Μνημονεύοντας τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο
Με αγάπη και χρέος στη ζωή
Μνημονεύοντας τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο
«Η ποίηση είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που αντιστέκεται»
Σ' αυτή τη φράση - κλειδί περιέχεται, θα 'λεγα, το «πιστεύω» τού ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου, σε συνέντευξη που του είχα πάρει για την παρούσα εφημερίδα στις 27 Ιανουαρίου 1979.
Ηταν σ' ένα ολοσέλιδο αφιέρωμα (στο τότε μεγάλο σχήμα της «Ε»), με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από τότε (1929) που έκανε την εμφάνισή του στην ποίηση, σε ηλικία μόλις 17 ετών, με τα μαθητικά του πρωτόλεια. Εκτοτε ακολούθησαν άλλες ποιητικές συλλογές, οι περισσότερες από τις οποίες περιλαμβάνονται στο ογκώδες τρίτομο «Τα Ποιήματα» (εκδ. «Τρία Φύλλα», 1981 - 1991).
Υπέρμαχος αξιών
Από τους ταλαιπωρημένους της γενιάς του, λόγω της κομμουνιστικής του ιδεολογίας (και) ο Βρεττάκος. Γεννημένος στις Κροκεές της Λακωνίας, αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, απολυμένος, ως εκ τούτου, από το Δημόσιο, διευθυντής και συνεργάτης αριστερών εφημερίδων και περιοδικών, αυτοεξόριστος στη διάρκεια της απριλιανής χούντας. Κομμουνιστής μεν, αλλά όχι περιχαρακωμένος, με προσωπικές αρχές, υπέρμαχος των ανθρωπιστικών αξιών, με κορυφαίες την αγάπη και την ειρήνη.
Είχε όμως την καλή τύχη στα στερνά του να απολαύσει τιμές και βραβεία, εδώ και στο εξωτερικό, ενώ η Ακαδημία Αθηνών εδέησε το 1982 να τον συμπεριλάβει στα μέλη της. Εκείνο όμως που συγκινούσε περισσότερο τον ίδιο ήταν η αγάπη του κοινού και ιδιαίτερα των νέων. Εφυγε από τη ζωή, πριν από είκοσι χρόνια -4 Αυγούστου 1991, στα 79 του.
Ιδού μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα (προφητικά εν πολλοίς) από εκείνη την προ 32 χρόνων συνέντευξη στην «Ε» (της οποίας τα πρώτα χρόνια της έκδοσής της υπήρξε επιφυλλιδογράφος):
Τι τον κράτησε στη ζωή και στην ποίηση:
«Η διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας μοιάζει σαν να κρύβει μέσα της κάποιο μυστικό που είναι δύσκολο να ερμηνευτεί [...] Θα έλεγα πως ένας καλλιτέχνης έρχεται στον κόσμο φέρνοντας μέσα του μια ιδιαίτερη ευαισθησία, φορτωμένη με πομπούς και δέκτες. Ξεχειλίζει από τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται και εκτονώνεται χτίζοντας το καλλιτεχνικό του έργο με αυτό το περίσσευμα. Χωρίς την εκτόνωση αυτή, η ζωή του σ' αυτό τον κόσμο θα ήταν δύσκολη. Το τι με κράτησε λοιπόν στην ποίηση, είναι εύκολο να εννοηθεί. Ηταν ανάγκη να απαλλαγώ από τα βάρη που με φόρτωναν οι εξωτερικοί πομποί, για να μπορέσω να υπάρξω».
Αν τον απασχολούσε το μέλλον, η διάρκεια της ποίησής του:
«Δεν υπάρχει δημιουργός που να μην τον απασχολεί το μεγάλο θέμα της ζωής του. Προσπαθώ, όσο γίνεται, να ξεπεράσω τη ματαιοδοξία και να μην το σκέφτομαι. Πάντως, το ότι όταν φύγουμε απ' αυτό τον κόσμο δεν "θα χάσει τίποτε το σύμπαν το λαμπρό", όπως λέει ο Ουγκό, αυτό είναι βέβαιο».
Γενικότερα για το μέλλον της ποίησης:
«Από μια άποψη, η ποίηση είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που αντιστέκεται. Το ότι ο Ομηρος δεν πέθανε ώς σήμερα σημαίνει πως η ποίηση είναι το πράγμα εκείνο που δεν πεθαίνει. Βρίσκεται μέσα στη φύση του ανθρώπου και γι' αυτό δεν αμφιβάλλω για το μέλλον της».
Αισιόδοξος
Αν είναι αισιόδοξος για το μέλλον του κόσμου:
«Η λύτρωση του κόσμου δεν είναι θέμα μιας κοντινής προοπτικής. Είμαι αισιόδοξος, βλέπω το μέλλον του, αλλά το βλέπω πολύ μακριά».
Δηλαδή θα χειροτερέψουν τα πράγματα πριν καλυτερέψουν;
«Η σημερινή εμπλοκή του κόσμου, φανερή σε όλους μας, δεν φαίνεται να αποτελεί μια προσωπική ατυχία της ανθρωπότητας. Αν χειροτερέψει, πράγμα που είναι πολύ πιθανό, το ξεμπλοκάρισμα θα χρειαστεί ανυπολόγιστο σε μάκρος χρόνο. Αν φτάσουν και σε δυναμικές αναμετρήσεις και οι νικημένοι -γιατί όλοι θα είναι νικημένοι- ιδούν ρεαλιστικά την πραγματικότητα και υποχρεωθούν από τα ίδια τα πράγματα να σκεφτούν ανθρώπινα, θ' αρχίσει ένα νέο στάδιο για την ανθρωπότητα. Αλλά, ή έτσι ή αλλιώς, είμαι βέβαιος πως η απόληξη της παραφροσύνης θα είναι κάποτε ο σωφρονισμός, που ήδη υπάρχει, αλλά δυστυχώς μόνο στους λαούς».
Θα κλείσω με μερικές γραμμές από το σημείωμα που αφιέρωσα για τον θάνατό του στην Κυριακάτικη «Ε»:
«Αν η ποίηση είχε τους αγίους της, ο Βρεττάκος θα πρέπει να ήταν από τους πρώτους στο εορτολόγιο. Γιατί όλη του η ζωή, όλο του το έργο, όλο του το είναι κλείνονται σε μια λέξη: αγάπη. Αγάπη για τη γη, τον ουρανό, τον ήλιο, την ειρήνη, τον άνθρωπο. Την αγάπη υπηρέτησε και ύμνησε μια ολόκληρη ζωή, σ' αυτό το ευλογημένο και κακορίζικο κομμάτι γης, που τον σημάδεψε με τις χαρακιές του [...] Ο ποιητής έκανε το χρέος του. Εμείς τι κάνουμε».
0 σχόλια