Ο Τάκης (Δημήτρης) Φίτσος ήταν εξέχουσα μορφή της ελληνικής δημοσιογραφίας και του λαϊκού μας κινήματος. Ηρωας και μάρτυρας του ΚΚΕ. Γεννήθηκε στην Υπάτη Φθιώτιδας. Συνδέεται με το εργατικό κίνημα. Δημοσιογραφεί. Ασχολείται με τα Γράμματα. Στέλνει διηγήματά του στον «Νουμά». Στην Αθήνα σπουδάζει Νομικά. Ανήκει στη φιλολογική «Συντροφιά» με Βάρναλη, Ανθία, Βέλτσο και άλλους προοδευτικούς διανοούμενους. Εντάσσεται στο ΚΚΕ. Αναδείχνεται (στα 1922-1923) αρχισυντάκτης στο περιοδικό «Νεολαία» της ΟΚΝΕ και μετά στον «Ριζοσπάστη». Γνωρίζει απίθανες διώξεις. Απελευθερώνεται το 1943 και περνάει στη Ρούμελη, όπου τον υποδέχεται ο Αρης Βελουχιώτης.

Αναλαμβάνει Γραμματέας του ΕΑΜ στη Στερεά και με την ίδρυση της κυβέρνησης του βουνού, το '44, τοποθετείται πρόεδρος της Διοίκησης. Μετά τη Βάρκιζα προσφέρει τις υπηρεσίες του στον «Ριζοσπάστη» στην Αθήνα. 

Το 1947 στέλνεται εξόριστος στην Ικαρία. 

Το 1948 μεταφέρεται στη Χαλκίδα. Καταδικάζεται από το Εκτακτο Στρατοδικείο σε θάνατο. 

Και μαζί με άλλους 4 συντρόφους και 4 αγωνίστριες, εκτελείται στις 16 Απρίλη 1949.


Καταγωγή και καταβολές

Καταγόταν από εύπορη οικογένεια, μα διάλεξε το δρόμο και τη μοίρα των φτωχών, όπως έκανε και ο φίλος του Θανάσης Κλάρας - Αρης Βελουχιώτης, ο αρχηγός των Ανταρτών.

Γεννήθηκε στην Υπάτη (χωριό ηρωικό, που κάηκε στην Κατοχή) το 1898. Το 1904 φέρεται γραμμένος στα Δημοτολόγια της Λαμίας, όπου μετοίκησαν οι γονείς του και τέλειωσε το Γυμνάσιο. Ο πατέρας του Χρήστος, καπνέμπορος - πέθανε το 1926 - τον ήθελε δικηγόρο και τον έστειλε στην Αθήνα. Το «αρχοντόπουλο της Λαμίας» - όπως τον έλεγαν - μπήκε στη Νομική Σχολή και βγήκε με πολλές γνώσεις, δεινός ρήτορας, αλλά «προλετάριος».

Η μάνα του Ελισάβετ, το γένος Ράπτη, γεύτηκε τις πίκρες όλων των κατατρεγμών του κι «έφυγε» μετά το σκοτωμό του. Είχε δύο αδελφές, την Ιφιγένεια και τη Ζούλα (Ζωή), σπουδαγμένες και αυτές. Πρώτος ξάδερφός του ο Κώστας Φίτσος, ήταν ανθυπολοχαγός στον ΕΛΑΣ, λοχαγός στο ΔΣΕ, αιχμαλωτίστηκε στην Πάρνηθα το 1948 και δολοφονήθηκε άνανδρα επιτόπου, από παρακρατικούς.
Σόι με αγωνιστικές ρίζες και παραδόσεις. Ο Τ. Φίτσος πήρε το όνομα του παππού του Δημήτρη, που νεαρός υπήρξε πολεμιστής του 1821, και πέθανε το 1870, ενώ ο πατέρας του (ο προπάππους του Τάκη) σκοτώθηκε στην Επανάσταση του '21

Τα τελευταία κείμενα του Τάκη Φίτσου

Οδηγούμενος στο εκτελεστικό απόσπασμα με τους συναγωνιστές του, βγάζει την καπαρντίνα του και τη δίνει στον νεκροθάφτη, «πάρτην εσύ σύντροφε, εμένα δε μου χρειάζεται εκεί που πάω». 

Σε λίγο η φωνή του αποσπασματάρχη: «Επί σκοπόν»... 

Οι μελλοθάνατοι: «Ζήτω η ΕΛΛΑΔΑ, Ζήτω το ΚΚΕ»... 

Η ομοβροντία και ...άκρα του τάφου σιωπή, καθώς και η πικρή ειρωνεία του ποιητή «κανείς δεν άκουσε τα βόλια». 

 Τα λόγια ενός μελλοθάνατου, 

 Ενατη μέρα μετά την καταδίκη. 

«Περιμένοντας από αυγή σε αυγή το θάνατο περιμένοντάς τον σίγουρα, σιγουρότατα, άρχισα να εξοικειώνουμαι τόσο πολύ, μα τόσο πολύ μ' αυτόν, ώστε όχι μόνο να μην αισθάνομαι κανένα αίσθημα δυσφορίας γι' αυτόν, όχι μόνο να μην τον φοβάμαι, να μην τον απεχθάνουμαι, αλλά και να μη μου καίγεται καρφί γι' αυτόν τον περίφημο παλικαρά. Και το σπουδαιότερο: Να μην μπορώ να ερμηνεύσω σε όλο το βάθος και σε όλο του το πλάτος αυτό το παναιώνιο αίσθημα φόβου, απέχθειας, δυσφορίας, τρόμου των ανθρώπινων όντων μπροστά σ' αυτό που λέμε "θάνατος". Δεν μπορεί να βρει μέσα μου δικαίωση αυτό το γεμάτο άλγος αίσθημα των ανθρώπων. Γιατί τάχα να φοβόμαστε; Γιατί; Και η ζωή; Οι χαρές κι οι γλύκες της ζωής; Να, ένα ερώτημα που ανεβαίνει αυθόρμητα και γεμάτο από ένα μελαγχολικό παράπονο από τα αβυσσαλέα έγκατα του αγαπημένου, του πολυαγαπημένου μου εαυτού. Ξαφνικά, απότομα, επιτακτικά, οργίλο, γεμάτο φωτιά και λαύρα διαμαρτυρίας. Απαντώ, εύκολα, αβίαστα, αδίσταχτα απαντώ. Γνώρισα αυτές τις χαρές κι αυτές τις γλύκες. Ομως δε δέθηκα μαζί τους. Ναι, δε δέθηκα. Κι αυτό στάθηκε η μεγαλύτερη ικανότητά μου, αυτό στάθηκε το ουσιώδες, το απόλυτο ουσιώδες, το καταπληκτικότερο κατόρθωμά μου σ' αυτή την πολυτάραχη τριαντάχρονη ζωή μου ως πολιτικού. "Πολλών ανθρώπων νόον και άστεα έγνων". Οχι, δεν αφέθηκα να αιχμαλωτισθώ απ' αυτές τις χαρές κι απ' αυτές τις γλύκες. Πουλί ελεύθερο. Γνώρισα την ανέκφραστη ηδονή της πολιτικής πάλης βαθύτατα. Αφέθηκα να πυρποληθώ απ' αυτήν. Τριάντα χρόνια εξ επαγγέλματος επαναστάτης. Ναι, δεν άφησα τον εαυτό μου να αιχμαλωτισθεί από τα θέλγητρα της Κίρκης. Μαχητής υπερήφανος. Και τώρα που εξοικειώθηκα με τον εύθυμο για μένα αυτόν ιππότη, το θάνατο, τώρα που βλέπω από αυγή σε αυγή την ιριδίζουσα πανοπλία του, αφού δεν είμαι δεμένος με αυτές τις γλύκες και τις χαρές της ζωής, να για ποιο λόγο, σαφή, σαφέστατο, όχι μόνο δεν τον απεχθάνομαι, αλλά και τον περιμένω ήσυχος, γαλήνιος νάρθει. Γνώρισα τη ζωή, γνώρισα και το θάνατο. Τι άλλο να επιθυμήσω; Τι άλλο να ποθήσω; 

14/4/1949 ΤΑΚΗΣ ΦΙΤΣΟΣ». 

 

Δέκατη μέρα μετά την καταδίκη 

«Η δέκατη αυγή. Ξύπνησα σήμερα απότομα, ξαφνικά, λίγο πριν την αυγή με την εντύπωση ότι φεύγω πια. Ηρθε, ήρθε ο θάνατος. Γελάστηκα. Ο δεσμοφύλακας χτυπούσε την κλειδαριά της πόρτας του κελιού μας για νάναι σίγουρος ότι δεν επιχειρήσαμε να δραπετεύσουμε. Γκρίνιασα λίγο μαζί του. Το κατάλαβε αμέσως και μ' άφησε να εννοήσω ότι νιώθει τη χοντροκοπιά του. Αλλοτε θα 'ναι πιο λεπτός, άλλοτε ενεργεί με κάποιο τακτ. Διάβολε, στου κρεμασμένου το σπίτι δε μιλούν για σκοινί και σαπούνι. Ετσι; Χαράματα είναι, το θάνατο ακριβώς τέτοιαν ώρα έπρεπε να περιμένω. Κοιμάμαι, ξυπνώ από το χτύπο της κλειδαριάς, η πόρτα θ' ανοίξει, τι να υποθέσω άλλο; Αυτήν ακριβώς την ώρα θα με ξυπνήσουν μιαν από αυτές τις αυγές, και κατ' αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Κατ' αυτόν. "Αχ κύριε δεσμοφύλακα, κύριε δεσμοφύλακα, με τη χοντρή μύτη...". Η δέκατη αυγή. Κι ακόμα νάρθει. Αλήθεια, τι σαχλά πράγματα μαθαίνει κανείς στο σχολείο! Γέρος, λέει, κακομούτσουνος, αγριωπός, πολύ γέρος, και τα νερά της λίμνης θολά, πολύ θολά. Εγώ όμως τώρα - ουδέν κακόν αμιγές καλού - εγώ τώρα ξέρω την Αχερουσία κι αυτόν. Τα βλέπω κάθε αυγή. Δεν είναι γέρος. Οχι. Μοιάζει με νέο, όχι πολύ νέο. Τον βλέπω να μου γνέφει χαμογελαστά. Του χαμογελώ κι εγώ. Για ποιο πράγμα τάχα να μου γνέφει και τι να θέλει; Κι είναι τα μπράτσα του γερά. Στα πλούσια μαλλιά του - ξανθά φαίνεται νάναι, από τόσο πολύ μακριά τα βλέπω - παίζουν τρελά, ερωτιάρικα, οι πρώτες ρόδινες αχτίδες του Φοίβου. Η βάρκα, η βάρκα του πόσο, πόσο γυαλίζει... Λες κι αστράφτει. Κι είναι μαύρη. Ολόμαυρη είναι η βάρκα. Και τα κουπιά. Ενα μαύρο χρώμα γυαλιστερό. Λες κι είναι καμωμένη από έβενο. Μπορεί και νάναι όλο εβένινη. Και τα νερά. Ω, τα νερά... Ησυχα, γαλήνια, διαυγή, διαυγέστατα. Και δεν ακούς ούτε ένα φλοίσβισμα. Πόση ησυχία, πόση, πόση κατάνυξη... Και στέκομαι στην ακτή, τα πόδια μου σιγοβρέχονται, ακουμπούν λίγο μες στα νερά τα βαθυγάλαζα. Κι αυτός πέρα, όχι πολύ μακριά, μου γνέφει όλο και κάτι θέλει να μου ειπεί... Τι τάχα, τι; Ω, πόσο μου είσαι γνώριμος... Μα κι εγώ, και εγώ σε περιμένω. Να σε φοβηθώ; Μα όχι. Σε είδα τις προάλλες, ένα μεσημέρι, στον ύπνο μου. Δεν ήσουν όμως ο ίδιος. Ησουν πιο νέος και πάνοπλος. Δυο πρόσωπα έχεις; Θυμάμαι το μανδύα σου, χρώμα βυσσινί, να φτάνει ως τα γόνατα. Γέλασα μαζί σου, ξαφνιάστηκα. Κρατούσες δόρυ, ασπίδα, κι ήταν η ασπίδα σου φολιδωτή σαν λέπια ψαριού. Φαρέτρα, απ' αυτές που βλέπουμε στις ζωγραφιές, τόξα και βέλη. Κι άστραφταν τα παράξενα βέλη σου αυτά, κι ήταν πολύχρωμα, πόσα χρώματα... Κι ούτε βάρκα. Η λίμνη είχε χαθεί. Εμεινε όμως αυτή εκεί η ξερή συκιά. Κι ήσουν ακουμπισμένος, έγερνες λίγο. Και κοιτούσες και τότε. Ομως ήσουν κάπως περισσότερο απ' ό,τι σε βλέπω τώρα σκεφτικός. 

15/4/1949 ΤΑΚΗΣ ΦΙΤΣΟΣ». 

Την αυγή της επόμενης μέρας, 16ης Απρίλη 1949, ο Τάκης Φίτσος και οι σύντροφοί του εκτελέστηκαν στο νεκροταφείο της Χαλκίδας, όπου είναι εντοιχισμένη πλάκα με τα ονόματά τους.

«Με το πικρό χαμόγελο και τα σφιγμένα χείλη βουβά τον ίσκιο σου έλιωνες στην πολιτεία των τάφων εδώ σε θάβουν ζωντανό αν θέλεις νά 'σαι τίμιος παιδί σε 'χτισαν γέρασες χωρίς σταλιά να ζήσεις. 

H μάχη της Καλλιθέας στις 24 Ιουλίου 1944 θεωρείται από τις πιο αιματηρές μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ της Αθήνας.

Έμεινε στην ιστορία της εθνικής αντίστασης για την ηρωική θυσία στην οδο Μπιζανίου.

Δέκα ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣίτες από το λόχο Χαροκόπου με οπλισμό : 3 αυτόματα, 7 ντουφέκια, 10 χειροβομβίδες και λίγα πυρομαχικά.
οχυρώθηκαν σε σπιτάκι της οδού Μπιζανίου 10, που ήταν και έδρα του φρουραρχείου. Και ύστερα από 5ωρη μάχη με ένα τάγμα σχεδόν από ταγματασφαλίτες του Μπουραντά και γερμανούς και αφού τους σώθηκαν τα πυροχαχικά αυτοκτονούν για να μην πέσουν στα νύχια των εχθρών.

Τα παλικάρια της θυσίας ήταν :
Αλεξίου Θανάσης, Ιωακειμίδης Γιάννης (17 ετών), Χατζηπουλημένος Σπύρος (17 ετών), Γαλιάτσος Δημήτρης (19 ετών), Βασιλειάδης Δημήτρης (19 ετών), Παπαδόπουλος Ιορδάνης (20 ετών), Βιτσέντζος Στέλιος (20 ετών), Γυμνόπουλος Γιώργος (21 ετών), Μυριδινός Γαβριήλ (25 ετών), Λιγνόπουλος Παύλος.


Οταν στις 23 Ιούλη του 1944 τα μηχανοκίνητα του ταγματασφαλίτη Μπουραντά με ισχυρές δυνάμεις Γερμανών και διοίκηση χιτλερικών αξ/κών, κύκλωσαν την Καλλιθέα, με σκοπό να διαλύσουν τα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ που δρούσαν στην περιοχή και να μαζέψουν εργάτες για τα εργοστάσια της χιτλερικής Γερμανίας, αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία από τμήματα του 1ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που ύστερα από πολύωρη μάχη τούς ανάγκασαν να φύγουν με σοβαρές απώλειες.



Την επομένη, 1.500 περίπου Γερμανοτσολιάδες ξαναγύρισαν και έζωσαν για δεύτερη φορά την Καλλιθέα. Σήμανε αμέσως συναγερμός. Το "χωνί" κάλεσε το λαό σε συναγερμό. Τμήματα του ΕΛΑΣ από Δουργούτι, Σφαγεία, Πετράλωνα, Παγκράτι, Ν. Σμύρνη ακόμη και από την Κοκκινιά έφτασαν για ενισχύσεις. Δέκα ΕΠΟΝ-ΕΛΑΣίτες από το λόχο Χαροκόπου οχυρώθηκαν σε σπιτάκι της οδού Μπιζανίου 10, που ήταν και έδρα του φρουραρχείου. Ομαδάρχης ο 19χρονος Δ. Βασιλειάδης.Ο οπλισμός τους: 3 αυτόματα, 7 ντουφέκια, 10 χειροβομβίδες και λίγα πυρομαχικά.

Η μάχη σε λίγο άναψε για τα καλά, όλος ο λαός στο πόδι. Κλείνουν τα μαγαζιά και οι τροχιοδρομικοί κατεβαίνουν σε απεργία, που σε λίγο μετατρέπεται σε γενική. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ καθηλώνουν τους Γερμανοτσολιάδες, το σπιτάκι που είναι οχυρωμένα τα δέκα παλικάρια δέχεται από τις γύρω ταράτσες με ακροβολισμένους τους "Μπουραντάδες", καταιγισμό πυρών, που όμως αποκρούονται.



Μέσα στο σπιτάκι υπάρχει μια μάνα με τα δυο παιδιά της, θέλουν να τα σώσουν. Ενας από τους ΕΛΑΣίτες βγαίνει με σημαία άσπρη και φυγαδεύει τους ενοίκους του σπιτιού. Ομως μια σφαίρα τον ρίχνει κάτω νεκρό.

Πέντε ώρες κράτησε η πολιορκία. Οταν πια καταλαβαίνουν οι ηρωικοί ΕΠΟΝίτες μαχητές ότι δεν έχουν σωτηρία, αυτοκτονούν για να μην πέσουν στα νύχια των εχθρών, περνώντας έτσι στην ΑΘΑΝΑΣΙΑ.
Το σπιτάκι - κάστρο της οδού Μπιζανίου έπεσε, μα οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν για να τελειώσουν με τη νίκη των τμημάτων του ΕΛΑΣ, νίκη που στάθηκε αποφασιστική στη ματαίωση των σχεδίων του εχθρού στην επιστράτευση που σχεδίαζε.








Στη μάχη της Καλλιθέας συμμετέχει από τη θέση του β΄ καπετάνιου του 2ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ ο Ορέστης Μακρής (Γιάννης). Στο βιβλίο του Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας αναφέρεται με λεπτομέρειες στη μάχη της Καλλιθέας και καταθέτει μεταξύ άλλων και μια ενδιαφέρουσα προσωπική μαρτυρία για τον επικεφαλής των ταγμάτων ασφαλείας συνταγματάρχη Ιωάννη Πλυτζανόπουλο, υπεύθυνο για τη δολοφονία εκατοντάδων πατριωτών, με πρωταγωνιστικό ρόλο στο Μπλόκο της Κοκκινιάς και άλλα μπλόκα στις ηρωικές συνοικίες της Αθήνας.




