«Έφυγε» η Έλλη Παππά...
Οι μαρτυρίες της σε χειρόγραφα από τη φυλακή, διηγήματα και θεατρικά που επίσης έγραψε έγκλειστη στις φυλακές Αβέρωφ πάνω από μια δεκαετία, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα άρθρα της στον παράνομο Τύπο του ΚΚΕ, στις εφημερίδες και στα περιοδικά της μεταπολίτευσης όπου εργάστηκε, αναδεικνύουν το ανήσυχο πνεύμα της.
Ο μύθος της προσωπικής της ιστορίας ξεκίνησε από πολύ νωρίς. Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1920. Μεγάλωσε στον Πειραιά, τέλειωσε το γυμνάσιο της Κοκκινιάς, σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και στην Γαλλική Ακαδημία της Αθήνας.
«Γεννήθηκα στην Σμύρνη, παραμονή της καταστροφής, πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο», γράφει αυτοβιογραφούμενη. «Η μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει», δήλωσε. «Δεν ήμουν παιδί, ήμουν άλλο πράμα και με πέταξε. Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της μητέρας μου.
Η καταστροφή έφερε την οικογένεια στον Πειραιά. Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη. Τότε μπήκαν στη ζωή μου τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, ο Γιώργος, που έγινε ασυρματιστής, και ο «άγγελος της ζωής μου», η Διδώ (Σωτηρίου), που ζούσε με την πλούσια αντιδραστική θεία, αδελφή του πατέρα μας. Από τη σκληρή δουλειά του ο Γιώργος, από μια έμφυτη συνείδηση η Διδώ, από κοντά κι η μάνα μας, είχαν γίνει και οι τρεις κομμουνιστές».
Η Ελλη Παππά ήταν ήδη από τα γυμνασιακά της χρόνια οργανωμένη σε αντιδικτατορική ομάδα και μετά, στην κατοχή, προσχώρησε στο ΕΑΜ και στο Κ.Κ.Ε. Διέτρεξε όλo τον εμφύλιο και έως τη σύλληψή της, το 1950, δούλεψε για τα παράνομα έντυπα, σε στενή συνεργασία με διαπρεπείς αριστερούς διανοούμενους και κυρίως, στους παράνομους μηχανισμούς του Κ.Κ.Ε.
Καταδικάστηκε κι εκείνη σε θάνατο, στη δίκη Μπελογιάννη, αλλά η ποινή της δεν εκτελέστηκε, γιατί ο γιος που απέκτησε από τον Νίκο Μπελογιάννη, και που είχε στο μεταξύ γεννηθεί στη φυλακή, ήταν μόλις επτά μηνών.
«Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αριστεράς και της Δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του Μπελογιάννη και του μεγάλου έρωτα», έγραψε η ίδια. Αποφυλακίστηκε από τις φυλακές Αβέρωφ το 1963, δούλεψε στη σύνταξη της «Δημοκρατικής Αλλαγής» και σε τέσσερα χρόνια η απριλιανή χούντα την εξόρισε στη Γυάρο.
Αποφυλακίστηκε σε ενάμιση χρόνο, γιατί είχε αρρωστήσει σοβαρά.
Το αρχείο της Έλλης Παππά φυλάσσεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α).
«Ήταν τόσο έντονη η ζωή μας, που έκανε για χρόνια ολόκληρα», έγραψε για τη σχέση της με τον Νίκο Μπελογιάννη η Έλλη Παππά- ένα από τα πιο ανήσυχα και μαχητικά πνεύματα του προοδευτικού χώρου που πέθανε προχθές στα 89 της
Έλλη και Νίκος. Δύο αγωνιστές της Αριστεράς που παγιδεύτηκαν σε στημένες κατηγορίες για κατασκοπεία. Η ιστορία τους, η πιο ρομαντική ιστορία έρωτα και επανάστασης, διαδραματίστηκε μέσα στο πιο σκοτεινό μετεμφυλιακό κλίμα. Και τερματίστηκε- αλλά δεν έκλεισε- μιαν αυγή του 1952 όταν ο «Άνθρωπος με το γαρύφαλλο» εκτελέστηκε. Η Έλλη Παππά έμελλε να ζήσει άλλα 57 χρόνια, μέχρι που έλειωσε (την Τρίτη) από γηρατειά.
