ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΠΛΑΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ ΣΤΟ ΣΟΥΡΓΚΟΥΤ ΤΗΣ ΣΙΒΗΡΙΑΣ
Φέτος έκλεισαν 41 χρόνια από το θάνατο του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, που την 1η Αυγούστου 1973 έβαλε τέλος στη ζωή του στο Σουργκούτ της Σιβηρίας, όπου ήταν εξόριστος. Η «Ελευθεροτυπία» ήταν η πρώτη εφημερίδα που αποκάλυψε την αυτοκτονία του Ν. Ζαχαριάδη, που εκρατείτο στη σιωπή σαν επτασφράγιστο μυστικό για πολλά χρόνια. Στο Σουργκούτ της Σιβηρίας εγκαινιάστηκε τιμητική πλάκα για τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον παλιό κάτοικο της περιοχής, όπου παραβρέθηκαν λίγοι συγγενείς, φίλοι και ομοϊδεάτες του κομμουνιστή ηγέτη, που βρέθηκε επικεφαλής του ΚΚΕ επί 25 χρόνια (1931-1956).
Στη συνέχεια, στο «Πάρκο Φιλίας των Εθνών» του Σουργκούτ φυτεύθηκαν δέντρα ώστε να δημιουργηθεί δεντροστοιχία, που πήρε το όνομα «Νίκος Ζαχαριάδης», πλάι σε μια άλλη που είναι αφιερωμένη στον Γκεόργκι Δημητρόφ, το Βούλγαρο κομμουνιστή ηγέτη, που υπήρξε γενικός γραμματέας της Κομμουνιστικής Διεθνούς από το 1935 ώς το 1943, οπότε και αυτοδιαλύθηκε με πρωτοβουλία του Στάλιν.
Αυτή η κοινή παρουσία των δενδροστοιχιών Ζαχαριάδη και Δημητρόφ έδωσε την ευκαιρία στις ψυχές δύο Βαλκάνιων κομμουνιστών, παλιών γνώριμων, να ξανασυναντηθούν.
Μπορεί και οι δύο να ήταν άθεοι και να μην πίστευαν στη μεταθανάτια ζωή, αλλά οι ψυχές τους έκαναν μία εξαίρεση: αναδύθηκαν μέσα από τις δενδροστοιχίες του Σουργκούτ και αντάμωσαν.
Μια δενδροστοιχία αφιερωμένη στον Δημητρόφ ... και μια στον Ζαχαριάδη, δεν τους εμπόδισαν να συνομιλήσουν...
- Γεια σου σύντροφε Νίκο. Ξανασυναντιόμαστε στην πατρίδα των εργαζομένων, την πρώην Σοβιετική Ενωση, όπου τελικά και οι δύο αφήσαμε την τελευταία μας πνοή. Εγώ στις 2 Ιουλίου του 1949 σε νοσοκομείο της Μόσχας. Κατά κάποιον τρόπο θα σου εξηγήσω γιατί ήμουν κι εγώ υπό δυσμένεια, έστω και αν δεν λεγόταν φανερά, τότε. Εσύ την 1η Αυγούστου με μία θηλιά στο λαιμό, στο Σουργκούτ.
- Γεια σου σύντροφε Γκεόργκι, χαίρομαι που σε συναντώ και πάλι, έχουμε τόσα να πούμε. Θυμάμαι τι εντύπωση είχε προξενήσει στις γραμμές του κόμματός μας η σύλληψη η δική σου και των άλλων συντρόφων από τους Γερμανούς ναζί λίγο μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, το 1933. Τι ωραίος ο λόγος σου στη Λιψία, στη διάρκεια της δίκης σας με την ψεύτικη κατηγορία του εμπρησμού του Ράιχσταγκ.
Λίγο αργότερα στη Σοβιετική Ενωση ο Στάλιν σε διόρισε επικεφαλής της Κομιντέρνας, ενώ εμένα από το 1931 με είχαν επιλέξει για την ηγεσία του ΚΚΕ.
Ημασταν δεμένοι με τη Σοβιετική Ενωση, αλλά όχι και τυφλοί υπηρέτες της.
- Σύντροφε Νίκο, κάπου διάβασα ότι το 1950, πριν αρχίσει η τρίτη σας συνδιάσκεψη στη Ρουμανία, ο Μάρκος Βαφειάδης κατήγγειλε ενώπιον επιτροπής ότι του είχατε πει πως ήμουν «ραδιούργος» και ότι η Κομιντέρνα υπήρξε «εστία ραδιουργιών».
- Ασε τον Μάρκο να λέει. Αυτό που πίστευα για εσάς, σύντροφε, ήταν ότι είχατε γραφειοκρατικοποιηθεί σε μια καρέκλα, όπου σας είχαν βάλει οι Σοβιετικοί στη Μόσχα, δίχως να μπορέσετε να αξιοποιήσετε στο μέγιστο βαθμό τις ικανότητές σας. Εσείς, αλλά κι εμείς, ακολουθούσαμε πιστά τις θέσεις τού Στάλιν πιστεύοντας ότι είναι οι καλύτερες και οι σοφότερες. Φυσικά οι αντιρρήσεις είχαν σοβαρές συνέπειες. Οι Σοβιετικοί ήταν οι απόλυτοι κυρίαρχοι κι εμείς έπρεπε πάντα να συμφωνούμε. Σ' εσάς ο Στάλιν είπε ότι οι Ελληνες έκαναν βλακεία που συγκρούστηκαν με τους Αγγλους τον Δεκέμβρη του 1944. Σ' εμάς που γνωρίζαμε την ενθάρρυνσή τους, ο Ιωσήφ είπε ότι έπρεπε να συνεχίσετε τη σύγκρουση του Δεκέμβρη και έξω από την Αθήνα και να μη συνθηκολογήσετε. Τι να πει κανείς!