Ο συνταγματάρχης Ιωάννης Πλυτζανόπουλος, διοικητής του «1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών» (επίσημη ονομασία των Γερμανοτσολιάδων), όταν τον συναντά ο συγγραφέας του βιβλίου βρίσκεται «φυλακισμένος» και περιμένει τη «δίκη» του μαζί με άλλους δοσίλογους. Τον Μάρτη του 1947 το Γ΄ Δικαστήριο δωσιλόγων θα τον αθωώσει μαζί με άλλους προδότες και εγκληματίες και στη συνέχεια θα προαχθεί για τις υπηρεσίες του σε υποστράτηγο του κυβερνητικού στρατού. Θα τιμηθεί και επί χούντας που, εκτός των άλλων τιμών… θα διορίσει και τον ανιψιό του Νίκο δήμαρχο στην Κοκκινιά!




Χαρακτηριστικά είναι επίσης και τα όσα αναφέρει στον συγγραφέα για τη μάχη της Καλλιθέας ο αστυνόμος Χρύσανθος Μπεκιάρης, δεξί χέρι του Μπουραντά, που… κατηγορεί με αγανάκτηση όσους του έδιναν εντολές να βασανίζει και να δολοφονεί έλληνες πατριώτες…
Tο σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του καπετάν Γιάννη – Ορέστη Μακρή.

ΠΛΥΤΖΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΜΠΕΚΙΑΡΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΥΝ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ

Ο συνεργάτης των Γερμανών «πρωθυπουργός» Ράλλης (δεξιά) και ο επικεφαλής των Ταγμάτων Ασφαλείας Αττικής Πλυτζανόπουλος (με τη σημαία)

Μου δόθηκε η ευκαιρία μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, στα μέσα του 1946, ν’ ακούσω από «πρώτο χέρι» την αφήγηση της μεγάλης μάχης της Καλλιθέας από το συνταγματάρχη Πλυτζανόπουλο. Και πολύ αργότερα από τον αστυνόμο Χρύσανθο Μπεκιάρη, που ήταν το δεξί χέρι του Μπουραντά.

Το καλοκαίρι του 1946 οι μεταδεκεμβριανές κυβερνήσεις με συνέλαβαν για συμμετοχή μου στην οργάνωσή μας μέσα στο στρατό. Με παρέπεμψαν στο στρατοδικείο για παράβαση του νόμου 375 «περί κατασκοπείας».

Ύστερα από ένα μήνα «ανακρίσεις» και βασανιστήρια στα υπόγεια μιας «βίλας» στην Εκάλη, με μετέφεραν μαζί με 15 άλλους συντρόφους, (τον Τάσο Ρασιά, τον Κούρναβο, τον υπολοχαγό Αριστείδη Παπαδόπουλο, το λαχαγό Ευάγγελο Μονιάκη, το Νίκο Καστρινή, τον Πανταζή, το Γιάννη Μαυρομάτη, το Γαβρίλο Μανιά, το Μπαρτζάκα και άλλους) στις φυλακές του Σταδίου (αποδυτήρια).

Εκεί κρατούσαν σαν υπόδικους όλους τους «έλληνες» γερμανοκατάσκοπους της Μέσης Ανατολής, περίπου 50. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν κι ο αρχηγός της γερμανικής κατασκοπείας Μέσης Ανατολής γερμανός Ζάιτς, ο «συνταγματάρχης» Πλυτζανόπουλος, ο βασανιστής της «Ειδικής Ασφάλειας» ανθυπομοίραρχος Παπαγρηγοράκης, οι βασανιστές χωροφύλακες Κουρεμπανάς και Γραφάκος και 10 ακόμα υπαξιωματικοί – βασανιστές γερμανοτσολιάδες.

Ο δικός μας ερχομός στις φυλακές δεν άρεσε καθόλου στον Πλυτζανόπουλο, γιατί μέχρι τότε είχε μετατρέψει το δωμάτιο που τον κρατούσαν σε «γκαρσονιέρα», όπου δεχόταν καθημερινά μια στρουμπουλή νεαρή κοπέλα. Όταν το βράδυ έκλειναν τα κελιά μας, αυτός έφευγε ελεύθερος για το σπίτι του και γύριζε πάλι το πρωί!

Γι’ αυτό έβαλε σαν σκοπό του να μας διώξει κι άρχισε τις προκλήσεις με τους δικούς του, προσπαθώντας να παρασύρει ενάντιά μας και τους γερμανοκατάσκοπους. Σε μια τέτοια απόπειρα να μας λιανίσουν στο ξύλο, για να μας πάρουν με τα φορεία, όταν ο Πλυτζανόπουλος είδε απ’ τα σκαλιά, ότι θα τα βρουν σκούρα οι παλικαράδες του, άρχισε να φωνάζει:

«Σταματήστε ρέεε! Παπαγρηγοράκη πάρε τους δικούς σου και γρήγορα μέσα στα κελιά σας. Δεν είσαστε, ρε, άξιοι να τα βάλετε με τα κομμούνια. Αν δεν είχαν το «μίασμα» του κομμουνισμού, θα γινόμουν εγώ αρχηγός τους, γιατί είναι πραγματικά παλικάρια…»

Τότε του φωνάζω κι εγώ: «Ναι, αλλά δε μας ρώτησες εμάς αν θα σε δεχόμαστε για αρχηγό μας.»

Από τότε δε μας ξαναπροκάλεσαν. Αντίθετα ο Πλυτζανόπουλος γινόταν «λαλίστατος» και διηγόταν στο προαύλιο τα «κατορθώματά» του. Σε μια τέτοια «ρητορική του ευφορία» έλεγε, ανάμεσα σε βωμολοχίες, στρίβοντας συνέχεια το τσιγγελωτό μουστάκι του με τη βαριά του φωνή, στους ακροατές του (τον επικεφαλής της φρουράς ανθυπομοίραρχο και δυο – τρεις ύποπτους επισκέπτες του) για τη μάχη της Καλλιθέας:

«… Με κάλεσε ο πούσ… ο Ράλλης (εννοούσε τον κούισλιγκ πρωθυπουργό) στο γραφείο του. Ήταν εκεί και ο γερμανός στρατηγός των ΕΣ-ΕΣ και μου λέει: θέλουμε 100.000 εργάτες για τη Γερμανία. Πρέπει να τους μαζέψεις σ’ ένα μήνα. Είσαι ελεύθερος να ενεργήσεις όπως θέλεις. Σκότωσε, κρέμασε, κάψε όσους νομίζεις, θα σε ενισχύουν και μονάδες των ΕΣ-ΕΣ, αρκεί να φέρεις τους 100.000 που θέλουν οι γερμανοί. Τώρα ο πούσ… τα γυρίζει και λέει ότι ενεργούσε βάσει εντολών του αγγλικού στρατηγείου και ρίχνει τα βάρη σε μένα για το αίμα που χύθηκε. Βγάζει την ουρά του και λέει πως τα έκανα όλα με δική μου πρωτοβουλία. Μόλις πήρα τη διαταγή, σχηματίζω ένα κοινό επιτελείο, με τον Μπουραντά, το Γρίβα, τον Γκίνο κι έναν ταγματάρχη γερμανό. Είχαμε στη διάθεσή μας περίπου 1200 άνδρες. Την πρώτη μέρα θα ξεκαθαρίζαμε τις ανατολικές συνοικίες (23.7.44), που γειτόνευαν με τη λεωφόρο Συγγρού, για να μπορούμε να πραγματοποιήσουμε ανενόχλητοι κυκλωτικό ελιγμό απ’ τη γέφυρα του Κουκακιού προς την οδό Δήμητρας, να καταλάβουμε το αμαξοστάσιο και να μπλοκάρουμε όλους τους ελασίτες της Καλλιθέας. Αλλά οι πούσ… τα κομμούνια, ενώ φτάσαμε ως την οδό Αρτάκης μας ξέφευγαν, μόλις τους πλησιάζαμε μας έριχναν και φεύγανε. Δε μπορέσαμε να πιάσουμε ούτε έναν.


Έκανε κι ο Μπουραντάς μια ψευτοεπίθεση το απόγευμα στην Καλλιθέα, για να τους ξεγελάσουμε και να τους πιάσουμε στον ύπνο.


Μετά τα μεσάνυχτα συγκεντρώσαμε όλες μας τις δυνάμεις στο Κουκάκι και τις χωρίσαμε σε τρία σώματα. Το 1ο με το Γυίβα και τους 200 χίτες του, θα έπιαναν όλες τις γέφυρες του ηλεκτρικού, απ’ το θησείο ως την Καλλιθέα, για να μη μπορούν τα κομμούνια να φύγουν από κει. Το 2ο με τους μπουραντάδες, τους χωροφύλακες και τους ευζώνους, γύρω στους 700, θα έδιναν το κύριο χτύπημα απ’ τα Παλαιά Σφαγεία και Χαροκόπου. Και, τέλος το 3ο με 300 ευζώνους θα ξεκινούσαν απ’ τη γέφυρα του Κουκακιού προς τη λεωφόρο Συγγρού να μπλοκάρουν τα κομμούνια στην οδό Δήμητρας. Έτσι θα τους κυκλώναμε και θα τους πιάναμε όλους. Ύστερα με την άνεσή μας θα μαζεύαμε 10 και 20 χιλιάδες εργάτες για το Ράλλη και τους γερμανούς. Είχαμε κι ένα λόχο από γερμανούς με πολυβόλα και όλμους, για να τους ρίξουμε, όπου βρίσκαμε αντίσταση. Φαίνεται όμως πως οι πούσ… είχαν πληροφορηθεί το σχέδιό μας και μας περίμεναν. Χρειάστηκα τρεις ώρες για να τους εκτοπίσω από το λόφο Σικελίας και την ΕΛβΙΕΛΑ, κι όταν τους διώξαμε χάσαμε πολύ χρόνο στην οδό Μπιζανίου. Εκεί κολλήσαμε. Ήταν 10 παιδαρέλια και πολεμούσαν σα λύκοι.


Mου στέλνανε απανωτές αναφορές οι αξιωματικοί μου, ότι έχουν κυκλώσει ένα τάγμα ελασιτών. Τέτοιοι μαλάκ… δες ήταν. Τους έστειλα και μια διμοιρία γερμανών με δύο όλμους. Με τις βλακείες τους έχασα πολύτιμο χρόνο πιστεύοντας πως είχα κυκλώσει τις κύριες δυνάμεις τους.


Όταν είδα το απόγευμα με τα μάτια μου πως ήταν μονάχα 10, έχεσα πατόκορφα τους αξιωματικούς που μου έστελναν τις κωλοαναφορές τους.


Δίνω αμέσως διαταγή για γενική επίθεση μ’ όλες μας τις δυνάμεις να καταλάβουμε το αμαξοστάσιο της Καλλιθέας.


Τελικά φτάσαμε εκεί γύρω στις 6 το απόγευμα. Τα κομμούνια μας χτυπούσαν απ’ όλες τις ταράτσες, παράθυρα, χωρίς να τους βλέπουμε. Δεχόμαστε πυρά κι απ’ τη λεωφόρο Συγγρού, όπου είχαν φτάσει οι ελασίτες απ’ τις συνοικίες του Νέου Κόσμου και της Νέας Σμύρνης. Όταν φτάσαμε στο αμαξοστάσιο και την οδό Δήμητρας, οι κομμουνιστές είχαν εξαφανιστεί. Αλλά και μεις είμαστε κατάκοποι. Όλοι οι άνδρες είχαν φύγει από την Καλλιθέα. Πιάσαμε μοναχά καμιά εκατοσταριά ύποπτους. Είχαμε σκοτώσει και καμιά 50ριά ελασίτες, αλλά χάσαμε και μεις άλλους τόσους. Εμείς δίναμε το αίμα μας κι ο πούσ… ο Ράλλης με τους εγγλέζους τα γυρίζουν σήμερα κι αντί να με γεμίσουν παράσημα που έσωσα την Ελλάδα, με κλείσαν στη φυλακή…».

Αυτά έλεγε ο Πλυτζανόπουλος πίνοντας το καφεδάκι του στο προαύλιο της φυλακής. Και τώρα ας δούμε τι έλεγε ο αστυνόμος Χρύσανθος Μπεκιάρης, του μηχανοκίνητου του Μπουραντά, όταν πια είχε πάρει τη σύνταξή του, σε καφενείο του τέρματος Αμπελοκήπων. Μετανιωμένος και γεμάτος αγανάκτηση γι’ αυτούς που τον έβαλαν να χτυπάει και να βασανίζει τους έλληνες πατριώτες και που όταν πια δε τον χρειάζονταν τον πέταξαν σαν άχρηστο σκουπίδι στην άκρη, μια και ο Μπουραντάς δεν τον χώνευε και τον κατηγορούσε συνεχώς, γιατί τον θεωρούσε αντίζηλό του στη θέση του αρχηγού του μηχανοκίνητου.

Ο Μπεκιάρης ήταν κουμπάρος ενός παιδικού μου φίλου στους Αμπελόκηπους, του Μήτσου Τράπαλη. Ένα βράδυ που περνούσα απ’ το καφενείο, με φώναξε ο Τράπαλης και με σύστησε στο Μπεκιάρη. Αυτός απάντησε αμέσως πως με ήξερε και πως από την κατοχή είχε τις πληροφορίες του πως ήμουν στέλεχος του ΕΛΑΣ και πως πολέμησα εναντίον τους στην Καλλιθέα.

Και συνέχισε: «Αν μ’ άκουγε τότε ο Πλυτζανόπουλος, θα σας πιάναμε όλους. Του είχα προτείνει να κατέβουμε απ’ τα ξημερώματα, με τ’ αυτοκίνητά μας στον Ιππόδρομο και να σας χτυπήσουμε απ’ τις Τζιτζιφιές και την Αγία Ελεούσα. Έτσι θα σας συνθλίβαμε σαν τις συμπληγάδες πέτρες και δεν θα μας ξεφεύγατε…»

Θυμάμαι του απάντησα. «Πριν μας συνθλίψετε, πάλι Θα σας ξεφεύγαμε. Δε μπορούσατε να μας νικήσετε γιατί μας βοηθούσε ολόκληρος ο λαός της Αθήνας κι όταν έπρεπε μας έκρυβε και δε μας βρίσκατε».




Κείμενο – μαρτυρία της ποιήτριας της Εθνικής Αντίστασης Σοφίας Μαυροειδή – Παπαδάκη, της φλογερής ΕΠΟΝίτισσας –τότε, με το ψευδώνυμο Κλειώ–, από το περιοδικό της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ «Εθνική Αντίσταση». Η Σοφία Μαυροειδή – Παπαδάκη πήρε μέρος ενεργά στην Αντίσταση και πολλά ποιήματά της έγιναν τραγούδι στα χείλη του λαού μας. Μεταξύ άλλων είχε σημαντική συμβολή στον πολιτιστικό-μορφωτικό τομέα της ΕΠΟΝ και το σπίτι της στην οδό Ηρακλέους στην Καλλιθέα (εκεί όπου έγραψε και τον ύμνο του ΕΛΑΣ) ήταν ανοιχτό σε κάθε αδούλωτη ψυχή που μαχόταν για τη λευτεριά.

***

«Και στα σκολειά θα φουρτουνιάζουν των παιδιών τα στήθη σαν αρχινά ο δάσκαλος: Της Καλλιθέας η μάχη…».

Της Καλλιθέας τη μάχη! Αν τύχει νάναι απ’ τη γενιά μας ο δάσκαλος, ίσως, να μπορέσει να τη διηγηθεί με τη ζωντάνια που πρέπει. Γιατί η Ιστορία δε γράφεται με την πένα. Τη γράφει το αίμα, η αυτοθυσία και μόνο όσοι τη ζήσαν μπορούνε να την εξιστορήσουν. Αργότερα, σα θ’ αναδιφά τα χαρτιά ο ιστορικός, η μνήμη θα ’χει, πια, χάσει τη θέρμη της. Γι’ αυτό τώρα, ναι τώρα, πρέπει να γράφουμε τις ιστορίες. Για να κρατήσουν τη φλόγα που τις έχει γεννήσει. Εμείς που τα ζήσαμε τα ηρωικά τούτα χρόνια έχουμε κάποιο ιερό χρέος γι’ αυτό.

Δευτέρα ξημέρωμα. 24 Ιουλίου. Η Καλλιθέα είναι ανάστατη. Ξυπνημένοι μέσ’ στα χαράματα απ’ το ξαφνικό ξέσπασμα της μάχης, στριφογυρίζουμε μέσα στα σπίτια. Κάπου κάπου, ανάμεσα από τους όλμους και τις χειροβομβίδες ακούγεται απειλητική η φωνή των τσολιάδων.

«- Τους άτιμους! Μας φάγανε τον Κατσίδη! Πάει κι’ ο Μήτσος κι’ ο Γιάννης…

– Αντέχει μωρέ, ακόμη το σπίτι;

– Αντέχει, λέει! Φρούριο γίνηκε το καταραμένο! Πέντε ώρες τώρα χτυπιέται αλύπητα και δεν παραδίνεται. Στρωμένοι είναι οι δρόμοι από τσολιάδες και χωροφυλάκους. Ακούς δέκα παλιόπαιδα να μας ρεζιλέψουν έτσι.

– Μα σάμπως είναι μόνο το σπίτι; Σε κάθε γωνιά κι ένα μετερίζι… Έχουνε έρθει φαίνεται ελασίτες κι από το Βύρωνα κι’ από τα Σφαγεία…»

Ύστερα πάλι σιγή.

Η μάχη έχει απ’ ώρα κοπάσει. Οι δρόμοι ξαναγεμίζουν σιγά σιγά κόσμο. Κι’ όλοι τρέχουν για την οδό Μπιζανίου. Μια είδηση μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. «Αυτοκτόνησαν, μα δεν παραδόθηκαν! Πάμε να το διαπιστώσουμε πως εδώ στη μικρή Καλλιθέα μας γίνηκε αυτό το μεγάλο πράμα. Δεν ξέρουμε ακόμη αν φύγαν οι γκεσταπίτες κι’ οι Γερμανοί. Μα δε φοβούμαστε πια. Η ψυχή μας φούντωσε από τη φλόγα των δέκα παλληκαριών.

Προσκύνημα έχει γίνει το σπίτι. Όλη η Καλλιθέα μαζεύτηκε κει. Συντρίμμια οι πόρτες και τα παράθυρα. Κόσκινο απ’ τις σφαίρες οι τοίχοι.

Τα ηρωικά κορμιά τάχουν σηκώσει. Μα το πάτωμα είναι πλημμυρισμένο από αίμα. Ένα προδοτικό δάχτυλο χάραξε μ’ αυτό αγκυλωτούς σταυρούς γύρω στους τοίχους.

