδελφές στον κατακτητή, για να κάνουν τα νταραβέρια μαζί του και μας σκλάβωσαν διπλά, αυτοί πάνε τώρα να μας πείσουν ότι είναι οι κέρβεροι της τιμής και της ηθικής. Με αυτά τα μέσα προσπαθούν να εξαπατήσουν το λαό για να συνεχίσουν το ξεζούμισμα και την εκμετάλλευση του. Και πολλές φορές το καταφέρνουν αυτό και μας πείθουν μάλιστα ότι έτσι είναι όπως τα λένε.

Πάρτε ένα παράδειγμα, απ' αυτό που γίνεται στα χωριά: Ο χωριάτης καπνίζει τον καπνό που παράγει ο ίδιος. Μα τον πείσανε ότι αυτός είναι λαθραίος. Κι ο ίδιος ο χωρικός σου λέει ότι καπνίζει λαθραίο καπνό. Λες και δεν τον έσπειρε αυτός στον τόπο μας, αλλά τον έφερε από την Αμερική. Όπως βλέπετε λοιπόν κι ο ίδιος ο χωριάτης το πίστεψε, πως ο καπνός του είναι «λαθραίος».

Η αντίδραση δεν σταματά σε τίποτα μπροστά προκειμένου να εξαπατήσει το λαό, χρησιμοποιώντας γι αυτό όλα τα μέσα, όλη τη συκοφαντία και το ψέμα. Μα αυτές οι συκοφαντίες στην ύπαιθρο, όπου μας είδανε και μας νιώσανε, έγιναν συντρίμμια. Στις πόλεις θα γίνει κι αυτού το ίδιο.

Σε λίγες μέρες θα δείτε κι εσείς μόνοι σας την πραγματικότητα. Γιατί ο δικός μας σκοπός είναι ένας: Πώς θα ζήσει καλύτερα ο λαός μας!

Όταν είταν εδώ ο κατακτητής, αυτοί θέλανε τότε την τάξη. Εμείς θέλαμε την αταξία για να κάνουμε ανυπόφορη τη ζωή του κατακτητή. Τώρα αυτοί θέλουνε την αταξία. Μα εμείς θέλουμε την τάξη. Αυτοί είναι οι οργανωτές του εμφυλίου πολέμου για να εκμεταλλεύονται το λαό μας. Αυτοί είναι οι λύκοι, που προσπαθούν να κατασπαράξουν το κοπάδι, εμάς, εσάς, όλους μας, το λαό δηλαδή.

Τηρήσαμε τις υποσχέσεις μας.

Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ υποσχέθηκαν στο λαό την πάλη ενάντια στον κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας. Αυτές τις υποσχέσεις τις τηρήσαμε. Εμείς δεν δημιουργήσαμε κυβερνητικό τύπο. Αυτός δημιουργήθηκε μόνος του από το λαό. Από τον Οκτώβρη του 1942 μόνος του ο λαός τράβηξε στις εκλογές της αυτοδιοίκησης του.

Ο θεσμός αυτός της αυτοδιοίκησης, που για πρώτη φορά εμφανίστηκε στην Ευρυτανία, αποτέλεσε την απαρχή της δημιουργίας του από το χωριό μέχρι την Π.Ε.Ε.Α. αργότερα.

Εμείς είμαστε υπέρ της ενότητας και χάρη στις προσπάθειες τις δικές μας οφείλεται κατά 9 5% η δημιουργία της εθνικής κυβερνήσεως, κάτω από την οποία αγωνιζόμαστε σήμερα. Μέχρι τη Λάρισα η πατρίδα μας είναι τώρα ελεύθερη. Και γρήγορα θ' απελευθερώσουμε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.

Έτσι και η δεύτερη μας υπόσχεση τείνει να πραγματοποιηθεί ολοκληρωτικά.

Η πάλη μας για τη λαοκρατία.

Μα εμείς υποσχεθήκαμε στο λαό και κάτι άλλο: Ότι δεν θ' αφήσουμε το όπλο από το χέρι μας αν δεν πετύχουμε και τη διπλή λευτεριά: τη λαοκρατία. Για αυτό θα παλέψουμε για να εκτελέσουμε κι αυτή την υπόσχεση μας, αφιερώνοντας και θυσιάζοντας την ζωή μας ακόμα για τη λαοκρατική λύση του ελληνικού προβλήματος.