«Είμαι κομμουνίστρια από κούνια», έλεγε η Έλλη Παππά, και κυριολεκτούσε. Η ζωή της ταυτίστηκε με τους κοινωνικούς αγώνες και παρά τις διαψεύσεις που βίωσε, δεν έπαψε να πιστεύει στις πολιτικές δυνάμεις που επιδιώκουν ριζικές κοινωνικές αλλαγές. Προσφυγοπούλα από τη Σμύρνη, μεγάλωσε στον Πειραιά και συνειδητοποιήθηκε χάριη στα μεγαλύτερα αδέλφια της: τον ασυρματιστή Γιώργο και τη Διδώ, την κατοπινή σπουδαία μυθιστοριογράφο Διδώ Σωτηρίου, που ήταν ο «καλός της άγγελος».
Η Έλλη, η πιο ατίθαση της οικογένειας, αψηφούσε τη δικτατορία του Μεταξά από την εφηβεία της. Προσχώρησε με τους πρώτους στο ΕΑΜ, συνδέθηκε με το ΚΚΕ, ανέπτυξε αντιστασιακή δράση στις εργατικές γειτονιές, ανακατεύτηκε με τον παράνομο Τύπο, κι έπειτα έζησε τα Δεκεμβριανά, τις διώξεις του Εμφυλίου, τις πρώτες εκλογές του 1949. Εκείνη την εποχή γνώρισε τον Νίκο Μπελογιάννη- καθοδηγητή του κομματικού μηχανισμού στην Αθήνα. Ήταν «σύζυγος Ιωαννίδη», αλλά ο έρωτας τα σάρωσε όλα. Και την κομματική ηθική. Όταν τη συλλαμβάνουν παραμονές Χριστουγέννων του 1950 και την πηγαίνουν στην Ασφάλεια, είναι 30 χρονών, έγκυος, και ξέρει ότι κάπου εκεί, στην απομόνωση, είναι ο άντρας της ζωής της. Και τότε αρχίζει το παιχνίδι των μηνυμάτων. Επί επτά μήνες το 1951 γράφουν συνθηματικά στους τοίχους, στα γαλλικά συνήθως, για να ειδοποιήσουν ο ένας τον άλλον ότι κάπου έκρυψαν ένα σημείωμα, γραμμένο σε κουρελόχαρτο, με σπίρτο. Κι έπειτα καταστρέφουν τα «πειστήρια», αφού πρώτα τα απομνημονεύσουν. «Γράφαμε όλες τις εντυπώσεις της ημέρας, τραγουδούσαμε την αγάπη μας και κάπου κάπου μαλώναμε και λίγο», σημείωσε στο βιβλίο της «Γράμματα στον γιο μου. Φυλακές Κάστορος-Αβέρωφ-Καλλιθέας 1955-62» Και διαβάζει κανείς εκεί τα κάλαντα που παρέφθειραν, τα τραγουδάκια σε ρίμα που συμπλήρωναν εναλλάξ, μία σκηνή με το επισκεπτήριο της μάνας του πουδεντου ζήτησε να υπογράψει δήλωση για να σωθεί, τις πνευματικές ανησυχίες που μοιράζονταν, όπως το σχέδιό του για μια «Ιστορία της ελληνικής σκέψης». Κατά τη διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης δίκης του ωστόσο δεν ανταλλάσσουν ούτε φιλί. Όμως στο προαύλιο των φυλακών Καλλιθέας αγκαλιάζονται καθημερινά, φτιάχνουν σταυρόλεξα, συντηρούν τις ελπίδες τους. Μέχρι την ώρα της εκτέλεσής του (30/3/52). Όταν την αποφυλακίζουν, το 1963, ο δεύτερος Νίκος της ήταν έφηβος, και σήμερα είναι ένας καταξιωμένος χημικός μηχανικός. Εκείνη, από τα 43 της μέχρι τα 86 της, συνέχισε τον αγώνα με την πένα της, και αργότερα εργάστηκε για τη συνένωση της Αριστεράς «που είχε οικτρό τέλος».
1920 Γεννιέται στη Σμύρνη 1923 Η οικογένειά της εγκαθίσταται στον Πειραιά 1929 Η 20χρονη αδελφή της Διδώ (που έπειτα από χρόνια θα γράψει «Τα ματωμένα χώματα») της δίνει να διαβάσει αντί για παραμύθια μπροσούρες 1937 Τελειόφοιτη Γυμνασίου, υψώνει με τους συμμαθητές της μια κόκκινη σημαία στην εκκλησία της Κοκκινιάς 1950 Συλλαμβάνεται και οδηγείται στην Ασφάλεια, όπου κορυφώνεται ο έρωτάς της με τον Νίκο Μπελογιάννη. Θα μείνει στη φυλακή 13 χρόνια 1951 Γεννάει στη φυλακή τον γιο τους, που θα τον μεγαλώσει η Διδώ Σωτηρίου 1952 Ο Μπελογιάννης εκτελείται, η Παππά σώζεται επειδή ο γιος της είναι βρέφος 1963 Αποφυλακίζεται και αρχίζει να εργάζεται ως δημοσιογράφος 1967 - 69 Εξόριστη στη Γυάρο 1981 Εκδίδεται το πρώτο της βιβλίο, μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει 17
Ο μύθος της προσωπικής της ιστορίας ξεκίνησε από πολύ νωρίς. Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1920. Μεγάλωσε στον Πειραιά, τέλειωσε το γυμνάσιο της Κοκκινιάς, σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και στην Γαλλική Ακαδημία της Αθήνας.