Κανείς δεν μιλεί στην αρχή. Μα λίγο λίγο η αγανάκτηση, ο θαυμασμός, η κατάπληξη γίνονται λόγια. Οι γειτόνοι που παρακολούθησαν πίσω απ’ τις γρίλιες τη γίγαντα-μάχη δεν έχουν σταματημό. Μια λεπτομέρεια ο ένας, ένα όνομα ο άλλος, ο τρίτος κάποια συμπλήρωση. Κι’ η ιστορία φωτίζεται λίγο λίγο.

Να η ιστορία.

«Μια δεκαπενταριά επαναστάτες κοιμόντουσαν κείνο το βράδυ στον κήπο ενός σχολειού δίπλα. Άξαφνα ο σκοπός σάλπισε κίνδυνο. Το στέκι είχε κυκλωθεί. Τα παιδιά πολέμησαν λιονταρίσια. Μερικά ξέφυγαν. Δυο πιαστήκαν και τουφεκίστηκαν κει στον τόπο. Δέκα πρόφτασαν και μπήκαν σ’ αυτό το σπίτι. Δυο χήρες και τρία παιδιά που το κατοικούσαν απόμειναν άφωνες απ’ το φόβο. Πέντε ώρες πολέμησαν δίχως ανάσα τα παλληκάρια. Άπαρτο κάστρο γίνηκε το σπίτι. Όλμοι, πολυβόλα, χειροβομβίδες χτυπούσαν αλύπητα από τις γύρω ταράτσες. Βροχή τα βλήματα γκρέμιζαν τους τοίχους. Οι γκεσταπίτες και οι λογής προδότες που τόχαν κυκλώσει σωριάζονταν όλο και περισσότεροι γύρω του. Και πήραν τα τηλέφωνα και κάλεσαν τους συμμάχους τους.

– Βοήθεια, χάνουμε τη μάχη.

Κι’ οι Γερμανοί κατεβήκαν.

– Παραδοθήτε, φώναζαν τότε στους δέκα λεβέντες. Ελπίδα δεν έχετε.

Κατεβαίνουν οι Γερμανοί.

Μα τα παλληκάρια απάντησαν όλα με μια βοή.

– Ο Ε-ΛΑΣ ΔΕΝ ΠΑ-ΡΑ-ΔΙ-ΔΕ-ΤΑΙ ΠΟ-ΤΕ. ‘Ετσι, αργά, συλλαβιστά, δυο και τρεις φορές.

Φρύαξαν οι προδότες κι οι Γερμανοί πούχαν κατεβεί σε βοήθειά τους. Η μάχη φούντωσε. Τα κουφώματα πέφταν συντρίμμια, τράνταζε ο κόσμος. Μα το πολυβόλο μέσα από το παράθυρο θέριζε ακατάπαυτα. Άξαφνα φάνηκε μια πετσέτα σ’ ένα κοντάρι.

– Λευκή σημαία, φώναξαν με χαρά οι προδότες.

Παύσατε πύρ! θα παραδοθούν.

– Έχουμε δω δυο γυναίκες και τρία παιδιά. Πάρτε τους έξω. Θα πεθάνουν απ’ την τρομάρα. Και βγήκε η εκβιαστική απόφαση:

– Μόνο αν μας τους παραδώσει ένας από σας θα σωθούν. Αλλιώς θα πεθάνουν μαζί σας.

Τα παλληκάρια δέχτηκαν τη θυσία. Άλλο δε γινόταν. Ένας θάπρεπε να παραδοθεί.

Σ’ ένα λεπτό η θυσία είχε γίνει. Οι γυναίκες και τα παιδιά σώθηκαν κι’ ο ηρωικός Επονίτης τουφεκίστηκε κει, στον τόπο, ύστερα απ την επίμονη άρνησή του να μαρτυρήσει.

– Δεν μπορούσα να πιστέψω τ’ αυτιά μου, έλεγε ο δάσκαλος που καθόταν αντίκρυ. «Ναι ή όχι», του φώναζαν. «Όχι!», είπε, κοιτάζοντάς τους κατάματα.

Και τον σκότωσαν κει στον τόπο.

Κείνη τη στιγμή, συμπλήρωσε άλλος γείτονας, ακούστηκαν απ’ το σπίτι τραγούδια. Τα παιδιά μ’ όλη τη δύναμη και τη φλόγα της ψυχής τους ψάλλαν τον Εθνικό Ύμνο. ‘Ύστερα ακούστηκαν μερικοί πυροβολισμοί… Τίποτε άλλο… Το σπίτι βυθίστηκε στη σιγή.

– Ετοιμάζουν έξοδο, φώναζαν οι πολιορκητές και ζητούσαν να βάλουν φωτιά στο σπίτι. Μια ομάδα σίμωσε λίγο – λίγο, δειλά κι’ είδε τα παλληκάρια να πλένε στο αίμα τους. Τις ύστερες σφαίρες τις φύλαξαν για τον εαυτό τους.

Βράδυ της ίδιας μέρας. Νύχτωσε πια, ένα καντηλάκι φέγγει στο περβάζι του παραθύρου. Στεφάνια παντού, ορθά στην ταράτσα, κρεμασμένα στους τοίχους. Ταινίες, ταμπέλες, χαρτιά! Μια γρηούλα τριγυρίζει κλαίοντας. Τα παιδιά ψαχουλεύουν τα χαρτιά και διαβάζουν. Οι οργανώσεις πάνε κι’ έρχονται και φέρνουν αφιερώματα. Οι ελασίτες ψάχνουν τους τοίχους να βρούνε λίγο χώρο ανάμεσα στις τρύπες να γράψουν δυο λόγια: «Κάστρο δεν ήταν, μα άντεξε σαν κάστρο». «Διαβάτη πες στους Έλληνες πως πέσαμε για την πατρίδα». Ο κόσμος περνά και ρίχνει λουλούδια πάνω στα πηγμένα αίματα της αυλής.

Οι ψυχές είναι γεμάτες συγκίνηση. Τα μάτια δεν ξεκολλούν απ’ το σπίτι, που γίνηκε άξαφνα βωμός και προσκύνημα του λαού. Καλότυχο! Τη νύχτα τούτη, όπως γίνεται μια φορά στα χίλια χρόνια κατέβηκαν και το μοίραναν οι Μοίρες. Και μπήκε ολόισα στην αθανασία.

Αργότερα, η Καλλιθέα, η Αθήνα, ολάκερη η Ελλάδα είναι ελεύθερη πια! Τρισήμισυ μήνες πέρασαν από τότες. Στο πάνθεο του αγώνα πήραν με τη σειρά τους τη θέση τους οι ηρωικές γειτονιές. Ανάμεσά τους και η Καλλιθέα κρατά τη δική της τιμητική θέση. Και το σπιτάκι – κάστρο, στην οδό Μπιζανίου, δίπλα στ’ αδέρφι του το κάστρο, το σπιτάκι του Υμηττού, συναγωνίζεται το Κούγκι και τ’ Αρκάδι. Σ’ ένα λευκό μάρμαρο χαραγμένο γαλάζια ένα επίγραμμα τ’ ονομάζει καινούργιο χάνι της Γραβιάς. Δεν έχει, δεν μπορεί νάχει ιδιοχτήτη πια. Ανήκει στην Ελλάδα, θα γίνει μουσείο. Και τα ηρωικά παλληκάρια, τα 10 παλληκάρια, που τ’ απαθανάτισαν, ένας αστερισμός από δέκα λαμπρά αστέρια, θα στολίζουν πάντα την Ιστορία».

Κείμενο – μαρτυρία της ποιήτριας της Εθνικής Αντίστασης Σοφίας Μαυροειδή – Παπαδάκη, της φλογερής ΕΠΟΝίτισσας –τότε, με το ψευδώνυμο Κλειώ–, από το περιοδικό της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ «Εθνική Αντίσταση» katiousa.gr

Στα γεγονότα που θα αναφέρουμε παρακάτω η Παναγιώτα πρωτοστατεί μαζί με άλλα παιδιά της ηλικίας της στην οργάνωση του μεγάλου ιστορικού συλλαλητηρίου της 22ας Ιουλίου του 1943.




Τις μέρες εκείνες επικρατεί γενικός αναβρασμός σε όλη την Αθήνα. Τα στελέχη και τα μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων κινούνται δραστήρια από πόρτα σε πόρτα σε όλες τις γειτονιές και τις συνοικίες της Αθήνας προετοιμάζοντας τον κόσμο για τη μεγάλη κινητοποίηση κατά της βουλγαρικής επέκτασης. Πρωτοστατούν η αξέχαστη Ηλέκτρα Αποστόλου, ο Βασίλης Εφραιμίδης, η Παναγιώτα Σταθοπούλου και πολλοί άλλοι νεολαίοι.




Οι δράσεις παίρνουν πρωτοφανείς μορφές! Τις προπαραμονές του συλλαλητηρίου ΕΠΟΝίτες μπουκάρουν αιφνιδιαστικά στο κέντρο αναψυχής «Πάρκ» στο Πεδίον του Άρεως βουτάνε τα μικρόφωνα και καλούν τον κόσμο στο συλλαλητήριο. Κάποιοι γερμανοί αξιωματικοί που βρίσκονται ανάμεσα στους θαμώνες επιχειρούν να κινηθούν εναντίον των νεολαίων αλλά αφοπλίζονται επιτόπου από ένοπλους ΕΛΑΣίτες μέσα σε χειροκροτήματα των παρευρισκομένων! Μόλις καταφθάνουν οι έφιπποι ιταλοί καραμπινιέροι δέχονται αμέσως καταιγισμό πυρών και επιθετικές χειροβομβίδες.




Τα βράδια τα θρυλικά ΕΠΟΝίτικα χωνιά καλούν το λαό να βγει στους δρόμους.

Από τα χαράματα της 22ας Ιουλίου 1943 οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπάνε πένθιμα, ενώ χιλιάδες προκηρύξεις και τρικάκια έχουν σκεπάσει όλους τους δρόμους και τα σοκάκια της πόλης. Φρεσκοβαμμένα συνθήματα στους τοίχους με τις υπογραφές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και του ΚΚΕ προπαγανδίζουν την κινητοποίηση: «Κάτω τα χέρια από την ελληνική Μακεδονία»! «Έξω οι Βούλγαροι καταχτητές»! «Απεργία Γενική»! «Θάνατος στους προδότες»! 

Η γενική απεργία καταγράφει απόλυτη επιτυχία. Η πόλη παραλύει : συγκοινωνίες, υπηρεσίες, χώροι δουλειάς, καταστήματα, όλα νεκρώνουν! Η πρωτεύουσα μοιάζει με έρημη πόλη, μονάχα κάποια διάσπαρτα ιταλογερμανικά περίπολα και χωροφύλακες κυκλοφορούν! Ώσπου ξάφνου… γύρω στις 8.30 το πρωί, τεράστια ανθρώπινα ποτάμια ξεχύνονται ορμητικά από παντού πλημμυρίζοντας τους δρόμους της Αθήνας! Η οργάνωση είναι φοβερή, καθώς από όλες τις κατευθύνσεις, από κάθε λεωφόρο, από κάθε δρόμο, από κάθε στενό, ξεπροβάλλουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας, άντρες, γυναίκες, νέοι και παιδιά και καταλαμβάνουν με την ογκώδη παρουσία τους την πόλη. Από την Πειραιώς, από την Πατησίων, από την Αγίου Κωνσταντίνου, από τους παράλληλους της Πανεπιστημίου δρόμους, από το Μοναστηράκι, από του Ψυρρή, από την πλατεία Λαυρίου, από το Κολωνάκι, από τα Εξάρχεια, από κάθε πιθανό και απίθανο σημείο, μαζικές προσυγκεντρώσεις συγκλίνουν προς την πλατεία Ομονοίας.




Το αποκορύφωμα της συγκίνησης είναι όταν από την Χ. Τρικούπη κατεβαίνουν οι ηρωικοί ανάπηροι πολέμου πάνω στα καροτσάκια τους! Εργάτες, υπάλληλοι, σπουδαστές, μαθητές, νοικοκυρές, συνταξιούχοι, οι πάντες είναι στις επάλξεις! Το πλήθος κρατά σημαίες, πανό και πλακάτ, ενώ τα τραγούδια και τα συνθήματα δονούν την ατμόσφαιρα! Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται οι πολυπληθείς ΕΑΜικές οργανώσεις και οι δοκιμασμένοι κομμουνιστικοί πυρήνες. Μπροστάρηδες όπως πάντα οι αξεπέραστοι ΕΠΟΝίτες που δίνουν και τον παλμό σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της μεγαλειώδους συγκέντρωσης.


Ο κόσμος παραληρεί από επαναστατικό ενθουσιασμό! Στις 9.30 το πρωί στην Ομόνοια και στους γύρω δρόμους έχουν μαζευτεί πάνω από 200.000 άνθρωποι, ενώ συνεχώς καταφτάνουν και άλλοι που κατεβαίνουν αυθόρμητα από τις συνοικίες μόλις πληροφορούνται ότι στο κέντρο επικρατεί πρωτοφανής ξεσηκωμός. Πλέον ο αριθμός των συγκεντρωμένων ξεπερνά κατά πολύ τις 300.000!!! Κι όλα τούτα μέσα σε συνθήκες κατοχής και άγριας τρομοκρατίας! Κυριολεκτικά…. τρέμουν τα πεζοδρόμια από τον ανεπανάληπτο λαϊκό σεισμό! Ο κόσμος τραγουδά αντάρτικα τραγούδια, φωνάζει συνθήματα κατά της τριπλής φασιστικής κατοχής, ζητωκραυγάζει, εκδηλώνει με κάθε τρόπο τον ενθουσιασμό του, καθώς είναι από εκείνες τις μεγάλες ιστορικές στιγμές που ο λαός συνειδητοποιεί την πραγματική του δύναμη.


Οι φασίστες καταχτητές και οι ντόπιοι δωσίλογοι συνεργάτες τους, έχουν τρομοκρατηθεί αντικρίζοντας αυτή την απίστευτη λαοθάλασσα που ξεπερνά κάθε προηγούμενο! Έτσι παρατάσσονται πάνοπλοι σε όλα τα κομβικά σημεία της πόλης. Οι Γερμανοί στην Κοραή μπροστά στην Κομανταντούρ, οι Ιταλοί στο ύψος της Βουκουρεστίου μπροστά στο «Κομμάντο Πιάτσα», άλλοι πάλι στις πρεσβείες, στα ανάκτορα κτλ. Μαζί τους βέβαια βρίσκονται ακροβολισμένοι και αστυνομικοί του Ράλλη και γερμανοθρεμμένοι προδότες.


Στόχος της διαδήλωσης είναι να προσεγγίσει τη Βουλγαρική πρεσβεία στη Ρηγίλλης. Δίνεται το σύνθημα της εκκίνησης και γύρω στις 10.30 η συγκέντρωση ανηφορίζει συντεταγμένα την οδό Πανεπιστημίου. Να σημειώσουμε εδώ ότι προηγουμένως η συγκέντρωση θα χτυπηθεί άγρια σε ορισμένα σημεία της από το ιταλικό ιππικό και τους Ράλληδες. Αναχαιτίζονται όμως από την περιφρούρηση, ο κόσμος ανασυντάσσεται και ο κύριος όγκος της πορείας χωρίς να πτοείται προχωρά εμπρός, αποφασισμένος.


Γύρω στις 11 η διαδήλωση φτάνει μπροστά από το Πανεπιστήμιο. Στην κεφαλή βρίσκεται ο μαχητικός 7ος τομέας της ΕΠΟΝ, η σπουδάζουσα και η ΕΑΜική οργάνωση των αναπήρων! Οι ΕΠΟΝίτες νεολαίοι πλευρίζουν τους παρατεταγμένους γερμανούς με σκοπό να διασπάσουν το φράγμα και να συνεχίσουν! Μπροστά στη θυελλώδη λαϊκή ορμή οι γκεσταπίτες τα χάνουν και αρχίζουν να οπισθοχωρούν ανοίγοντας ταυτοχρόνως πυρ! Τότε είναι που από την γωνία Πανεπιστημίου και Ομήρου εμφανίζονται και τα πρώτα γερμανικά τανκς.


Είναι η ύστατη και πιο άνανδρη κίνηση των ναζί προτού να εξευτελιστούν εντελώς. Γι’ αυτό δεν διστάζουν να επιστρατεύσουν εναντίον του άμαχου λαού τα πιο άγρια και δολοφονικά πολεμικά μέσα που «κανονικά» χρησιμοποιούνται μόνο στα πεδία των μαχών. Βρυχώμενα και με τα κανόνια τους στραμμένα προς το πλήθος τα ναζιστικά άρματα θανάτου πέφτουν επάνω στον κόσμο χωρίζοντας αρχικά τη διαδήλωση στα δύο.


Ένας γενναίος ΕΠΟΝίτης βαδίζοντας με τη σημαία μπροστά, δέχεται κατάστηθα τις ριπές ενός τανκ. Κλονίζεται και πέφτει. Είναι ο Θωμάς Χατζηθωμάς


Τότε, σε εκείνη ακριβώς την κρίσιμη στιγμή, μια νεαρή ξανθή κοπέλα χυμάει μέσα από το πλήθος και αρπάζει το λάβαρο από τα χέρια του νεκρού ΕΠΟΝίτη. Το ατρόμητο κορίτσι σηκώνει ψηλά τη σημαία και την ανεμίζει μπροστά από το τανκ, παροτρύνοντας και τους υπόλοιπους να προχωρήσουν μπροστά! Μια ριπή γαζώνει την ηρωική κοπέλα, ενώ το μηχανοκίνητο άρμα περνά με τις ερπύστριες πάνω από το νεανικό κορμί της συνθλίβοντάς το. Είναι η Παναγιώτα Σταθοπούλου ετών 17.




Τότε ένα άλλο κορίτσι, ΕΠΟΝίτισσα και αυτή, η 19χρονη Κούλα Λίλη φοιτήτρια της Γαλλικής Ακαδημίας, σκαρφαλώνει επάνω στο τανκ και με το τακούνι του παπουτσιού της χτυπάει στο πρόσωπο τον οδηγό του άρματος. Τα γερμανικά πυρά τη ρίχνουν και αυτή στη ματοβαμμένη άσφαλτο.





Επικρατεί πανδαιμόνιο. Νέα παιδιά αλλά και μεγαλύτεροι ορμάνε επάνω στους γερμανούς και στα άρματα μάχης. Οι ανάπηροι της Αλβανίας χτυπάνε με τις πατερίτσες τούς γερμανούς στρατιώτες! 