- Σύντροφε Νίκο, μπορεί λίγο να είχα γραφειοκρατικοποιηθεί στη Μόσχα έχοντας χάσει την επαφή με την καθημερινή ζωή. Αλλά είχα μεγάλη δραστηριότητα στην κίνηση των μηχανισμών για την πραγματοποίηση των στόχων μας. Και όταν στα τέλη του 1945 επέστρεψα στη Βουλγαρία έπειτα από απουσία πολλών ετών, έβαλα τα δυνατά μου για την ανεξαρτησία των Βαλκανίων. Νομίζω ότι στο βάθος συμφωνούσατε εσείς και ο Τίτο, όπως κι εγώ.
Οι Ρώσοι άρχισαν ν' ανησυχούν ότι κάτι γίνεται στα Βαλκάνια που δεν το γνωρίζουν, νόμιζαν ότι πολλά γίνονταν με αφορμή το ελληνικό πρόβλημα. Στις αρχές του 1948, επιστρέφοντας σιδηροδρομικά στη Σόφια, δήλωσα σε δημοσιογράφους ότι υποστηρίζω τη δημιουργία μιας Βαλκανικής Ομοσπονδίας, όπου θα μπορούσε να συμπεριληφθεί και η Ελλάδα. Η «Πράβδα» αμέσως σε κύριο άρθρο της αποδοκίμασε τις δηλώσεις μου.
- Σύντροφε Δημητρόφ, εκείνη την εποχή ήμουν στο βουνό με τους αντάρτες και θυμάμαι ότι η εφημερίδα «Καθημερινή», που είχε φτάσει σ' εμάς, έγραφε ότι «η Μόσχα αποκηρύσσει τα περί Βαλκανικής Ομοσπονδίας σχέδια των Τίτο-Δημητρόφ» και ότι «έγκυροι κύκλοι» έκριναν ότι η σοβιετική αντίδραση ήθελε να ξεκαθαρίσει ότι «η κομμουνιστική πολιτική θα καθορίζεται μόνον υπό της Μόσχας».
- Πράγματι, σύντροφε Νίκο, η δυσαρέσκεια της σοβιετικής ηγεσίας ήταν μεγάλη και στις 24 Ιανουαρίου 1948 έλαβα το ακόλουθο τηλεγράφημα: «...Θεωρούμε καθήκον μας να σας ενημερώσουμε ότι οι δηλώσεις σας στη συνέντευξη Τύπου στη Ρουμανία, στο σημείο που αφορούν την ομοσπονδία ή τη συνομοσπονδία των χωρών της λαϊκής δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας... εκτιμούνται από τους Μοσχοβίτες φίλους ότι είναι επικίνδυνες. Εξίσου απρόσεκτη και επιζήμια θεωρείται η δήλωσή σας για τελωνειακή ένωση μεταξύ των συμμάχων χωρών. Είναι δύσκολο να κατανοηθεί τι σας ανάγκασε να κάνετε στη συνέντευξη Τύπου τόσο βιαστικές και απερίσκεπτες δηλώσεις».
Λίγο μετά, εμάς και τους Γιουγκοσλάβους μάς κάλεσαν ανεπίσημα στο Κρεμλίνο, όπου μας ασκήθηκε σκληρή κριτική. Ο Στάλιν ανέφερε τότε τις αμφιβολίες του και για τη νίκη της επανάστασης στην Ελλάδα.
Ο Στάλιν επέκρινε όχι μόνο εμένα, αλλά ιδιαίτερα στράφηκε και κατά του στενότερου συνεργάτη μου Τράιτσο Κόστοφ, κατηγορώντας τον ότι είχε τάσεις ανεξαρτησίας σαν τον Τίτο. Οπως γνωρίζετε, ο Κόστοφ εκτελέστηκε το 1949 κι εγώ την ίδια χρονιά πέθανα έχοντας μεταφερθεί σε νοσοκομείο της Μόσχας. Μήπως μου συνέβη κάτι που δεν το ξέρω; Ημουνα βέβαια αρκετά μεγαλύτερος από εσάς, είχα γεννηθεί το 1882 και πέθανα 67 χρόνων, ενώ εσείς είχατε γεννηθεί το 1903 και αυτοκτονήσατε σε ηλικία 70 χρόνων, που σημαίνει ότι θα μπορούσατε να ζήσετε και άλλα χρόνια.
- Σύντροφε Γκεόργκι, κι εμένα με δίκασαν με τον τρόπο τους οι Σοβιετικοί το 1950. Ο Μολότοφ, ενώπιον του Στάλιν, ξεφούρνισε ένα γράμμα του Μάρκου που έλεγε ότι ήμουνα «πράκτορας των Αγγλων». Αν τότε, όπως έγραψα στις σημειώσεις μου, «τα έχανα θα μου το έπαιρναν το κεφάλι». Με είχαν στο χέρι και το 1956 μ' αποτελείωσαν και αργότερα μ' έστειλαν στη Σιβηρία. Εμένα, που αν μου έδιναν ένα όπλο θα υπεράσπιζα με όλες μου τις δυνάμεις τη Σοβιετική Ενωση.
Ξημέρωνε πια στην παγωμένη Σιβηρία, τα πνεύματα του Ζαχαριάδη και του Δημητρόφ έπρεπε να επιστρέψουν στο «Πάρκο Φιλίας των Εθνών» ανάμεσα στις δενδροστοιχίες τους. Πριν όμως αποχωριστούν, έδωσαν την υπόσχεση να ξαναβρεθούν για ν' ανταλλάξουν νέες σκέψεις και να λύσουν τις απορίες τους...