«Γεννήθηκα στην Σμύρνη, παραμονή της καταστροφής, πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο», γράφει αυτοβιογραφούμενη. «Η μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει», δήλωσε. «Δεν ήμουν παιδί, ήμουν άλλο πράμα και με πέταξε. Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της μητέρας μου.
Η καταστροφή έφερε την οικογένεια στον Πειραιά. Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη. Τότε μπήκαν στη ζωή μου τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, ο Γιώργος, που έγινε ασυρματιστής, και ο «άγγελος της ζωής μου», η Διδώ (Σωτηρίου), που ζούσε με την πλούσια αντιδραστική θεία, αδελφή του πατέρα μας. Από τη σκληρή δουλειά του ο Γιώργος, από μια έμφυτη συνείδηση η Διδώ, από κοντά κι η μάνα μας, είχαν γίνει και οι τρεις κομμουνιστές».
Η Ελλη Παππά ήταν ήδη από τα γυμνασιακά της χρόνια οργανωμένη σε αντιδικτατορική ομάδα και μετά, στην κατοχή, προσχώρησε στο ΕΑΜ και στο Κ.Κ.Ε. Διέτρεξε όλo τον εμφύλιο και έως τη σύλληψή της, το 1950, δούλεψε για τα παράνομα έντυπα, σε στενή συνεργασία με διαπρεπείς αριστερούς διανοούμενους και κυρίως, στους παράνομους μηχανισμούς του Κ.Κ.Ε.
Καταδικάστηκε κι εκείνη σε θάνατο, στη δίκη Μπελογιάννη, αλλά η ποινή της δεν εκτελέστηκε, γιατί ο γιος που απέκτησε από τον Νίκο Μπελογιάννη, και που είχε στο μεταξύ γεννηθεί στη φυλακή, ήταν μόλις επτά μηνών.
«Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αριστεράς και της Δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του Μπελογιάννη και του μεγάλου έρωτα», έγραψε η ίδια. Αποφυλακίστηκε από τις φυλακές Αβέρωφ το 1963, δούλεψε στη σύνταξη της «Δημοκρατικής Αλλαγής» και σε τέσσερα χρόνια η απριλιανή χούντα την εξόρισε στη Γυάρο.
Αποφυλακίστηκε σε ενάμιση χρόνο, γιατί είχε αρρωστήσει σοβαρά.
Το αρχείο της Έλλης Παππά φυλάσσεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α).
«Ήταν τόσο έντονη η ζωή μας, που έκανε για χρόνια ολόκληρα», έγραψε για τη σχέση της με τον Νίκο Μπελογιάννη η Έλλη Παππά- ένα από τα πιο ανήσυχα και μαχητικά πνεύματα του προοδευτικού χώρου που πέθανε προχθές στα 89 της
Έλλη και Νίκος. Δύο αγωνιστές της Αριστεράς που παγιδεύτηκαν σε στημένες κατηγορίες για κατασκοπεία. Η ιστορία τους, η πιο ρομαντική ιστορία έρωτα και επανάστασης, διαδραματίστηκε μέσα στο πιο σκοτεινό μετεμφυλιακό κλίμα. Και τερματίστηκε- αλλά δεν έκλεισε- μιαν αυγή του 1952 όταν ο «Άνθρωπος με το γαρύφαλλο» εκτελέστηκε. Η Έλλη Παππά έμελλε να ζήσει άλλα 57 χρόνια, μέχρι που έλειωσε (την Τρίτη) από γηρατειά.
«Είμαι κομμουνίστρια από κούνια», έλεγε η Έλλη Παππά, και κυριολεκτούσε. Η ζωή της ταυτίστηκε με τους κοινωνικούς αγώνες και παρά τις διαψεύσεις που βίωσε, δεν έπαψε να πιστεύει στις πολιτικές δυνάμεις που επιδιώκουν ριζικές κοινωνικές αλλαγές. Προσφυγοπούλα από τη Σμύρνη, μεγάλωσε στον Πειραιά και συνειδητοποιήθηκε χάριη στα μεγαλύτερα αδέλφια της: τον ασυρματιστή Γιώργο και τη Διδώ, την κατοπινή σπουδαία μυθιστοριογράφο Διδώ Σωτηρίου, που ήταν ο «καλός της άγγελος».