Στη συμβολή Αμερικής και Πανεπιστημίου μια 23χρονη κομμουνίστρια υφαντουργίνα η Όλγα Μπακόλα ανεβαίνει σε ένα άρμα και παλεύει με το γερμανό για να του αρπάξει το πολυβόλο. Την τραυματίζουν θανάσιμα με καταιγισμό πυρών.




Στη θέα αυτών των σκηνών ο κόσμος εξαγριώνεται και από τις παρόδους που είχε καταφύγει προσωρινά, ξεχύνεται και πάλι μπροστά κραυγάζοντας για εκδίκηση και λευτεριά! «Όλοι στο Σύνταγμα», «θάνατος στο φασισμό-λευτεριά στο λαό», ακούγεται από παντού! Ακολουθούν εκτεταμένες άγριες συμπλοκές. Τα μυδράλια ρίχνουν στο ψαχνό. Μέχρι και χειροβομβίδες εκτοξεύονται ενάντια στο πλήθος.




Με πρωτοπορία τους αλύγιστους ΕΠΟΝίτες και τις εργατικές ΕΑΜικές οργανώσεις ο ξεσηκωμένος λαός μάχεται σώμα με σώμα στους δρόμους με απαράμιλλη αυτοθυσία έχοντας απέναντι τους πάνοπλους φασίστες και τους χωροφύλακες της δωσίλογης κυβέρνησης. Εκείνη την ημέρα ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας μετατράπηκε σε ένα τεράστιο πεδίο μάχης μεταξύ διαδηλωτών και γερμανών/φασιστοπροδοτών.


Για 6 ολόκληρες ώρες οι δρόμοι της Αθήνας ματώνουν καθώς σε πολλά διαφορετικά σημεία της πόλης ο λαός αντιστέκεται γενναία. Στην Πανεπιστημίου, στο Κολωνάκι, στην Ομόνοια, γίνεται μακελειό! Οι διαδηλωτές επιμένουν, άλλοτε εφορμούν μπροστά, άλλοτε υποχωρούν, ανασυντάσσονται και επιτίθενται ξανά.


Ένα μαχητικό τμήμα εργατών και νεολαίων σπάει τον κλοιό έξω από το σπίτι του Ράλλη και με πέτρες, τούβλα και ξύλα ισοπεδώνει την οικία. Εκεί λαβώνονται πολλοί και σκοτώνεται και ένας διαδηλωτής.


Στις φονικές συγκρούσεις που μαίνονται μέχρι αργά το απόγευμα πολλοί θα είναι αυτοί που θα πέσουν νεκροί. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε: Θ. Χατζηθωμάς, ΕΠΟΝίτης φοιτητής στους μηχανολόγους-ηλεκτρολόγους του ΕΜΠ, Θ. Μαυρομματίδης ΕΠΟΝίτης φοιτητής ΑΣΟΕΕ, Θ. Τεριακής φοιτητής πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ, Ε. Αντωνιάδου φοιτήτρια, Α. Παπαδοσταυράκης μέλος της ΕΑΜικής οργάνωσης αναπήρων πολέμου της Αλβανίας, Δ. Δουκάκης ξυλουργός, Α. Δεσύπρης εργάτης, Χ. Κοντός εργάτης, Μ. Καλοζύμης, Β. Στεφανιώτης, Γ. Κατσαρός και δεκάδες ακόμη ηρωικοί αγωνιστές.


Αρκετοί τραυματίες μεταφέρονται από τους συναγωνιστές τους σε νοσοκομεία όπου χειρουργούνται από ΕΑΜίτες γιατρούς και στη συνέχεια φυγαδεύονται σε ασφαλή σπίτια. Συνολικά θα καταγραφούν πάνω από 30 νεκροί (άλλες πηγές κάνουν λόγο για 53), 280 τραυματίες, ενώ 500 συλληφθέντες μεταφέρονται σιδεροδέσμιοι στα γερμανικά μπουντρούμια όπου θα βασανιστούν και πολλοί εξ’ αυτών θα καταδικαστούν με βαριές ποινές.




Αργά τη νύχτα, ένας δημοσιογράφος ο Π. Πατρίκιος, θα αναφέρει ότι έτυχε να βρεθεί σε ένα μικρό σπιτάκι της οδού Αχαρνών όπου κάποια νέα παιδιά ξενυχτούσαν πάνω από ένα φέρετρο. Ήταν αυτό της Παναγιώτας Σταθοπούλου! Οι ΕΠΟΝίτες είχαν καταφέρει να διασώσουν το σπαραγμένο σώμα της μικρής τους φίλης και αγαπημένης συναγωνίστριας! «Η εικόνα που αντίκρισα ήταν συγκλονιστική. Σ’ ένα φτωχό, ταπεινό φέρετρο είχαν εναποθέσει την κοπέλα, τη νεαρή σημαιοφόρο της διαδήλωσης. Γύρω στο φέρετρο, νέα παιδιά, συναγωνιστές, παραστάτες στην αγρυπνία, ώσπου να φτάσει η ώρα για την κηδεία. Όλα φτωχά, θεόφτωχα. Ένα άσπρο σεντόνι κάλυπτε το κορμί, λιωμένο από το τανκ. Ήρεμο, καθαρό. Ξανθιά, χρυσαφένια τα μαλλιά σαν τον ήλιο στεφάνωναν το πρόσωπο γιομάτο φακίδες. Πρόσωπο πανέμορφο. Ένας γείτονας, φίλος των παιδιών, μέτρησε τις λίγες δραχμές που είχε κι έτρεξε να φέρει λίγα λουλούδια για να μπουν στο φέρετρο». 

Το ίδιο βράδυ μια ομάδα νέων αγωνιστών της ΕΠΟΝ θα μετονομάσει την οδό Βαλτινών, όπου ήταν το σπίτι της ηρωίδας, σε «οδό Παναγιώτας Σταθοπούλου».


Οι ραδιοσταθμοί της Μόσχας και του Λονδίνου κάνουν λόγο για τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην κατεχόμενη Ευρώπη και εξαίρουν τον απίστευτο ηρωισμό των αγωνιζόμενων Ελλήνων.


Ο καθηγητής Αλέξανδρος Σβώλος –μετέπειτα πρόεδρος της ΠΕΕΑ- θα δηλώσει στο περιοδικό “Νέα Γενιά” : «Σας είδα ηρωικά αγόρια και κορίτσια. Σας είδα μια πυρωμένη μέρα τον Ιούλιο του 1943, να τρέχετε ξέφρενα σ’ έναν καλπασμό προς το θάνατο για να προφθάσετε την επίθεση των γερμανοϊταλικών τανκς, μήπως και τελειώσει το πανηγύρι του αίματος πριν εμπήτε Σεις…»


Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι μετά τα γεγονότα της 22ας Ιουλίου του 1943 το αντιστασιακό κίνημα θα διαφοροποιήσει τη μέχρι τότε ταχτική του. Έτσι θα παρθεί η απόφαση να μην υφίστανται, πλέον, οι κινητοποιήσεις στο κέντρο της πόλης, αλλά να μεταφερθούν στις συνοικίες για να έχουν και την ένοπλη υποστήριξη-προστασία του ΕΛΑΣ της Αθήνας.

Πηγή: Το εξαίρετο ιστολόγιο kokkinosfakelos.blogspot.gr

«Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι, παρά τους Μολάους, κατόπιν μίας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως ένα Γερμανό στρατηγό και τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτες. Εις αντίποινα θα εκτελεσθούν: 

1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1η Μαΐου 1944. 

2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων. Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Ελληνες εθελονταί (σ.σ. πρόκειται για ταγματασφαλίτες) εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς. 

Ο στρατιωτικός διοικητής Ελλάδος».




Λαϊκή κινητοποίηση

Κανείς δεν πήρε αψήφιστα αυτό το έγγραφο, πολύ περισσότερο οι αντιστασιακές οργανώσεις, το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, που για μια ακόμη φορά καλούνταν να πληρώσουν βαρύ φόρο αίματος για την επιλογή τους να οργανώσουν τη λαϊκή αντίσταση κατά του κατακτητή. Ετσι, μόλις γνωστοποιήθηκε η παραπάνω ανακοίνωση, ξεδιπλώθηκε μια τεράστια λαϊκή κινητοποίηση για την αποτροπή της σφαγής. «Οι οργανώσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ – λέει ο Θ. Χατζής – κυκλοφόρησαν αμέσως χιλιάδες τρικ και καλούσαν το λαό να σώσουν τους αγωνιστές ομήρους από την εκτέλεση. Σε πολλά εργοστάσια και επιχειρήσεις, οι εργάτες σταμάτησαν τη δουλιά. Στα υπουργεία και τις τράπεζες έγιναν συγκεντρώσεις και με ψηφίσματα προς το Ράλλη και το δήμαρχο απαιτούσαν άμεση επέμβασή τους για τη ματαίωση της σφαγής. Οι φοιτητές και οι σπουδαστές χύθηκαν στους δρόμους με συνθήματα ενάντια στην τρομοκρατία. Επιτροπές παρουσιάζονταν στις αρχές αδιάκοπα όλη τη μέρα. Στις λαϊκές συνοικίες έγιναν συγκεντρώσεις. Πολλές γυναίκες κρατουμένων ομήρων μαζεύτηκαν στη Μητρόπολη. Ο αρχιεπίσκοπος στο διαμέρισμά του ”προσευχόταν” για τη σωτηρία των ψυχών των μελλοθανάτων. Οταν αργά τη νύχτα εμφανίστηκε μπροστά στις απελπισμένες γυναίκες είπε: ”Δεν μπορώ να κάνω τίποτα και το μόνο που μου απομένει είναι να παρακαλώ το θεό!..”».

Ο Β. Μπαρτζιώτας δίνει τη δική του μαρτυρία για την κατάσταση που επικρατούσε εκείνες τις ημέρες: «Στις 29 – 30 Απρίλη 1944, γράφει, γινόταν παράνομα η 4η Συνδιάσκεψη της ΚΟΑ. Εκεί μάθαμε τη διαταγή για την εκτέλεση των 200 αγωνιστών. Η καταπληκτική αυτή είδηση – καθαρή δολοφονία και χιτλερική θηριωδία – κυκλοφόρησε σαν αστραπή στην Αθήνα. Οι πράκτορες των Γερμανών και οι αγγλόφιλοι ρίχνουν κιόλας το δηλητήριό τους: – Τα βλέπετε; Οι αντάρτες σκοτώνουν τους Γερμανούς και αυτοί αμύνονται… Διαφορετικά, όμως, σκεφτόταν ο ελληνικός λαός. Οι χιτλερικοί είναι εγκληματίες πολέμου, ήρθαν κατακτητές στην Ελλάδα, ληστεύουν και καταστρέφουν τη χώρα, σκοτώνουν αθώους ανθρώπους… Σ’ αυτούς τους εγκληματίες μια απάντηση χωρεί: – Θάνατος στους χιτλεροφασίστες κατακτητές! Πάλη μέχρι τη νίκη, την απελευθέρωση της Ελλάδας».


Το έγκλημα και ο ήρωας Ναπολέων Σουκατζίδης

Την παραμονή της εκτέλεσης, οι δυνάμεις κατοχής πήγαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, όπου και επέλεξαν τα θύματά τους. 

Στον κατάλογο των θυμάτων, με τον αριθμό 71, υπήρχε το όνομα του Ακροναυπλιώτη Ναπολέοντα Σουκατζίδη. 

Επρόκειτο για ένα νέο άνθρωπο, καλλιεργημένο, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, που όλα αυτά τα χρόνια ήταν η ψυχή των κρατουμένων του στρατοπέδου. Τους εμψύχωνε, τους βοηθούσε στην επικοινωνία με τους δικούς τους ανθρώπους και λόγω του ότι ήταν γνώστης της γερμανικής γλώσσας εκτελούσε και χρέη μεταφραστή για τους συντρόφους του, που ήταν υποχρεωμένοι να έρθουν σε επαφή με τον εχθρό. Τόσο πολύ σπουδαίος ήταν ο Ναπολέων, που είχε υποχρεώσει ακόμη και τους Γερμανούς να τον σέβονται. 

Ναπολέων Σουκατζίδης, γράφει ο κατάλογος των μελλοθανάτων στον αριθμό 71. 

Ναπολέων Σουκατζίδης, ακούγεται από το στόμα εκείνου που έχει το μακάβριο έργο να διαβάσει τα ονόματα των αυριανών νεκρών. Και τότε επεμβαίνει ο διοικητής του στρατοπέδου. – «Οχι εσύ! Οχι εσύ Ναπολέων! Οχι εσύ!». Αλλά ο Σουκατζίδης δεν ήταν απ’ αυτούς που θα μπορούσαν να ζήσουν σε βάρος των άλλων. 

Η απάντησή του θα μείνει αιώνιο σύμβολο αυτοθυσίας και ηρωισμού: – «Δέχομαι, κύριε διοικητά, τη ζωή, με τον όρο πως δεν πρόκειται να την πάρω από άλλο κρατούμενο. Μόνο όταν η θέση μου μείνει κενή!». Ο εχθρός δεν είχε σκοπό να κάνει τέτοια χάρη. Στο εκτελεστικό απόσπασμα έπρεπε να οδηγηθούν 200 κομμουνιστές. 

Ο Σουκατζίδης πήρε το δρόμο των συντρόφων του. Ο Ναπολέων πήρε το δρόμο προς το θάνατο, κερδίζοντας να ζει αιώνια στις καρδιές του ελληνικού λαού σαν ένας από τους ήρωές του. 

Οι 200 μελλοθάνατοι κομμουνιστές οδηγήθηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής – στο «Θυσιαστήριο της Λευτεριάς», όπως το ονόμασε ο λαός αργότερα – το πρωί της Πρωτομαγιάς του ’44. Εκεί τους χώρισαν σε εικοσάδες. Στην τελευταία εικοσάδα βάλαν τον Σουκατζίδη, για να μπορέσουν να τον χρησιμοποιήσουν ως μεταφραστή. Η πρώτη εικοσάδα πήρε θέση απέναντι από τις κάννες των όπλων. Ο επικεφαλής των Γερμανών γύρισε προς τον Σουκατζίδη: – Ρώτησέ τους αν έχουν τίποτα να πούνε. Ο Σουκατζίδης μεταφράζει. Και τότε με μια φωνή οι μελλοθάνατοι απαντούν: – Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω η λευτεριά! Στην επόμενη στιγμή θα τους θερίσουν τα πολυβόλα. Τώρα είναι η σειρά της δεύτερης εικοσάδας, αλλά πριν πάρουν θέση απέναντι στο εκτελεστικό απόσπασμα οι κατακτητές τούς υποχρεώνουν να φορτώσουν τους νεκρούς στα αυτοκίνητα. Η ίδια σκηνή θα επαναληφθεί αρκετές φορές, ώσπου στο τέλος δεν είχε μείνει κανείς ζωντανός από τους 200. Ηταν λίγο μετά τις 10 το πρωί3.


Λίγο πριν αντικρίσουν το εκτελεστικό απόσπασμα, κατά τη μεταφορά τους στο Σκοπευτήριο, πολλοί από τους μελλοθάνατους κατάφεραν να γράψουν μερικές λέξεις στα δικά τους αγαπημένα πρόσωπα και να πετάξουν τα σημειώματα στους δρόμους της Αθήνας. Λέξεις γεμάτες ανθρωπιά, πόθο για τη ζωή, λέξεις γεμάτες ιδανικά. 

Σταχυολογούμε: «Οταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτές», έγραψε ο Μήτσος Ρεμπούτσικας. 

Κι ο Νίκος Μαριακάκης συμπλήρωσε: «Καλύτερα να πεθαίνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά, παρά να ζει σκλάβος». 

Ο Κώστας Τσίρκας με ξεχωριστό τρόπο σημείωσε: «Πρωτομαγιά. Γεια σας. Ολοι πάμε στη μάχη». 

Κι ο εργάτης Σάββας Σαββόπουλος συμπύκνωσε: «Ας μάθει όλη η Ελλάδα, πως ούτε στιγμή δε χάσαμε την πίστη στην τελική νίκη της Σοβιετικής Ενωσης… Καμιά δύναμη δε θα μπορέσει να τσακίσει το ΚΚΕ. Το ΚΚΕ θα νικήσει. Καλώ τον αδελφό μου, με σκληρή δουλιά να προσπαθήσει να ξεπλύνει το κακό που έκανε με τη δήλωση και την αδελφούλα μου να πάρει τη θέση μου στο ΚΚΕ» 

Ένα ιστορικό στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί σε σχέση με την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών στην Καισαριανή έχει να κάνει με το γεγονός ότι το ΚΚΕ, μόλις πληροφορήθηκε το προετοιμαζόμενο έγκλημα, μελέτησε τις δυνατότητες που υπήρχαν να αποσπάσει τους μελλοθάνατους από τα χέρια του εχθρού και να τους σώσει. «Συζητήσαμε στην Επιτροπή Πόλης – λέει ο τότε γραμματέας της ΚΟΑ Β. Μπαρτζιώτας – τη δυνατότητα να σώσουμε τους 200 συντρόφους μας. 

Την 1η του Μάη 1944, ο ΕΛΑΣ της Αθήνας ήταν στο πόδι και μαζί του ο λαός της ηρωικής Καισαριανής. Ήταν όμως αδύνατο να χτυπήσουμε τους Γερμανούς, που συγκέντρωσαν μεγάλες δυνάμεις. Οι πρώτες προσπάθειες που κάναμε μάς στοίχισαν πολύ ακριβά… Οι καμπάνες της Καισαριανής χτυπούσαν πένθιμα… και οι σύντροφοί μας έπεφταν ηρωικά από τις φασιστικές σφαίρες. 

Τραγουδούσαν όλοι μαζί τη Διεθνή, τον Εθνικό Υμνο και ζητωκραύγαζαν για το ηρωικό ΚΚΕ. Φύγαμε πικραμένοι από τον τόπο του μαρτυρίου, γιατί δεν μπορέσαμε να σώσουμε τους συντρόφους μας. Μερικοί από μας κλαίγανε… δεν πειράζει, το κλάμα για αγαπητούς συντρόφους, που χρόνια ζούσαμε μαζί στην Ακροναυπλία, ξαλαφρώνει την καρδιά… μέσα μας όμως θέριευε η θέληση για αγώνα, να απελευθερώσουμε την πατρίδα, από το μίασμα του χιτλερικού φασισμού, να φκιάσουμε καινούρια Ελλάδα της δουλιάς και τη λευτεριάς».