Ο ΕΛΑΣ στα χέρια πρώτα της Κ.Ε. του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ αργότερα αποτέλεσε το δυνατό όπλο της διατήρησης του λαού μας στη ζωή. Τον μοχλό της γρηγορότερης απελευθέρωσης μας. Τώρα, στα χέρια της εθνικής μας κυβέρνησης, που αποτελείται απ' όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις και που υπόσχεται στο πρόγραμμα της λαοκρατικές λύσεις, θ' αποτελέσει την εγγύηση, ότι θα συνεχίσουμε τον πόλεμο μέχρι την ολοκληρωτική συντριβή του φασισμού κι ότι θα εξασφαλισθούν οι ως τώρα κατακτήσεις του λαού μας και θα κερδηθούν και νέες.

Φωνάζατε πολύ για την θανατική καταδίκη των προδοτών, των συνεργατών του καταχτητή και των εκμεταλλευτών της δυστυχίας τού λαού στα χρόνια της κατοχής. Όταν εμείς δεν είχαμε τη δυνατότητα να τους δικάσουμε, τους εκτελούσαμε. Αργότερα τους δικάζαμε σε στρατοδικεία. Τώρα, όσους έχουμε συλλάβει θα τους παραδώσουμε στην δικαιοσύνη. Υπάρχει η νόμιμη πια κυβέρνηση και αυτή θα αποφασίζει για όλα. Μη φωνάζετε λοιπόν. Αυτοί θα δικασθούν και θα καταδικασθούν. Μα δεν θάχει και μεγάλη σημασία.

Τεράστια σημασία θάχει αν καταδικάσετε και θανατώσετε εσείς, ο κυρίαρχος λαός, το καθεστώς που γεννάει τέτοια καθάρματα.

Μεθαύριο θα τραβήξουμε στις εκλογές. Το πρώτο ράπισμα πρέπει να δοθεί στο δημοψήφισμα, με την οριστική καταδίκη του φιλοβασιλισμού και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.

Αλλά γιατί στρεφόμαστε με τόση μανία ενάντια στο βασιλιά;

1.Γιατί αυτός πρώτα-πρώτα δεν είναι ούτε Έλληνας. 2.Γιατί μας τον φέρανε με το ψεύτικο δημοψήφισμα του 1935. 3.Γιατί είναι επίορκος. Καταπάτησε το Σύνταγμα του 1911 κι έβαλε δικτάτορα τον πεμπτοφαλαγγίτη Γιάννη Μεταξά. 4. Γιατί άφησε όλους τους ανίκανους και πεμπτοφαλαγγίτες στρατηγούς και υπουργούς να προδώσουν τον πόλεμο της Αλβανίας και να υποδουλώσουν την πατρίδα μας. 5. Τέλος, γιατί στην εθνική μας συμφορά του 1941, αντί να καθίσει εδώ και να θυσιαστεί σαν άλλος Κόδρος των Αθηνών, μας εγκατέλειψε.

Αν ήτανε καλός έπρεπε να καθίσει εδώ κι αντί να βγει στο κλαρί ο Άρης και δεν ξέρω ποιος άλλος, να βγει αυτός να οργανώσει τον αγώνα και να είναι τώρα δικαιωματικά βασιλιάς μας και αρχηγός μας. Με τη στάση του ο ίδιος παραιτήθηκε ουσιαστικά και τυπικά του δικαιώματος επί του θρόνου της Ελλάδος.

Αυτά βέβαια γι' αυτόν προσωπικά κι ανεξάρτητα από την πεποίθηση μας πώς δεν χρειάζεται κανένας θρόνος, μα δημοκρατία για να προκόψει η Ελλάδα μας.

Σεβόμαστε τη λαϊκή θέληση.

Το δεύτερο ράπισμα πρέπει να δοθεί στις εκλογές, που θα καθορίσουν το πολίτευμα της χώρας μας. Εμάς, η μόνη μας φιλοδοξία είναι να είμαστε υπηρέτες του λαού. Γι' αυτό θα σεβαστούμε την ετυμηγορία σας, όποια κι αν είναι αυτή.

Μα έχουμε αυτές τις απαιτήσεις: Να ψηφίσει ο λαός ανεπηρέαστα και να σεβασθούν το λαό.

Αν αυτά δεν εκτελεστούν, τότε σας υποσχόμαστε ότι πάλι θα ξαναβγούμε στο βουνό. Μα είμαι βέβαιος ότι αυτά δεν θα συμβούν. Γιατί ο λαός μας χειραφετήθηκε πια. Δοκιμάσθηκε και ξύπνησε. Θ' ακολουθήσει τους δρόμους που του δείχνουμε και που μοναδικά τον συμφέρουν.

Με την πεποίθηση αυτή, τελειώνοντας, σας καλώ να φωνάξουμε:

Ζήτω ο κυρίαρχος λαός μας!