Η Έλλη, η πιο ατίθαση της οικογένειας, αψηφούσε τη δικτατορία του Μεταξά από την εφηβεία της. Προσχώρησε με τους πρώτους στο ΕΑΜ, συνδέθηκε με το ΚΚΕ, ανέπτυξε αντιστασιακή δράση στις εργατικές γειτονιές, ανακατεύτηκε με τον παράνομο Τύπο, κι έπειτα έζησε τα Δεκεμβριανά, τις διώξεις του Εμφυλίου, τις πρώτες εκλογές του 1949. Εκείνη την εποχή γνώρισε τον Νίκο Μπελογιάννη- καθοδηγητή του κομματικού μηχανισμού στην Αθήνα. Ήταν «σύζυγος Ιωαννίδη», αλλά ο έρωτας τα σάρωσε όλα. Και την κομματική ηθική. Όταν τη συλλαμβάνουν παραμονές Χριστουγέννων του 1950 και την πηγαίνουν στην Ασφάλεια, είναι 30 χρονών, έγκυος, και ξέρει ότι κάπου εκεί, στην απομόνωση, είναι ο άντρας της ζωής της. Και τότε αρχίζει το παιχνίδι των μηνυμάτων. Επί επτά μήνες το 1951 γράφουν συνθηματικά στους τοίχους, στα γαλλικά συνήθως, για να ειδοποιήσουν ο ένας τον άλλον ότι κάπου έκρυψαν ένα σημείωμα, γραμμένο σε κουρελόχαρτο, με σπίρτο. Κι έπειτα καταστρέφουν τα «πειστήρια», αφού πρώτα τα απομνημονεύσουν. «Γράφαμε όλες τις εντυπώσεις της ημέρας, τραγουδούσαμε την αγάπη μας και κάπου κάπου μαλώναμε και λίγο», σημείωσε στο βιβλίο της «Γράμματα στον γιο μου. Φυλακές Κάστορος-Αβέρωφ-Καλλιθέας 1955-62» Και διαβάζει κανείς εκεί τα κάλαντα που παρέφθειραν, τα τραγουδάκια σε ρίμα που συμπλήρωναν εναλλάξ, μία σκηνή με το επισκεπτήριο της μάνας του πουδεντου ζήτησε να υπογράψει δήλωση για να σωθεί, τις πνευματικές ανησυχίες που μοιράζονταν, όπως το σχέδιό του για μια «Ιστορία της ελληνικής σκέψης». Κατά τη διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης δίκης του ωστόσο δεν ανταλλάσσουν ούτε φιλί. Όμως στο προαύλιο των φυλακών Καλλιθέας αγκαλιάζονται καθημερινά, φτιάχνουν σταυρόλεξα, συντηρούν τις ελπίδες τους. Μέχρι την ώρα της εκτέλεσής του (30/3/52). Όταν την αποφυλακίζουν, το 1963, ο δεύτερος Νίκος της ήταν έφηβος, και σήμερα είναι ένας καταξιωμένος χημικός μηχανικός. Εκείνη, από τα 43 της μέχρι τα 86 της, συνέχισε τον αγώνα με την πένα της, και αργότερα εργάστηκε για τη συνένωση της Αριστεράς «που είχε οικτρό τέλος».
1920 Γεννιέται στη Σμύρνη 1923 Η οικογένειά της εγκαθίσταται στον Πειραιά 1929 Η 20χρονη αδελφή της Διδώ (που έπειτα από χρόνια θα γράψει «Τα ματωμένα χώματα») της δίνει να διαβάσει αντί για παραμύθια μπροσούρες 1937 Τελειόφοιτη Γυμνασίου, υψώνει με τους συμμαθητές της μια κόκκινη σημαία στην εκκλησία της Κοκκινιάς 1950 Συλλαμβάνεται και οδηγείται στην Ασφάλεια, όπου κορυφώνεται ο έρωτάς της με τον Νίκο Μπελογιάννη. Θα μείνει στη φυλακή 13 χρόνια 1951 Γεννάει στη φυλακή τον γιο τους, που θα τον μεγαλώσει η Διδώ Σωτηρίου 1952 Ο Μπελογιάννης εκτελείται, η Παππά σώζεται επειδή ο γιος της είναι βρέφος 1963 Αποφυλακίζεται και αρχίζει να εργάζεται ως δημοσιογράφος 1967 - 69 Εξόριστη στη Γυάρο 1981 Εκδίδεται το πρώτο της βιβλίο, μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει 17
0 σχόλια