1 Θ. Χατζή: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος Γ`, σελ. 141 – 142


2 Β. Μπαρτζιώτα: «Κι άστραψε φως η Ακροναυπλία», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 197 – 199


3 «Στ’ Αρματα – Στ’ Αρματα – Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης», «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις 1967», σελ. 315 – 317


4 Εθνική Αντίσταση 1941- 1944: «Γράμματα και μηνύματα εκτελεσμένων πατριωτών», Αθήνα 1974, σελ. 111, 141, 143, 167


5 Β. Μπαρτζιώτα: «Η Εθνική Αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα», εκδόσεις ΣΕ, σελ. 185 – 186


www2.rizospastis.gr


Στον παρακάτω κατάλογο παρατίθενται τα ονόματα των 200 εκτελεσμένων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944, όπως ακριβώς είναι χαραγμένα στο μνημείο, στο Θυσιαστήριο της Λευτεριάς, που ανεγέρθηκε το 2005. Ο κατάλογος είναι ίδιος, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, με αυτόν που υπάρχει στο βιβλίο του Γιάννη Κουβά Σκοπευτήριο Καισαριανής, η ματωμένη καρδιά της Ελλάδας (2003). Ο Γ. Κουβάς, που ήταν και ένας απ’ τους υπεύθυνους στον Δήμο Καισαριανής για τη σύνταξη του καταλόγου, γράφει ότι μετά από μεγάλες προσπάθειες κατέληξε σε αυτά τα 200 ονόματα.

Πράγματι, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι απ’ το στρατόπεδο Χαϊδαρίου εκείνη τη μέρα πήραν για εκτέλεση 200 κρατούμενους, δεν έχει εξακριβωθεί (φοβάμαι και μέχρι σήμερα) η ταυτότητα όλων των εκτελεσμένων. Η Μέλπω Αξιώτη, σ’ ένα μικρό βιβλιαράκι που εξέδωσε το 1945 με τίτλο Πρωτομαγιές, αναφέρει 122 ονόματα. Δεν μπόρεσε, γράφει, να βρει άλλα, γιατί οι Γερμανοί φεύγοντας έκαψαν τα αρχεία του στρατοπέδου. Η Ιωάννα Τσάτσου, στο βιβλίο της Εκτελεσθέντες επί Κατοχής, που εξέδωσε το 1947 με στοιχεία που πήρε από τα αρχεία της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, αναφέρει τα ονόματα 93 από τους 200. Σε καταστάσεις αστυνομικών τμημάτων υπάρχουν περίπου 100 ονόματα.



Έκτοτε, ονόματα εκτελεσμένων έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα βιβλία και εφημερίδες. Επίσημα τα έδωσε στη δημοσιότητα τον Μάη του 1964 η Πανελλήνια Ένωση Θυμάτων Γερμανικής Κατοχής «Ο Φοίνιξ». Ο Αντ. Φλούντζης, γιατρός στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, συνέταξε έναν διορθωμένο κατάλογοστο βιβλίο του Χαΐδάρι – κάστρο και βωμός της Εθνικής Αντίστασης (β’ έκδοση, 1986). Κατάλογο έχει δημοσιεύσει και η Κ.Ε. του ΚΚΕ στη γνωστή σειρά Έπεσαν για τη Ζωή (τόμος 4α, 2001), χωρίς όμως να έχει γίνει ολοκληρωμένη έρευνα, όπως ομολογείται.

Παρατίθενται και μερικά βιογραφικά στοιχεία, με κάθε επιφύλαξη, για όσους από τους εκτελεσμένους βρέθηκαν, καθώς και σημειώσεις αν ήταν Ακροναυπλιώτες [Ακρον.] ή Αναφιώτες [Αναφ.], δηλαδή πολιτικοί κρατούμενοι ή εξόριστοι ήδη επί δικτατορίας Μεταξά, εμβληματικοί αριστεροί αγωνιστές που πέρασαν χρόνια μαζί σε φυλακές και εξορίες. Τα στοιχεία προέρχονται κυρίως από τα προαναφερόμενα βιβλία, και από συμπληρωματική έρευνα σε κάποιες άλλες πηγές (Ριζοσπάστης, βιβλία, διαδίκτυο). Ειδικά για τους Ακροναυπλιώτες σημειώνεται το βιβλίο του Αντ. Φλούντζη Ακροναυπλία και Ακροναυπλιώτες που είναι μάλλον η πιο έγκυρη πηγή για το θέμα αυτό, καθώς και του ίδιου Στρατόπεδα Λάρισας – Τρικάλων 1941-1944 όπου περιλαμβάνονται και κατάλογοι κρατούμενων.

Η Ακροναυπλία ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ως στρατόπεδο συγκέντρωσης κομμουνιστών τον Φλεβάρη του 1937. Τον Οκτώβρη του 1939 έγινε μεταγωγή 200 Ακροναυπλιωτών στην Πύλο, απ’ όπου και μεταφέρθηκαν πίσω στην Ακροναυπλία τον Απρίλη του 1941, λίγο πριν την κατάληψη του Ναυπλίου από τους Γερμανούς. Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου οι έγκλειστοι στέλνουν δύο υπομνήματα προς την κυβέρνηση να σταλούν στο μέτωπο, αλλά απορρίπτονται∙ στις 28 Απριλίου 1941 η φρουρά παραδίδεται στους Γερμανούς, και το στρατόπεδο συνεχίζει να λειτουργεί υπό ελληνική διοίκηση. Από τον Σεπτέμβρη του 1942 αρχίζει η διάλυση του στρατοπέδου, που ολοκληρώνεται τον Φλεβάρη του 1943. Οι Ακροναυπλιώτες παραδίδονται και τυπικά στους κατακτητές, και διασκορπίζονται σε διάφορα στρατόπεδα και σανατόρια∙ οι περισσότεροι οδηγούνται, στις αρχές του 1943, στο ιταλικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα. Στις 6 Ιούνη του 1943 οι Ιταλοί εκτέλεσαν στο Κούρνοβο, ως αντίποινα για την ανατίναξη τρένου από αντάρτες, 106 κρατούμενους της Λάρισας, απ’ τους οποίους πάνω από μισοί ήταν Ακροναυπλιώτες. Στις 29 Αυγούστου 1943 οι Ακροναυπλιώτες της Λάρισας, μαζί με άλλους κρατούμενους, μεταφέρονται στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.

Η Ανάφη χρησιμοποιούνταν ως τόπος εξορίας πολιτικών κρατούμενων ήδη από τη δεκαετία του 1920. Μαζικά εκτοπίζονται εκεί κομμουνιστές αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά. Μετά την ίδρυση της Ακροναυπλίας, αρκετοί Αναφιώτες μεταφέρονται εκεί. Τον Μάη του 1941 οι εξόριστοι παραδίδονται στους Ιταλούς που έφτασαν στο νησί. Τον Ιούνη του 1943 οι Ιταλοί συγκεντρώνουν στην Τζια τους εξόριστους που είχαν απομείνει στα νησιά του Αιγαίου (οι περισσότεροι απ’ την Ανάφη). Μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, τον Σεπτέμβρη του 1943, μένουν ελεύθεροι, αλλά στη συνέχεια πέφτουν στα χέρια των Γερμανών και μεταφέρονται στις φυλακές Αβέρωφ και από εκεί στο Χαϊδάρι

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, από τους 200 αυτούς εκτελεσμένους εξακριβωμένοι Ακροναυπλιώτες και Αναφιώτες (Μεταξοκρατούμενοι) ήταν 147. Ένας υπήρξε βουλευτής προπολεμικά (Στ. Σκλάβαινας) και άλλοι 18 ήταν υποψήφιοι βουλευτές. Αρχειομαρξιστές ή τεταρτοδιεθνιστές/τροτσκιστές ήταν 8 ή 9.

Πολύ λιγότερες πληροφορίες υπάρχουν για τους υπόλοιπους, «νέους» κρατούμενους που εκτελέστηκαν. Κάποιοι απ’ αυτούς προκύπτει ότι ήταν Εαμίτες ή Επονίτες, ενώ ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν οι Πεντελιώτες εκτελεσμένοι: Στο βιβλίο του Ιάσονα Χανδρινού Το τιμωρό χέρι του λαού αναφέρεται ότι «στις 13-4-1944 πέντε στελέχη της ΕΠΟΝ στην Παλιά Πεντέλη (9ος τομέας) παραδόθηκαν στους Γερμανούς κατόπιν υπόδειξης κατοίκων και οργάνων της Ασφάλειας και εκτελέστηκαν στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά μαζί με τους 200. Όταν μαθεύτηκε η τύχη τους, αποφασίστηκε σε κοινή σύσκεψη της 9ης Αχτίδας της ΕΠΟΝ και ενός υπεύθυνου καθοδηγητή της ΟΠΛΑ από άλλη συνοικία, η εκτέλεση επτά ατόμων της συνοικίας σε αντίποινα. Τα μέλη της ομάδας που ανέλαβε τη «δουλειά» προσφέρθηκαν εθελοντικά, ήταν μέλη της ΕΠΟΝ που αναζητούσαν εκδίκηση για το θάνατο των συντρόφων τους».



1) Αγραφιώτης Αγησίλαος

Του Κώστα. Κάτοικος Κηφισιάς. Υπάλληλος του Υπουργείου Στρατιωτικών. [Ακρον.]

2) Αϊβατζίδης Γεώργιος

Tου Αλεξάνδρου. Μάγειρας. Από τα Σέρβια Κοζάνης. [Ακρον.]

3) Αλατζάς Νικόλαος

Tου Γεωργίου. Αγρότης. Γεννημένος το 1913. Από το Σουφλί. [Ακρον.]

4) Αλεξανδράτος Ανδρέας

5) Αλεξόπουλος Δημήτρης

Εργάτης. Από τη Λάρισα. Στέλεχος της ΚΟ Αθήνας του ΚΚΕ. Κουρέας στο στρατόπεδο. [Ακρον.]

6) Αλεξόπουλος Ιωάννης

Εργάτης. Από το Αγρίνιο (παρατσούκλι «Όρνιο»). [Ακρον.]

7) Αλμπάνης Γεώργιος

Αγρότης. Από την Ευκαρπία Σερρών. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

8) Αμπελογιάννης Σπήλιος

Από το Ανεμοχώρι Ηλείας. Εργάτης. 22 χρονών. Κάτοικος Κολωνού. Στέλεχος του ΚΚΕ. Πιάστηκε τον Νοέμβρη του 1943 απ’ τους Γερμανούς φορτωμένος παράνομο τύπο, φυλακίστηκε στου Χατζηκώστα και έπειτα στο Χαϊδάρι.

Πριν την εκτέλεση έγραψε πάνω σε ένα ρούχο του:

«Έτσι πεθαίνουν οι άξιοι Έλληνες. Πεθαίνω περήφανος. Ζήτω η λευτεριά. Διαβάτη Έλληνα το ρούχο τούτο να το πας στην παραπάνω διεύθυνση. Είναι η στερνή επιθυμία ενός ανθρώπου, που ξέρει να πεθαίνει για τη λευτεριά. Ζήτω ο ελληνικός λαός».

9) Αναστασιάδης Ελευθέριος

Δικηγόρος. Από την Κρήτη. Κάτοικος Αθήνας. Ανάπηρος της Αλβανίας με ακρωτηριασμένα τα δύο πόδια του. Στέλεχος του ΚΚΕ.

Σημ.: Στο βιβλίο του ΚΚΕ αναφέρεται ότι στις 3-5-1944 εκτελέστηκε στην Καισαριανή η Ασπασία Ανυσίου επειδή έκρυβε στο σπίτι της τον Ελευθ. Αναστασιάδη. Ο Φλούντζης τον έχει Ακροναυπλιώτη, χωρίς να διευκρινίζει πότε κρατήθηκε εκεί. [Ακρον.]

Πριν τον εκτελέσουν έγραψε πάνω στο ξύλινο πόδι του:

«Ειδοποιήστε τη χήρα μητέρα μου, Κατίνα Αναστασιάδου, οδός Λομβάρδου 2, Αθήναι, ότι πεθαίνω για την Ελλάδα μας».

10) Αναστασιάδης Παναγιώτης

(«Γάσπαρης»). Οικοδόμος. Πρόσφυγας, ποντιακής καταγωγής. Κάτοικος Καλλιθέας. Υποψήφιος βουλευτής Αττικής με το Ενιαίο Μέτωπο Εργατών Αγροτών (ΕΜΕΑ) στις εκλογές του 1935. [Ακρον.]

11)Ανδρεάκης Γεώργιος

12) Ανδρεάκης Πέτρος

13) Ανδρώνης Πέτρος

Τσαγκάρης. Από το Οίτυλο Μάνης. Κάτοικος Αθήνας. Αρχειομαρξιστής, βασικό στέλεχος της ΚΟΜΛΕΑ και αργότερα του ΚΑΚΕ, συνδικαλιστής, υποψήφιος βουλευτής στις εκλογές του 1933 στο Οίτυλο. Κατά τη δικτατορία του Μεταξά διέφυγε στο εξωτερικό. Στην Κατοχή επέστρεψε στην Ελλάδα και συνελήφθη στις 14-4-1944 (βλ. εφημ. ‘Πάλη των Τάξεων’, 6-11-44).

14) Ανουσάς Ιωάννης

Μαθητής της Σεβαστοπούλειου Σχολής. 17 χρόνων. Γεννήθηκε στον Μανταμάδο Λέσβου. Κάτοικος Αθήνας. Στέλεχος του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ.

Σημ: Σε πηγή από τη Λέσβο αναφέρεται μάλλον λανθασμένα ότι ήταν Ακροναυπλιώτης και ότι γεννήθηκε το 1920. Αλλού δίνεται ως έτος γέννησής του το 1926.

15) Αντωνέλης Ιγνάτιος

Ηλεκτρολόγος. Γεννήθηκε στον Μανταμάδο Λέσβου το 1903. Στέλεχος του ΚΚΕ. Το 1936 εξορίζεται στην Ανάφη. [Αναφ.]

16) Αντωνιάδης Αθανάσιος

17) Αποστολίδης Στάθης

Από την Αθήνα. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον. ή Αναφ.]

18) Αποστολίδης Τάσος

Εργάτης. Από την Αθήνα. Στην Ανάφη εικονογραφούσε την εφημερίδα ‘Αντιφασίστας’ που εξέδιδαν οι εξόριστοι. [Αναφ.]

19) Βαγενάς Απόστολος του Γεωργίου

Καπνεργάτης. Από τη Νιγρίτα Σερρών. Στέλεχος του ΚΚΕ, συνδικαλιστής στο Σωματείο Καπνεργατών. Εξόριστος στην Ανάφη και αργότερα στην Ακροναυπλία. [Ακρον.].

Κατά τη μεταφορά του στον τόπο εκτέλεσης άφησε το εξής σημείωμα:

«Δεν σας ξέχασα ποτές. Για σας και τον Ελληνικό λαό έδωσα και τη ζωή μου. Σήμερα 1η Μάη 1944. Σας φιλώ για τελευταία φορά. Α. Βαγενάς».

20) Βαλασόπουλος Βαλάσης

Ή Βλάσσης. Εμποροϋπάλληλος. Από τα Αρφαρά Καλαμάτας. Κάτοικος Αθήνας. Συνελήφθη το 1938 και μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

21) Βάλβης Σπύρος

Στο ηρώο της Παλ. Πεντέλης μνημονεύεται ως αγωνιστής από την Πεντέλη. Το ίδιο και ο επόμενος.

22) Βάλβης Χαράλαμπος

23) Βαλεντάκης Ιωάννης

Του Μανώλη. Από την Κρήτη. Ιδιωτικός υπάλληλος. 38 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ, της Εργατικής Βοήθειας Πειραιά και των Συνδικάτων (των Εκτελωνιστών). [Ακρον.]

24) Βαρθολομαίος Αντώνιος

Του Αλκιβιάδη. Εμποροϋπάλληλος. Από την Αθήνα. 44 χρόνων. Αθλητής. Στέλεχος του ΚΚΕ. Εκτελούσε χρέη στρατοπεδάρχη στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.[Ακρον.]

25) Βασάλος Τηλέμαχος

Γεννήθηκε το 1915 στην Τένεδο. Κάτοικος Μυτιλήνης. Στέλεχος της ΟΚΝΕ Λέσβου και του ΚΚΕ. Επί Κονδύλη εξορίζεται στην Ανάφη. Επί Μεταξά συλλαμβάνεται και ξαναστέλνεται στην Ανάφη. [Αναφ.]

26) Βεκίδης Ζαφείρης

Τσαγκάρης. Από τη Θεσσαλονίκη. Στέλεχος του ΚΚΕ, μέλος της διοίκησης του Σωματείου Υποδηματεργατών, γραμματέας του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Θες/νικης. Εξόριστος στην Ανάφη το 1935, συμμετείχε στην απεργία πείνας των εξορίστων για να τους δοθεί αμνηστία. Υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης με το Παλλαϊκό Μέτωπο στις εκλογές του 1936. Είχε ενεργό ρόλο στα γεγονότα του Μάη του ’36. Προϊστάμενος στα μαγειρεία στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. [Ακρον.]

27) Βλαχάκης Χρήστος

Εργάτης. Από την Ήπειρο. [Ακρον.]

28) Βουδούρης Θέμος

Τορναδόρος. Κάτοικος Αμφιάλης Πειραιά. [Ακρον.]

29) Γαντές Μιχαήλ

Ανθυπασπιστής.

30) Γάτσος Αθανάσιος

31) Γεωργακόπουλος Πλούταρχος

Αυτοκινητιστής. Από την Αθήνα. [Ακρον.]

32) Γεωργιάδης Περικλής

Πρόσφυγας, γεννήθηκε το 1910 στη Σαμψούντα Μ. Ασίας. Σε μικρή ηλικία είδε τον πατέρα του να κρεμιέται από τους Τούρκους στην πλατεία της Σαμψούντας. Κάτοικος Ποντολίβαδου Καβάλας. Συλλαμβάνεται το 1936 και εκτοπίζεται σε Ανάφη και Φολέγανδρο, και στη συνέχεια στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

33) Γηγίνης Ευάγγελος

Από τη Νίκαια Πειραιά.

34) Γιαννακουρέας Δημήτριος

Τσαγκάρης. Από την Αθήνα. Αρχειομαρξιστής στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Στη συνέχεια αναφέρεται ότι προσχώρησε στο τροτσκιστικό ρεύμα (αλλού ότι παρέμεινε αρχειομαρξιστής). [Αναφ.]

35) Γιάνναρης Στέφανος

Ή Γιανναράκης. Μνημονεύεται ως αγωνιστής από την Πεντέλη.

36) Γιαννόπουλος Σπύρος

Καπνεργάτης. Στέλεχος του Συνδικάτου Καπνεργατών Πειραιά. [Ακρον.]

37) Γιόλκας Ευάγγελος

Ή Γιόλπας. Από τη Ραχούλα Καρδίτσας. Αναφέρεται Γούλκας Βαγγ., κρατούμενος στη Λάρισα στις αρχές του 1943.

38) Γκάλκος Γεώργιος

Ή Γκάλγκος, που μάλλον είναι το σωστό. Με καταγωγή από τη Ζίτσα Γιαννίνων, όπως γράφεται σε ιστολόγιο της περιοχής. Μνημονεύεται ως αγωνιστής από την Πεντέλη.

39) Γκινές Κώστας

Σερβιτόρος. Από τη Δράμα (ή Καβάλα ή Ξάνθη). [Ακρον.]

40) Γκότσης Γεώργιος

Έφεδρος υπολοχαγός, τοπογράφος του Υπουργείου Γεωργίας. Από τους Αρμενιούς Μεσσηνίας. Στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Σημ.: Ο Φλούντζης τον έχει Ακροναυπλιώτη, χωρίς να διευκρινίζει πότε κρατήθηκε εκεί. [Ακρον.]

41) Γούτας Γεώργιος

Ή Γούσας. Νεολαίος [Ακρον.].

42) Δαλδογιάννης Σταμάτιος

Γεννημένος το 1892 στη Θράκη, κάτοικος Δράμας (ή Θες/νικης). Σερβιτόρος, ειδ. γραμματέας του σωματείου καφεζυθεστιατορίων. Εξόριστος στον Άϊ Στράτη το 1935. Στις 23-6-1936 συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη. [Ακρον.]

43) Δανδινίδης Χριστόφορος

Οικοδόμος – σοβατζής. Από την Πάτρα. [Ακρον.]

44) Δασκαλόπουλος Γεώργιος

(«Σκάνδαλος»). Από τη Χώρα Μεσσηνίας. Επισιτιστής. Κάτοικος Αθήνας. [Ακρον.]

45) Δημητριάδης Δημήτριος

Του Κώστα. Από την Πτολεμαΐδα. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον. ή Αναφ.]

46) Δήμος Κώστας

Του Βασίλη. Εργάτης. Από τα Γιάννινα. [Ακρον.]

47) Δούκας Σπυρίδων

48) Δροσόπουλος Θεόδωρος

49) Ελευθεριάδης Ηλίας

40 χρόνων. Τροχιοδρομικός. Κάτοικος Καλλιθέας. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

50) Ζάγκας Χρήστος

(Τάκης). Κτηματίας. Από την Άρτα. 39 χρόνων. Μέλος του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ. Το 1932 συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται. Ο μόνος από τους δραπέτες της 31-3-1944 από το Χαϊδάρι που πιάστηκε. Ήταν στο μπλοκ «15» (απομόνωση) του στρατοπέδου. [Ακρον.]

51) Ζησιμάτος Παντελής

Του Σπύρου. Πλασιέ. Από τα Κοντογουράτα Θηναίας Κεφαλονιάς. 32 χρόνων. Πιάστηκε στις 14-8-1936, τον εκτόπισαν στην Ανάφη και από εκεί στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

52) Θεμελής ή Χατζηθεμελής Μιχαήλ

Του Γιάννη. Από την Κάλυμνο. 41 χρόνων. Έμπορος. Μέλος του ΕΑΜ Πλάκας Αθήνας. Ελασίτης.

53) Θεολόγος Ιωάννης

54) Θεοφιλόπουλος Γεώργιος

Του Ιωάννη. Λογιστής. Γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1912. Κάτοικος Αθήνας. [Ακρον.]

55) Καδίκας Ιωάννης

Του Θεοδώρου. Από την Πελοπόννησο. [Ακρον.]

56) Κακαλιός Ηλίας

Γεννήθηκε το 1913 στην Αγιάσο Λέσβου. Στέλεχος του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ Λέσβου. Ράφτης, πρωτοστατεί στη συγκρότηση της Συνεργατικής Ραφτάδων Αγιάσου. Το 1935 εξορίστηκε στη Σίκινο, νέα σύλληψη και εκτόπιση τον Δεκέμβρη του 1938 στη Σίφνο, και μετά στην Ανάφη (περισσότερα εδώ). [Αναφ.]

57) Καλαϊτζίδης Νικόλαος

Ή Καλαϊτζής. Του Γιάννη. Ναυτεργάτης. Από τη Σάμο. [Ακρον.]

58) Καλαφατάκης Θρασύβουλος

Του Γρηγόρη. Αγρότης. Γεννήθηκε το 1904 στον Πλατανιά Χανίων. Στέλεχος του ΚΚΕ. Δυναμικός και πρωτοπόρος αγρότης, οργάνωσε πρώτος στο χωριό αγελαδοτροφείο. Συμμετείχε στο αντιδικτατορικό κίνημα του Ιούλη του 1938 στα Χανιά, αργότερα συνελήφθη, στάλθηκε στις φυλακές Χανίων και από εκεί στην Ακροναυπλία.[Ακρον.]

59) Καλόφας Απόστολος

Από την Προσοτσάνη Δράμας. 26 χρόνων. Νεολαίος, στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ. [Ακρον.]

60) Καμαρινός Παναγιώτης

Ράφτης (ή ναυτεργάτης). Από τη Ρηχιά Λακωνίας. Κάτοικος Αθήνας. 40 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

61) Καμτσίκης Νικόλαος

Του Αναστασίου. Ιδιωτικός υπάλληλος. Από τη Θεσσαλονίκη. [Ακρον.]

62) Καπέλας Στέφανος

Τροχιοδρομικός. Κάτοικος Αγ. Αναργύρων Αττικής. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

63) Καπλιτζόγλου Ευριπίδης

Εργάτης. Από την Καβάλα. Νοσοκόμος στο Στρατόπεδο Χαϊδαρίου. [Ακρον.]

64) Καραβοκυρός Διαμαντής

Γεννήθηκε το 1895 στους Σπαθαραίους Σάμου. Εργάτης γης. Στέλεχος του ΚΚΕ. Επανειλημμένα εκτοπίστηκε για την επαναστατική του δράση, το 1930 πιάστηκε και εκτοπίστηκε στην Τσαρίτσανη, όπου βρέθηκε επικεφαλής της καθόδου των αγροτών στην Ελασσόνα, που πέτυχαν να αποσπάσουν καλαμπόκι. Εκτελεστικός επίτροπος της πανεργατικής ένωσης ‘Πρόοδος’. Υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης και Κατερίνης με το ΕΜΕΑ στις εκλογές του 1933. Το 1935 εξόριστος στον Άϊ Στράτη. [Ακρον.]

65) Καράγιωργος Λάμπρος

Του Κωνσταντίνου. Από τα Θεοδώριανα Άρτας. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

66) Καραγιάννης Αυγέρης

Του Δημητρίου. Αγρότης. Από τη Σαλμώνη Ηλείας. Στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Κρατούμενος στη Λάρισα το 1943.

67) Καραθανάσης Ιωάννης

Του Χριστόδουλου. Αγρότης. Από τον Παγώνδα Σάμου. Στέλεχος του ΚΚΕ, μέλος ενός απ’ τους πρώτους πυρήνες του ΚΚΕ το 1928 στη Σάμο. Πήρε μέρος στο αγροτικό συλλαλητήριο στον Παγώνδα το 1933 και προφυλακίστηκε. Ακολούθησαν νέες διώξεις και εξορίες. [Ακρον.]

68) Καρανικόλας Κώστας

[Ακρον.]

69) Καραντώνης Ζαφείριος

Του Ευθυμίου και της Ασπασίας. Οικοδόμος. Πρόσφυγας, γεννήθηκε το 1906 στη Ραιδεστό Ανατ. Θράκης. Κάτοικος Δραπετσώνας. Μέλος του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ. [Ακρον.]

70) Καράσσο Μωυσής

Εβραίος από τη Θεσσαλονίκη. Έμπορος (ή υποδηματεργάτης). Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

71) Καρατζάς Παύλος

Από το Μαρμάρι Εύβοιας. Γιός πολυμελούς αγροτικής οικογένειας, έζησε από μικρός την τσιφλικάδικη εκμετάλλευση, όταν ο πατέρας του δούλευε κολλήγος στο νησί Πεταλιοί, ιδιοκτησία του μεγαλοεφοπλιστή Εμπειρίκου. Έφυγε από το νησί και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου δούλεψε ως εργάτης ξυλουργείου. Στέλεχος του ΚΚΕ και του Συνδικάτου Ξύλου. [Αναφ. ή Ακρον.]

Βρέθηκε ένα σημείωμά του μετά την εκτέλεση:

«Παύλος Καρατζάς, εξόριστος από το 1936. Με πήραν για εκτέλεση 1 Μαΐου 1944».

72) Κάρλος Γεώργιος

[Ακρον.]

73) Κηπουρός Απόστολος

Του Πασχάλη. Αγρότης. Από το Σουφλί (ή τις Σέρρες). Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

74) Κλαπατσέας Κων/νος

Του Παναγιώτη. Φοιτητής Νομικής. Γεννήθηκε το 1916. Από τη Σαϊδόνα Μεσσηνίας. Στέλεχος του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ. [Ακρον.]

75) Κοβάνης Γεώργιος

Αναφέρεται ως τροτσκιστής.

76) Κόκκινος Θεοφάνης

Αγρότης. Από τη Θράκη. [Ακρον.]

77) Κοντογιάννης Γεώργιος

(«Τσουράπας»). Από το Παλιόκαστρο Σάμου. Μέλος του ΚΚΕ. Υποψήφιος βουλευτής Σάμου με το Π.Μ. το 1936. [Ακρον.]

78) Κορνάρος ή Κορναράκης Παναγιώτης

Του Γιώργου. Γεννήθηκε στο Σφακοπηγάδι Κισσάμου Χανίων το 1908. Στέλεχος του ΚΚΕ. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συμμετείχε στις φοιτητικές κινητοποιήσεις στα τέλη του 1929, με αποτέλεσμα να αποβληθεί από όλα τα πανεπιστήμια. Αργότερα συντάκτης στον Ριζοσπάστη (περισσότερα εδώ). Στον Ριζοσπάστη, την περίοδο 1932-1934, αναφέρονται πολλές διώξεις και φυλακίσεις του. Υποψήφιος βουλευτής Χανίων το 1935 με το ΕΜΕΑ και το 1936 με το Π.Μ. [Ακρον.]

79) Κοσμάς Δημήτριος

Του Γιώργου και της Πανάγιως. Δάσκαλος. Από το Μιχαλίτσι Γιαννίνων. 31 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

80) Κοσμερίδης Αθανάσιος

Οδοντοτεχνίτης. Από την Καλλιθέα Αττικής. 38 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

81) Κοσμίδης Στράτος

Από την Καλαμαριά Θεσσαλονίκης (ή το Κιλκίς). [Ακρον.]

82) Κουβελιώτης Χρήστος

Του Γιώργου. Γεννήθηκε το 1903. Από τον Πήδασο Μεσσηνίας. Τελειόφοιτος της Ανωτ. Εμπορικής (ή του Οικονομικού Τμήματος της Νομικής). Ως Πρόεδρος της Κοινότητας Πηδάσου προώθησε τη δημιουργία Συνδέσμων μεταξύ των Κοινοτήτων και τον θεσμό των κοινοτικών συνεδρίων. Το 1934 εκδίδει την εφημερίδα ‘Πήδασος’, η οποία όμως κλείνει βίαια και ο ίδιος διώκεται. Ηγετική μορφή στη μεγάλη σταφιδική εξέγερση της Μεσσηνίας τον Αύγουστο του 1935. Υποψήφιος βουλευτής Μεσσηνίας με το Π.Μ. το 1936. Συνελήφθη τον Ιούνη του 1936, λίγο πριν το σταφιδικό συνέδριο του Πύργου και εξορίστηκε στη Σίκινο. Αργότερα μεταφέρεται στην Ακροναυπλία (περισσότερα εδώ). [Ακρον.]

83) Κουής Δημήτριος

Από τα Κρέσταινα Ηλείας. [Ακρον.]

84) Κουργιώτης Δημήτριος

Του Βασίλη. Εργάτης. Πρόσφυγας, γεννήθηκε στη Κίο της Μ. Ασίας το 1914. Κάτοικος Θεσσαλονίκης. Στέλεχος του ΚΚΕ. Επί δικτατορίας Μεταξά πέρασε στην παρανομία, τον Αύγουστο του 1938 συνελήφθη και κλείστηκε στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

85) Κουσέσης Γεώργιος

Ή Κουσέτης.

86) Κουσίσης Σταμάτης ή Σπύρος

Γεννήθηκε το 1918 στην Κάρυστο, κάτοικος Μοσχάτου Αττικής. Καζαντζής, πρόεδρος του Σωματείου Λεβητοποιών Αθηνών. Συνελήφθη και οδηγήθηκε στην Ακροναυπλία στις 14-8-1937. [Ακρον.]

87) Κούτης Γεώργιος

Ή Κούσης. Κάτοικος Ν. Ιωνίας Αττικής. [Ακρον.]

88) Κουτσοβός Ηλίας

Από την Πύλο. Στέλεχος του ΚΚΕ. Έλαβε μέρος στα «σταφιδικά» της Μεσσηνίας το 1935. [Ακρον.]

89) Κρόκος Γεώργιος

Δάσκαλος και μετά οικοδόμος. Από το Στελί Ικαρίας. 39 χρόνων. Αρχειομαρξιστής στο πρώτο του ξεκίνημα, αργότερα προσχώρησε στην τροτσκιστική ΕΟΚΔΕ και ΚΔΚΕ (εφημ. ‘Διεθνιστής’, 28-5-1944). [Ακρον.].

Μεταφερόμενος στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, κατάφερε να στείλει έναν τελευταίο χαιρετισμό στην οικογένειά του:

«Να σταλή Άνναν Κ. Πλακίδη, Κάμπος Ικαρίας. Σας φιλώ όλους απ’ τον τόπο της εκτέλεσης 1-5-πρωί».

90) Κυρανούδης Αθανάσιος

Αγρότης. Από το Σουφλί. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

91) Κυριακούδης Δημήτριος

Αγρότης. Από το Σιτοχώρι Σερρών. 35 χρόνων. Μέλος του ΚΚΕ. Συνελήφθη το 1937, μεταφέρθηκε στη Φολέγανδρο, Ακροναυπλία και Πύλο. [Ακρον.]

92) Κυριαζής Εμμανουήλ

Τσαγκάρης. Από τη Δράμα. Κρατούμενος στη Λάρισα το 1943.

93) Κωνσταντινίδης Αλέκος

Υδραυλικός. Πρόσφυγας, γεννημένος στο Βατούμ της Ρωσίας το 1900. Κάτοικος Αργυρούπολης Αττικής. [Ακρον. ή Αναφ.]

94) Κωνσταντινίδης Δημήτριος

Τροχιοδρομικός. Από τη Θεσσαλονίκη. Επικεφαλής του συνεργείου μηχανουργών στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. [Ακρον.]

95) Κωνσταντινίδης Κώστας

96) Λαζαρίδης Ανέστης

Γεννήθηκε στην Καισάρεια της Μ. Ασίας το 1912. Το 1924 ήλθε πρόσφυγας στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Ελευσίνα. Αχθοφόρος. Στέλεχος του ΚΚΕ. Τον Σεπτέμβριο του 1938 πιάστηκε και εξορίστηκε στην Ανάφη και μετά στην Ακροναυπλία. Το 1942 μεταφέρθηκε άρρωστος σαν όμηρος στο Τζάνειο Νοσοκομείο. Στο στρατόπεδο της Λάρισας το 1943. [Ακρον.]

97) Λαμπρινίδης Εμμανουήλ

Του Ευτύχιου. Υπάλληλος της Ηλεκτρικής Εταιρείας. Από την Αθήνα. 33 χρόνων. Μέλος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. [Αναφ.]

Σε σημείωμά του που έριξε από το καμιόνι που μεταφερόταν στον τόπο της εκτέλεσης έγραφε:

«Αφήνω γεια σε όλους … Ζήτω το ΕΑΜ».

98) Λιακίδης Θεόφιλος

Εργάτης. Από τη Δάφνη Καλαβρύτων. Κάτοικος Αργυρούπολης Αττικής. [Ακρον.]

99) Λυμπερόπουλος Παύλος

Εργάτης. Από τα Ταμπούρια Πειραιά. [Ακρον.]

100) Μαγκάκης ή Μαγκανάς Κων/νος

101) Μακέδος ή Παρασκευάς Δημοσθένης

Καπνεργάτης. Από την Καβάλα. Στέλεχος του ΚΚΕ, συνδικαλιστής. Πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Καβάλας το 1934 επί δημαρχίας Παρτσαλίδη. [Ακρον.]

102) Μακρής Κων/νος

Λογιστής. Από το Λουτράκι Κορινθίας. [Ακρον.]

103) Μάλλης Αχιλλέας

104) Μαλτέζος Γεώργιος

105) Μαμαλάκης Γεώργιος

Του Γιάννη. Βυρσοδεψεργάτης. Από τα Αγκουσελιανά Αγ. Βασιλείου Ρεθύμνου. Κάτοικος Κοκκινιάς Πειραιά. 43 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ και του Εργατικού Κέντρου Πειραιά. Υποψήφιος βουλευτής Πειραιά στις εκλογές του 1935 με το ΕΜΕΑ. Στις 8-12-1932 καταδικάστηκε σε 8 μήνες φυλάκιση και ένα χρόνο εξορία για παράβαση του «ιδιώνυμου». Το 1935 εξόριστος στη Σίκινο και αργότερα στην Ακροναυπλία και την Πύλο. [Ακρον.]

106) Μανέκας Νικόλαος

Του Κώστα. Γεννήθηκε το 1903 στο Ζαγόρι της Ηπείρου, απ’ όπου και έφυγε μικρός αναζητώντας καλύτερη τύχη και βρέθηκε στη Χωριστή Δράμας, όπου άρχισε να δουλεύει ως αυτοκινητιστής. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ, γενικός γραμματέας του Σωματείου Αυτοκινητιστών Θεσσαλονίκης. Υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης στις εκλογές του 1935 με το ΕΜΕΑ και 1936 με το Π.Μ. Πήρε μέρος στα γεγονότα του Μάη του 1936. Λίγες μέρες αργότερα συνελήφθη και στάλθηκε στον Άϊ Στράτη, αλλά δραπέτευσε ένα χρόνο περίπου αργότερα και πέρασε στην παρανομία. Το 1939 συνελήφθη ξανά και στάλθηκε αρχικά στις φυλακές της Αίγινας και αργότερα στην Ακροναυπλία (Ριζ., 15-5-1983) [Ακρον.]

107) Μανιατέας Θεόδωρος

Τσαγκάρης. Από την Κόρινθο. Στέλεχος του ΚΚΕ. Υποψήφιος δήμαρχος Κορίνθου το 1934, υποψήφιος βουλευτής Κορινθίας στις εκλογές του 1935 με το ΕΜΕΑ και 1936 με το Π.Μ. Σημ.: Ο Γ. Κουβάς αναφέρει ότι ο αδελφός του ήταν υποψήφιος, στον Ριζοσπάστη της εποχής όμως βρίσκω ότι ήταν ο Θεόδωρος Μανιατέας. [Ακρον.]

108) Μαριακάκης Νικόλαος

Του Μανώλη. Γεωπόνος. Γεννημένος το 1911 στα Χανιά. Το 1935 ήταν μέλος του ΚΚΕ και υπεύθυνος του Αγροτικού Κόμματος στην Κρήτη. Μαζί με τον Βαγγέλη Κτιστάκη πάλεψαν κατά της Κονδυλικής «κοσμογονίας» και συνέχισε τον αγώνα του κατά της δικτατορίας Μεταξά, πρωτοστατώντας σε όλες τις αντιδικτατορικές διαδηλώσεις. Πιάστηκε τον Μάρτη του 1937, την επόμενη του μνημοσύνου του Ελ. Βενιζέλου, που έγινε στο Ακρωτήρι. Ο Γεν. Διοικητής Κρήτης του πρότεινε να αφεθεί ελεύθερος και να σταλεί με υποτροφία στο εξωτερικό, μια και είχε πρωτεύσει στον διαγωνισμό του Γεωργικού Επιμελητηρίου, υπό τον όρο να δηλώσει, έστω και προφορικά, ότι «εφεξής θα ασχολείται μόνον με την επιστήμην και την οικογένειάν του». Αρνήθηκε να το δεχθεί και εκτοπίστηκε στην Ανάφη, μετά στην Ακροναυπλία, και την Πύλο. [Ακρον.]

Κατά τη μεταφορά του από το Χαϊδάρι στην Καισαριανή για εκτέλεση, πέταξε ένα σημείωμα:

«Καλύτερα να πεθαίνη κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά παρά να ζη σκλάβος. 1.5.44. Νίκος Μαριακάκης, γεωπόνος. Χανιά Κρήτης. Όποιος το βρη να μη το καταστρέψη».

109) Μαρκούσης Αθανάσιος

Από τον Δάφνο Δωρίδας (ή το Λιδωρίκι). Γαλατάς. Κάτοικος Αθήνας. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

110) Μαυράκης Ιωάννης

111) Μαυροκεφαλίδης Ιωάννης

Ηλεκτρολόγος. Πρόσφυγας, γεννήθηκε το 1916 στην Οινόη Πόντου. Κάτοικος Θεσσαλονίκης. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ. ή Ακρον.]

112) Μέκαλης Πάνος

Του Θωμά. Εργάτης. Από τα Γιάννινα. Μέλος του ΚΚΕ. Το 1933 φυλακίζεται στις φυλακές Ακραίου (Ηπείρου). Τον Ιούνιο του 1936, όντας καταζητούμενος επειδή είχε καταδικαστεί από την Ασφάλεια σε 2 χρόνια εξορία, συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη και παραπέμφθηκε με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας (Ριζ. 15-6-36). [Ακρον.]

113) Μελισσαρόπουλος Ιωάννης του Ηλία (Από Ε.Ε.Σ)

Σημ.: Η επεξήγηση εντός παρενθέσεως σημαίνει ότι βρέθηκε μέσω αναζητήσεων του Ερυθρού Σταυρού. [Αναφ.]

114) Μερκούρης Δημήτριος

115) Μήτσης Ηρακλής

Του Παναγιώτη και της Ευανθίας. Αρτεργάτης – μπογιατζής. Από τα Κάτω Ραβένια Γιαννίνων. 30 χρόνων. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ήταν διευθυντής της αρχειομαρξιστικής εφημερίδας ‘Πάλη των Τάξεων’. Αργότερα προσχώρησε στο τροτσκιστικό ρεύμα (βλ. Γ. Αλεξάτου, Ιστορικό Λεξικό του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος). [Ακρον.]

116) Μόσχος Μήτσος

Από το Αίγιο. 31 (ή 26) χρόνων. Ανάπηρος πολέμου. Στέλεχος του ΕΑΜ. Κρατούμενος στη Λάρισα το 1943.

117) Μπεραχιά Ανρί

Ή Περαχιά. Εργάτης. Εβραίος από τη Θεσσαλονίκη. Στέλεχος του αρχειομαρξιστικού ρεύματος κατά τον Μεσοπόλεμο, γραμματέας της ΚΟΜΛΕΑ στη Θεσσαλονίκη, υποψήφιος βουλευτής στις επαναληπτικές εκλογές Θεσσαλονίκης το 1933. Εξέδιδε την εφημερίδα ‘Προλετάριος’ στα ελληνικά και στη λαντίνο, και είχε ιδρύσει το ‘Ακαδημαϊκό Βιβλιοπωλείο’. Στη συνέχεια, μέλος του ΚΑΚΕ (βλ. και Γ. Αλεξάτο). [Ακρον.]

118) Νεγρεπόντης Νίκος

Του Ματθαίου. Καπνεργάτης. Πρόσφυγας, γεννήθηκε στη Σμύρνη. Κάτοικος Καβάλας. Στέλεχος του ΚΚΕ και του Συνδικάτου Καπνεργατών. Δημοτικός σύμβουλος Καβάλας το 1934. [Ακρον.]

119) Νικολαΐδης Δημήτριος

(Τάκης). Του Παναγιώτη. Από τη Θεσσαλονίκη. Στέλεχος του ΚΚΕ. 31 χρόνων. Εξόριστος το 1935 στον Άϊ Στράτη, στο υπόμνημα των εξόριστων προς την κυβέρνηση για να τους δοθεί αμνηστία υπογράφει ως υποδηματοποιός (30-11-1935). [Ακρον.]

120) Νικολόπουλος Ιωάννης

Του Αλεξάνδρου. Από την Κοκκινιά Πειραιά. Εξόριστος το 1935 στον Άϊ Στράτη, στο υπόμνημα των εξόριστων υπογράφει ως μηχανουργός. [Ακρον.]

121) Ντάσιος ή Κατσαρός Σωτήριος

Αγρότης. Από τον Τύρναβο Λάρισας. [Ακρον.]

122) Ντορέας Γεώργιος

123) Οικονόμου Βασίλειος

Τσαγκάρης. Από το Μεσοβούνι Ζαγορίου Ηπείρου. [Ακρον.]

124) Ουραΐλογλου Βασίλειος

Τσαγκάρης. Από τον Πειραιά. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

125) Ορφανός Ηλίας

126) Πανέτης Χρήστος

Μνημονεύεται ως αγωνιστής από την Πεντέλη.

127) Πανταζής Δημήτριος

Σημ.: Σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές (Κουβάς, Φλούντζης, ΚΚΕ) ήταν αρτεργάτης, στέλεχος του ΚΚΕ, κάτοικος Καισαριανής και Ακροναυπλιώτης. Κατ’ άλλη πηγή (εφημ. ‘Διεθνιστής’, 28-5-1944) πρόκειται προφανώς για άλλο πρόσωπο που ήταν τσαγκάρης, τροτσκιστής και εξόριστος στην Ανάφη. [Ακρον. ή Αναφ.]

128) Παπαβασιλείου Βασίλειος

Ράφτης. Από το Βελβεντό Κοζάνης. [Ακρον.]

129) Παπαγιάννης Ιωάννης

Ή Παπαϊωάννου. Εργάτης. Από την Ξάνθη. 32 χρόνων. Σημ.: Αλλού αναφέρεται ως εκτελεσμένος στο Κούρνοβο. [Ακρον.]

130) Παπαδήμας Βασίλειος

Του Νίκου. Γεννήθηκε στην Πύλο το 1909. Το 1938 πήρε πτυχίο πρακτικού μηχανικού. Εργαζόταν στο εργοστάσιο της Ανώνυμης Εταιρείας Οινοπνευματοποιίας (ΑΕΟΠ) στη Γιάλοβα Μεσσηνίας. Στις 6 Αυγούστου 1941 συνελήφθη από Ιταλούς καραμπινιέρους και Έλληνες χωροφύλακες με βάση καταστάσεις ονομάτων που είχε παραδώσει η ελληνική κυβέρνηση στους κατακτητές. Μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο του Ναυπλίου και στη συνέχεια της Λάρισας. Ήταν αδελφός του εκδότη και αντιστασιακού Δημήτρη Παπαδήμα (πληροφορίες από εδώ).

131) Παπαδημητρίου Δημήτριος

Του Ανδρέα. Υπάλληλος των ΣΠΑΠ. Από την Καλαμάτα. 44 χρόνων. Κάτοικος Κοκκινιάς Πειραιά. Στέλεχος του ΚΚΕ και των Συνδικάτων. Σημ.: Αλλού αναφέρεται ως εκτελεσμένος στο Κούρνοβο. [Ακρον.]

132) Παπαδόπουλος Δημήτριος

Σημ.: Σύμφωνα με κάποιες πηγές (Κουβάς, ΚΚΕ) ήταν οικοδόμος, πρόσφυγας από τον Πόντο, κάτοικος Καλλιθέας, στέλεχος του ΚΚΕ και του Συνδικάτου Οικοδόμων, υποψήφιος βουλευτής Αττικής στις εκλογές του 1935 με το ΕΜΕΑ∙ το 1936, όντας γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Οικοδόμων, συλλαμβάνεται, στέλνεται εξορία και από εκεί στην Ακροναυπλία (βλ. και εφημ. ‘Οικοδόμος’, 28-4-1946). Κατά τον Φλούντζη, ο παραπάνω Δημ. Παπαδόπουλος («Πρόεδρος» ή «Βαν Μιν») εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στον Πειραιά στις 7-1-1943 μαζί με άλλους Ακροναυπλιώτες (το έχει το όνομα στον κατάλογο των 200, αλλά όχι ως Ακροναυπλιώτη). Στη Λάρισα αναφέρεται άλλος κρατούμενος Δημ. Παπαδόπουλος από τη Νίκαια.

133) Παπαδόπουλος Ευάγγελος

[Ακρον.]

134) Παπαδόπουλος Κων/νος

Του Ιωάννη. Από το Καστόρι Σπάρτης. Κρατούμενος στη Λάρισα το 1943.

135) Παπαδόπουλος Μαν.

Μανούσος ή Μανασής. Κουρέας. Από την Καβάλα. [Ακρον.]

136) Παπαδόπουλος Μύρων

Του Ευσταθίου. Πρόσφυγας, από την Αργυρούπολη Πόντου. Κάτοικος Μεσιανού Κιλκίς. Δάσκαλος, και, μετά τη συνταξιοδότησή του, αγρότης και συνεταιριστής. Στέλεχος του ΚΚΕ. Υποψήφιος βουλευτής Κιλκίς με το Π.Μ. στις εκλογές του 1936. Στην Ακροναυπλία δίδασκε στους κρατούμενους Μαθηματικά. [Ακρον.]

137) Παπάζογλου Ευάγγελος

[Ακρον.]

138) Παπαμιχάλης Γεώργιος

Ναυτικός. Από τη Σαλαμίνα. [Ακρον.]

139) Παπανδρέου Κώστας

Του Χρυσόστομου. Σερβιτόρος. Από τον Αμπελώνα (Καζακλάρ) Λάρισας. Μέλος του ΚΚΕ και μέλος του ΔΣ του Σωματείου Σερβιτόρων.[Ακρον.]

140) Παπανίκας Γεώργιος

Του Γιάννη.

141) Πασχαλίδης Θεμιστοκλής

Του Ιωάννη. Κάτοικος Καισαριανής. [Αναφ.]

142) Πατσανιάν Κεβόρκ

Αλλού λανθασμένα Παρετσαριάν. Από το Δουργούτι Αθήνας. Χοροδιδάσκαλος. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Αναφ.]

143) Πίττακας Γεώργιος

Γεννήθηκε το 1903 στο Φραντάτο Ικαρίας. Πήρε μέρος στο εργατικό κίνημα από το 1924. Ήταν τραμβαγιέρης, αλλά διώχθηκε και έγινε μπογιατζής. Στέλεχος του ΚΚΕ. Το 1931 πήρε μέρος στην εξέγερση στον Κάμπο Ικαρίας, που κατέληξε στο διώξιμο της Αστυνομίας. Δικάστηκε ερήμην σε φυλάκιση και εξορία. Δούλευε στην Εργατική Βοήθεια Αθήνας. Επί δικτατορίας Κονδύλη φυλακίστηκε στην Αίγινα. Στις 28-10-1940 βγήκε από την παρανομία και ζήτησε να σταλεί στο μέτωπο να πολεμήσει τον Ιταλό επιδρομέα. Αμέσως οι ντόπιοι φασίστες τον έκλεισαν φυλακή και τον έστειλαν στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

144) Πίτσος Ιωάννης

145) Πιτσούλης Δημήτριος

146) Πλακοπίτης Νικόλαος

Του Γιάννη. Χτίστης. Γεννήθηκε το 1906 στην Κοζάνη. Οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ το 1927 και στη συνέχεια αναδείχθηκε στέλεχος του ΚΚΕ. Μέλος του Εργατικού Κέντρου και πρόεδρος του Συνδικάτου Οικοδόμων Κοζάνης. Εκδότης της εφημερίδας ‘Παλλαϊκό Μέτωπο’ και ταυτόχρονα ανταποκριτής του Ριζοσπάστη στην Κοζάνη. Υποψήφιος βουλευτής Κοζάνης στις εκλογές του 1933 με το ΕΜΕΑ και του 1936 με το Π.Μ. Εξορίστηκε σε Ανάφη και Άϊ Στράτη, και με τη δικτατορία του Μεταξά εξορίζεται πάλι, αρχικά στη Φολέγανδρο και τελικά στην Ακροναυπλία και στην Πύλο (περισσότερα εδώ). [Ακρον.]

147) Πλατανησιώτης Κώστας

148) Πόλκος Ευάγγελος

Δάσκαλος. Από τη Ραχούλα Καρδίτσας. 35 Χρόνων. Πήρε το πτυχίο του δασκάλου από το Διδασκαλείο Αλεξανδρούπολης το 1925. Κατατάχθηκε στη Χωροφυλακή και γράφτηκε στη Νομική Σχολή. Μέλος της ΕΕ της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας. Στέλεχος του ΚΚΕ. Με τη δικτατορία του Μεταξά συλλαμβάνεται και οδηγείται στις φυλακές Λάρισας, εκτοπίζεται στη Φολέγανδρο, και στη συνέχεια στην Ακροναυπλία, όπου δίδασκε τους κρατούμενους Φυσική. [Ακρον.]

Πίσω από μια φωτογραφία της κόρης του που βρέθηκε μετά την εκτέλεσή του στο σακάκι του είχε σημειώσει:

«Κόρη μου, Καίτη Πόλκου, μένει Κλειούς 22 Θεσσαλονίκη. Να γίνει δασκάλα. Ο πατέρας της».

149) Πολύδωρος Δημήτριος

Ή Πολυδώρου. Γεννήθηκε το 1910 στο Ζιγοβίστι Γορτυνίας. Το 1928 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και εργάστηκε ως σερβιτόρος. Στέλεχος του ΚΚΕ, γραμματέας της Ομοσπονδίας Σερβιτόρων. Συνελήφθη στις 4 Αυγούστου 1936 και στάλθηκε στον Άϊ Στράτη και μετά στην Ακροναυπλία. Προϊστάμενος μαγειρείων στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. [Ακρον.]

150) Ποντίκης Κοσμάς

Του Στέλιου. Ναυτεργάτης. Από την Αλεξανδρούπολη. Στέλεχος του ΚΚΕ, συνδικαλιστικό στέλεχος των ναυτεργατών Αλεξανδρούπολης. Το 1932 εκτοπίστηκε στη Σίκινο για ένα χρόνο και το 1935 φυλακίστηκε στις φυλακές Αίγινας. Υποψήφιος βουλευτής Έβρου το 1935 με το ΕΜΕΑ και το 1936 με το Π.Μ. [Ακρον.]

151) Πότης Αλέκος

152) Ρεμπούτσικας Δημήτριος

Δικηγόρος. Γεννήθηκε το 1905. Από την Αχαγιά Αχαΐας. Κάτοικος Αθήνας. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

Το τελευταίο του σημείωμα:

«Αγαπημένοι μου, ο θάνατός μου δεν θα πρέπει να σας λυπήσει, αλλά να σας ατσαλώσει πιο πολύ για την πάλη που διεξάγετε. Σφίξετε τις καρδιές σας και βγήτε παλικάρια απ’ τη νέα αυτή δοκιμασία. Έτσι θα μας τιμήσετε καλύτερα. Όταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά δεν πεθαίνει ποτέ. 1-5-44 Χαϊδάρι. Με πολλή αγάπη. Σας φιλώ, Μήτσος».

153) Ρίζος Ηλίας

Του Δημητρίου. Μακαρονοεργάτης. Από το Ροβολιάρι Φθιώτιδας. 41 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ. Συνδικαλιστής στη Λαμία. [Ακρον.]

154) Ρογανάς Γεώργιος

Αλλού Ροζάνης, που είναι το σωστό. Με καταγωγή από τη Ζίτσα Γιαννίνων. Μέλος του ΕΑΜ. Αγωνιστής από την Πεντέλη, όπως και ο επόμενος.

155) Ρογανάς Ιωάννης

Ροζάνης, γιός του προηγούμενου. Επονίτης. Μαθητής (ή αρτεργάτης).

156) Ρουσσόπουλος Γεώργιος ή Κώστας

Αρτεργάτης, γεννημένος στο Ροδολίβος Σερρών το 1901. Στέλεχος του ΚΚΕ. Υποψήφιος βουλευτής Σερρών στις εκλογές του 1933 με το ΕΜΕΑ. Το 1934 αντιπρόεδρος της Κοινότητας Ροδολίβου. [Ακρον.]

157) Σαββόπουλος Σάββας

Του Κώστα. Εργάτης μεταλλουργός. Πρόσφυγας, καταγόταν από την Καλλικράτεια Αν. Θράκης και γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1913. Από μαθητής του Γυμνασίου γίνεται μέλος της κομμουνιστικής νεολαίας στη Βέροια. Στη γ’ τάξη του Γυμνασίου Θεσσαλονίκης αποβάλλεται οριστικά για την κομμουνιστική του δράση. Από τότε δουλεύει ως εργάτης μεταλλουργός. Οργανώνει το συνδικάτο μεταλλουργών, στέλεχος της ΟΚΝΕ, του ΚΚΕ και του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης. Το 1935 εκτοπίζεται για ένα χρόνο στην Ανάφη. Τον Ιούλιο του 1937, συλλαμβάνεται, βασανίζεται στην Ασφάλεια Θεσσαλονίκης, και μεταφέρεται στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

158) Σακκάς Κώστας

Του Χρήστου. Κουρέας. Από την Ήπειρο. Στέλεχος του ΚΚΕ. Το ’35 στον Άϊ Στράτη. [Ακρον.]

159) Σαμόπουλος Γεώργιος

Ή Σταμόπουλος. Από τη Μυτιλήνη. [Ακρον.]

160) Σαντομοίρης Φώτης

Μουσικός, βολιστής. Από τις Σέρρες ή Δράμα. [Ακρον.]

161) Σερδερίδης Κοσμάς

Αγρότης. Γεννήθηκε το 1905 στην Αργυρούπολη Πόντου. Το 1918 ήλθε πρόσφυγας στο Γερακαριό Κιλκίς. Μέλος του ΚΚΕ. Από νέος πήρε μέρος στο αριστερό κίνημα και το 1930, με το «ιδιώνυμο», εξορίστηκε στη Σαντορίνη για δύο χρόνια. Τον Απρίλη του 1937 πιάστηκε και εξορίστηκε στην Φολέγανδρο, και, αργότερα, μεταφέρεται στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

162) Σκλάβαινας Στέλιος

Από τη Σίφνο. Κάτοικος Ν. Κόσμου Αττικής. Τυπογράφος. Επιφανές στέλεχος του ΚΚΕ προπολεμικά, που αργότερα διαγράφηκε, βουλευτής, γνωστός από το σύμφωνο Σοφούλη – Σκλάβαινα του 1936. [Ακρον.]

163) Σουκατζίδης Ναπολέων

Γεννήθηκε στις 11-12-1909 στα Μουδανιά της Μ. Ασίας από γονείς δασκάλους. Η οικογένειά του βρέθηκε από την Προύσα στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης το 1922. Φοίτησε στην Εμπορική Σχολή του Ηρακλείου και εργάστηκε ως λογιστής και αλληλογράφος στο εργοστάσιο της εταιρείας «Μίνως» στην Ιεράπετρα. Στέλεχος του ΚΚΕ, πρόεδρος των Εμποροϋπαλλήλων Ηρακλείου. Πιάστηκε στις 6-6-1936 και εξορίστηκε στον Άϊ Στράτη, και μετά ένα χρόνο στην Ακροναυπλία. Ηγετική μορφή των Ακροναυπλιωτών, εκτελούσε χρέη διερμηνέα στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες ότι την ημέρα της εκτέλεσης ο διοικητής Φίσερ πρότεινε σ’ αυτόν και τον Αντ. Βαρθολομαίο να παραμείνουν στο στρατόπεδο, αλλά αυτοί αρνήθηκαν. [Ακρον.]

Τα τρία σημειώματα που άφησε:

Στον πατέρα του: «Πατερούλη. Πάω για εκτέλεση. Νάσαι περήφανος για τον μονάκριβο γιό σου. Ν’ αγαπάς, να λατρεύεις την κορούλα σου και την αδελφούλα μου. Κ’ οι δυο μεγάλοι άνθρωποι. Γεια. Γεια πατερούλη. Ναπολέων».

Στην αρραβωνιαστικιά του: «Η τελευταία μου σκέψη μαζί σου. Θα ‘θελα να σε κάμω ευτυχισμένη. Ν’ αγαπάς πολύ το μπαμπά και την αδελφούλα μου. Να βρεις σύντροφο της ζωής σου άξιό μου και άξιό σου. Γεια χαρά. 1-5-44. Ναπ. Σουκατζίδης. Υ.Γ. Κάτι ενθύμια θα σου δώσει ο Ζήσης».

Στην αδελφή του: «Αδελφούλα. Πάω για εκτέλεση. Σε λάτρευα πολύ όπως λάτρευα και το γυναικούλι μου. Δεν μπόρεσα να σας κάμω ευτυχισμένους. Λίγη αγάπη στο μπαμπά όσο να ζη. Γεια σου. Γεια σου λατρευτή μου αδελφούλα».

164) Σόφης Δημήτριος

Επονίτης. Από την Πεντέλη. Μαθητής. Αυτό το σημείωμα άφησε πριν την εκτέλεσή του:

«Χαίρετε φίλοι. Εκδίκηση. Μάνα μη λυπάσαι. Χαίρε μάνα. Δημήτρης Σόφης».

165) Σόφης Χρήστος

Επονίτης. Από την Πεντέλη. Πιθανόν αδελφός του προηγούμενου.

Σημ.: Σε άλλες πηγές αναφέρεται και τρίτος με το ίδιο επώνυμο, Σόφης Ανδρέας. Ο Γ. Κουβάς γράφει ότι προσπάθησε να εξακριβώσει αν ο Ανδρέας Σόφης είναι πατέρας των δύο αδελφών, αλλά δεν βρήκε άκρη. Στο ηρώο της Παλ. Πεντέλης πάντως είναι γραμμένα τα ονόματα των Δημήτρη και Ανδρέα Σόφη.

Η Ιωάννα Τσάτσου, που υπηρετούσε στην Αρχιεπισκοπή, γράφει στο βιβλίο της:

«Μια μητέρα απ’ την Πεντέλη βρήκε το σακάκι του γιού της. Το αγκάλιασε και το κρατούσε σφιχτά πνιγμένη με τα δάκρυά της. Έπειτα σαν μπόρεσε να κοιτάξει γύρω της, πήρε το μάτι της κάποιο ρούχο του πιο μικρού κρατούμενου παιδιού της. Την μεταφέρανε αναίσθητη».

166) Σούλας Χρήστος

Γεννήθηκε το 1912 στην Τσερκοβίτσα της Β. Ηπείρου. Αρτεργάτης και ξυλουργός. Αρχειομαρξιστής, αργότερα μέλος των τροτσκιστικών ΟΚΔΕ και ΕΟΚΔΕ. Συνδικαλιστής, γραμματέας του Συνδικάτου Αρτεργατών Πειραιά. Υπεύθυνος έκδοσης της εφημερίδας της ΟΚΔΕ ‘Εργατική Πρωτοπορία’. Στα τέλη του 1936 συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στην Ανάφη και μετά στην Ακροναυπλία. (βλ. και εφημ. ‘Διεθνιστής’, 28-5-1944). [Ακρον.]

167) Σπυρίδης Γεώργιος

Σιδηροδρομικός. Στέλεχος του ΚΚΕ και του Συνδικάτου Σιδηροδρομικών. Κάτοικος Αθήνας. Το 1935 εξόριστος στην Ανάφη, μετά στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

168) Στάθης Ιωάννης

Του Κώστα. Αγρότης (ή δάσκαλος). Από τα Σέρβια Κοζάνης. 32 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ. Εκτοπίζεται από την Ασφάλεια Κοζάνης τον Μάρτιο του 1936, μετά την πορεία των εργατών του κρατικού Δενδροκομικού Σταθμού Σερβίων προς την Κοζάνη. [Ακρον.]

169) Σταμούλης Βασίλειος

Του Αναστασίου. Γιός πολυμελούς οικογένειας, γεννήθηκε το 1911 στη Ζίτσα Γιαννίνων, όπου και φοίτησε στο δημοτικό σχολείο και στο σχολαρχείο. Το 1928 πήγε στην Αθήνα και έμαθε την τέχνη του τυπογράφου, επάγγελμα το οποίο άσκησε αρχικά στα Γιάννινα, στην εφ. ‘Ηπειρωτικός Αγών’ και στη συνέχεια στην Αθήνα, στον Ριζοσπάστη, ενώ φαίνεται πως ασχολήθηκε παράλληλα και με τη δημοσιογραφία. Μέλος του ΚΚΕ (περισσότερα εδώ) [Ακρον.]

170) Σταύρου Σπύρος

171) Στρατής Αλμπέρτος

Αλλού Εσδρατή Αλμπέρτος, που είναι το σωστό. Εβραίος από τη Θεσσαλονίκη. Τσαγκάρης. [Ακρον.]

172) Συνοδινός Απόστολος

Ξυλουργός. Πρόσφυγας, γεννήθηκε στην Πάνορμο της Μ. Ασίας το 1908. Κάτοικος Σερρών. Στέλεχος του ΚΚΕ. Γραμματέας της Περιφερειακής Κομματικής Οργάνωσης Δράμας του ΚΚΕ. Το 1936 με το κίνημα της Δράμας δεν μπόρεσε να ξεφύγει, τον έπιασαν και τον έστειλαν στις φυλακές της Ακροναυπλίας. [Ακρον.]

173) Ταλαίπωρος Ηλίας

Αγρότης. Από τον Παγώνδα Σάμου.

174) Ταμπάνος Βασίλειος

Ή Ταμιζόνος ή Φίλιππος. Του Θεοδόση. Ιδιωτικός υπάλληλος. Από τη Λευκάδα. 51 χρόνων. Στέλεχος του ΚΚΕ. Από πολύ νέος ασπάστηκε τις ιδέες του κομμουνισμού και ανέπτυξε δράση στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Το 1932 εξορίστηκε στον Άϊ Στράτη. Όταν απολύθηκε, εργάστηκε στον Ριζοσπάστη. Το 1936 η δικτατορία του Μεταξά τον εξόρισε στην Ανάφη για ένα χρόνο. Μετά μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία και στην Πύλο. [Ακρον.]

175) Τζανετής Χρήστος

[Ακρον.]

176) Τζίμος Ανδρέας

177) Τζοάνος Περικλής

Τσαγκάρης. Από την Καβάλα. [Ακρον.]

178) Τζωρτζάτος Κώστας

Οικοδόμος ή ξυλουργός. Γεννήθηκε στη Σάμη Κεφαλονιάς το 1907. Κάτοικος Πάτρας. Υποψήφιος βουλευτής Αχαΐας το 1935 με το ΕΜΕΑ. [Ακρον.]

179) Τούμπας Θανάσης

Σπουδαστής του Πολυτεχνείου. Στέλεχος της ΕΠΟΝ. Ανιψιός του ναυάρχου Τούμπα.

180) Τούρπας Παναγιώτης

Από το Σουφλί. Υπάλληλος του ΟΣΕ και μετά δάσκαλος. Στέλεχος του ΚΚΕ. Υποψήφιος βουλευτής Έβρου το 1935 με το ΕΜΕΑ και το 1936 με το Π.Μ. Στις 20-8-1935 συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στην Ανάφη. Αργότερα, έγκλειστος στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

181) Τσαλίκης Τάσος

Δάσκαλος. Γεννήθηκε το 1911 στην Αργαλαστή Μαγνησίας. Τις διδασκαλικές του σπουδές τις έκανε στο Διδασκαλείο Λαμίας που γράφτηκε το 1928. Συνελήφθη το 1937 και στάλθηκε στον Άϊ Στράτη και μετά στην Ακροναυπλία, όπου δίδασκε στους κρατούμενους Ελληνικά (περισσότερα εδώ). Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

182) Τσερμέγκας Μιχάλης

Εργάτης (ή αγρότης). Από το Μαυράτο Ικαρίας. 32 χρόνων. Στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ. Εξόριστος από τον καθεστώς της 4ης Αυγούστου στον Άϊ Στράτη, βρέθηκε φυλακισμένος στην Ακροναυπλία όταν άρχισε ο πόλεμος. Νοσοκόμος στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.[Ακρον.]

183) Τσίκας Αλέξανδρος

Γιός του δασκάλου – λόγιου Μάνθου Τσίκα, γεννήθηκε στο Γραμμένο Γιαννίνων το 1909. Αφού φοίτησε δύο χρόνια στο Γυμνάσιο στα Γιάννινα, διέκοψε τις σπουδές του και έγινε τσαγκάρης. Αργότερα άνοιξε δικό του κατάστημα στο χωριό και το 1935 στην Αθήνα. Στέλεχος του ΚΚΕ. Με την δικτατορία του Μεταξά στάλθηκε εξόριστος στη Σίφνο, και αργότερα στην Ακροναυπλία. [Ακρον.]

184) Τσίρκας Κώστας

Του Γιώργου. Δάσκαλος. Γεννήθηκε το 1906 στα Πράμαντα Γιαννίνων. Το 1926 τελείωσε το μονοτάξιο Γυμνάσιο Γιαννίνων και διορίστηκε δάσκαλος στο χωριό Ψέλτσκο (Κυψέλη) Καστοριάς. Το 1930 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου παράλληλα με την εργασία του γράφτηκε και στη Νομική Σχολή. Στέλεχος του ΚΚΕ, συνδικαλιστής, πρόεδρος του Συλλόγου των προοδευτικών δασκάλων ‘Αναγέννησις’. Μετά την δικτατορία του Μεταξά τέθηκε σε διαθεσιμότητα, συμμετείχε στο ‘Αντιδικτατορικό Κίνημα Μακεδονίας’ και ήταν συντάκτης της εφημερίδας ‘Αντιδικτατορικό Μέτωπο’. Πιάστηκε με προδοσία στις 6-5-1938, μαζί με άλλους 75 υπαλλήλους και μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία.[Ακρον.]

Πριν εκτελεστεί άφησε τρία χαρτάκια. Ένα πέταξε δεμένο σε μαντίλι. Ένα βρέθηκε στο σακάκι του και ένα στην κουβέρτα του.

Στο πρώτο που απευθύνεται στον λαό έγραφε: «Πρωτομαγιά. Γεια σας όλοι. Πάμε στη μάχη. Κώστας Τσίρκας. 1-5-44».

Στο δεύτερο, για τους συγγενείς του, έγραφε: «Γεια και χαρά. Σας φιλώ όλους με πολλή αγάπη. Κώστας Τσίρκας. Μάρνη 52 Αθήνα».

Και στο τρίτο για τη γυναίκα του και τον γιό του: «Κατίνα, Γεωργούλη. Σας φιλώ με αγάπη. Κώστας Τσίρκας. Μάρνη 52».

185) Τσολιάκος Ιωάννης

[Ακρον.]

186) Υψηλάντης Κώστας

[Ακρον.]

187) Φάβας Κώστας

Αγρότης. Υποψήφιος βουλευτής Ξάνθης στις εκλογές του 1936 με το Π.Μ. [Ακρον.]

188) Φερετόπουλος Νώντας

Ή Νικήτας. [Ακρον.]

189) Φεφές Απόστολος

Δικηγόρος. Από την Πάτρα. Πιάστηκε από τους Ιταλούς τον Ιούλη του 1941 με βάση καταστάσεις ονομάτων που είχε παραδώσει η ελληνική κυβέρνηση στους κατακτητές και κλείστηκε στη φυλακή. Το 1943 κρατούμενος στη Λάρισα (προηγουμένως πιθανότατα στο Ναύπλιο). Σημ.: Ο Φλούντζης τον έχει Ακροναυπλιώτη, χωρίς να διευκρινίζει πότε κρατήθηκε εκεί. [Ακρον.]

190) Φιλόπουλος Ανέστης

[Ακρον.]

191) Φουντής Στέφανος

Του Νίκου. Μηχανολόγος – ηλεκτρολόγος. Γεννήθηκε στον Μανταμάδο Λέσβου το 1908. Σπούδασε στη Γάνδη του Βελγίου με υποτροφία. Στέλεχος της ΟΚΝΕ και του ΚΚΕ. Το 1936 συλλαμβάνεται και στέλνεται στην Ανάφη, και από εκεί στην Ακροναυπλία (περισσότερα εδώ).[Ακρον.]

192) Φωκάς Ιωακείμ

17 χρόνων, μαθητής.

193) Χάλαρης Γεώργιος

Από το μπλοκ «15» του στρατ. Χαϊδαρίου (απομόνωση). Γεννήθηκε το 1916 στην Αθήνα. Πιάστηκε στα τέλη του 1942 σε μπλόκο από τους Γερμανούς στη συνοικία Αγ. Ιωάννη Ρέντη.

194) Χαρίτος Χρήστος

Καπνεργάτης. Από τον Πειραιά. Στέλεχος του ΚΚΕ. [Ακρον.]

195) Χατζηχρίστος Χρήστος

Τσαγκάρης. Αρχειομαρξιστής, συνδικαλιστής στο Συνδικάτο τσαγκάρηδων, μέλος του ΚΑΚΕ. Το 1937 συνελήφθη, στάλθηκε στη Γαύδο και μετά στην Ακροναυπλία (βλ. και εφημ. ‘Πάλη των Τάξεων’, 13-11-44). [Ακρον.]

196) Χατζόπουλος Φώτιος

197) Χατζόπουλος Νίκος

198) Χριστακόπουλος Δημήτριος (Διομήδης)

Του Διονυσίου. Από την Καλαμάτα. Συνδικαλιστής, γραμματέας του σωματείου της οινοπνευματοποιίας Ζαν Κερού στην Καλαμάτα. Εργοδηγός, βαρελάς. [Ακρον.]

199) Χρυσάφης Νικόλαος

Βυρσοδεψεργάτης. Από το Καρλόβασι Σάμου. Στέλεχος του ΚΚΕ, συνδικαλιστής, μέλος του Σωματείου Βυρσοδεψών ‘Άγιος Παντελεήμων’. Το 1932 φυλακίστηκε με τον «ιδιώνυμο» και το σωματείο διαλύθηκε. Μετά την αποφυλάκισή του πρωτοστάτησε στην ίδρυση νέου σωματείου με την επωνυμία ‘Αναγέννηση’ (περισσότερα εδώ). [Ακρον.]

200) Χυτήρης Κώστας

Του Σπύρου. Γεννήθηκε στο χωριό Κουραμάδες Κέρκυρας το 1906. Δάσκαλος στην Ξάνθη. Στέλεχος του ΚΚΕ. Μέλος του ΔΣ της ΔΟΕ. Εργάστηκε στο ‘Διδασκαλικό Βήμα’. [Ακρον.]

Σημείωση: Ο κατάλογος του μνημείου έχει επτά διαφορές σε σχέση με αυτόν του Φλούντζη: Στο μνημείο δεν υπάρχουν οι Βόκολας ή Μπόκολας Κων/νος, Κάππος Σταύρος, Οικονομίδης Ορέστης, Πατέστος Αναστάσης, Νανέρης Παναγιώτης, Πανταζής Νικόλαος και Σόφης Ανδρέας∙ οι τέσσερις πρώτοι, γράφει ο Γ. Κουβάς, διαπιστώθηκε ότι εκτελέστηκαν στο Κούρνοβο. Αντ’ αυτών υπάρχουν οι Καράγιωργος Λάμπρος, Μελισσαρόπουλος Ιωάννης, Πασχαλίδης Θεμιστοκλής, οι οποίοι βρέθηκαν μέσω αναζητήσεων του Ε.Ε.Σ., καθώς και οι Καραγιάννης Αυγέρης, Κοβάνης Γεώργιος, Μαγκάκης ή Μαγκανάς Κων/νος και Χατζόπουλος Νίκος. Σε σχέση με άλλους, παλιότερους καταλόγους, οι διαφορές είναι πολύ περισσότερες.