ΕΑΜ. Η Εθνική Αντίσταση.



Βασιλική Λάζου, δρ. Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου 

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 υπογράφεται από τους αντιπροσώπους του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, Σοσιαλιστικού Κόμματος,  Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας και Αγροτικού Κόμματος το ιδρυτικό κείμενο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.  Το ΕΑΜ ανοίγει το δρόμο της ενεργού αντίστασης, του αγώνα για το διώξιμο του κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του και την αποκατάσταση των λαϊκών ελευθεριών.  Πάνω από όλα όμως είναι η θέληση του λαού να αντισταθεί που κάνει δυνατή την ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό.Με ενότητα στους σκοπούς, την οργάνωση και την καθοδήγηση του αγώνα,  το ΕΑΜ και οι οργανώσεις του απαντούν στην ανάγκη ανασυγκρότησης της κοινωνικής ζωής μέσα στις ιδιαίτερες ιστορικές συγκυρίες της κατοχικής Ελλάδας. Εδώ βρίσκεται και η ειδοποιός διαφορά του ΕΑΜ από τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Η Αντίσταση μετατρέπεται από επιτελική άσκηση, όπως επιδιώκει να την περιορίσει το Αγγλικό Στρατηγείο για να την ελέγχει ευκολότερα, σε παλλαϊκή υπόθεση. 


Η κηδεία των 23 διαδηλωτών 




Το ΕΑΜ αρθρώνει ένα διαφορετικό λόγο και ορθώνει μία διαφορετική παρουσία. Επιδιώκει και επιτυγχάνει να είναι παρόν για να δίνει απαντήσεις σ’ όλα τα μέτωπα μίας κοινωνίας σε κρίση. Πολιτικές και κοινωνικές διεκδικήσεις που είχαν ανασταλεί βίαια με την επιβολή της μεταξικής δικτατορίας αναπτύσσονται πάλι ελεύθερα, μέσα από το πρόγραμμα και τις εκδόσεις του ΕΑΜ. Το ΕΑΜ παίρνει θέση και προτείνει συγκεκριμένες λύσεις για τα προβλήματα που προκύπτουν στην κατοχή. Το διακύβευμα δεν είναι μόνο η αποτίναξη του ξενικού ζυγού αλλά και η μορφή του κοινωνικού καθεστώτος μετά την απελευθέρωση.




Με αντιστασιακές ενέργειες που εκτείνονται από τις πιο απλές μορφές απείθειας, την εκδήλωση συλλογικής αλληλεγγύης και συνεργασίας, τη μαζική διαμαρτυρία και με κορύφωση την ένοπλη πάλη και τη δημιουργία αξιόμαχου Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, η ΕΑΜική αντίσταση κατορθώνει να υποσκάψει τους μηχανισμούς εξουσίας του Άξονα και να απελευθερώσει μεγάλα τμήματα της χώρας φθάνοντας ακόμα και στην αντικατάσταση των δομών κυριαρχίας των κατακτητών με λαϊκοδημοκρατικές εξουσίες και πολιτική αυτό-οργάνωση.




Το ΕΑΜ εισάγει πρωτοφανείς πρακτικές στην καθημερινότητα των ανθρώπων, ιδίως όσον αφορά τη συμμετοχή των χωρικών στις διαδικασίες αυτοκυβέρνησης τους και εδραιώνει μία σχέση εμπιστοσύνης με τις τοπικές κοινότητες. Μέσα από τους λαϊκούς θεσμούς της «λαοκρατίας» και τη συμμετοχική άσκηση της εξουσίας προτείνεται μία νέα, εναλλακτική κρατική οργάνωση και ένας ουσιαστικά ριζοσπαστικός τρόπος ζωής.


Η μαζικότητα και κυρίως η απήχηση του ΕΑΜ σ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα ανησυχεί ιδιαίτερα τους ποικιλώνυμους αντιπάλους του. Κατασταλτικοί μηχανισμοί ναζιστικών δυνάμεων κρούσης, Ταγμάτων Ασφαλείας, παρακρατικών οργανώσεων, εθνοτοπικών ομάδων εξουσίας, εκτεταμένων δικτύων συνεργατών, κατασκόπων και καταδοτών σε συνδυασμό με μια πολιτική συμμαχία του βασιλιά, αστών πολιτικών, Άγγλων και «εθνικιστικών» οργανώσεων αντίστασης συνειδητοποιούν ότι πρέπει να συσπειρωθούν για να αντιμετωπίσουν το εαμικό αντιστασιακό φαινόμενο. Εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, καταστροφές χωριών, αντίποινα, συγκρούσεις ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις, συνεχείς πολιτικές δολοπλοκίες και διαπραγματεύσεις είναι το αποτέλεσμα της κινητοποίησης αυτής.


Αθήνα, 4 Δεκεμβρίου 1944, η κηδεία των 23 διαδηλωτών περνά από την Πλατεία Συντάγματος, [σε πρώτο πλάνο, περπατώντας με την φωτογραφική μηχανή στο χέρι, ο διάσημος φωτογράφος Dmitri Kessel, ο οποίος την αμέσως επόμενη στιγμή θα τραβήξει την διάσημη φωτό]



Dmitri Kessel, 4 Δεκεμβρίου 1944, Αθήνα, κηδεία 23 διαδηλωτών του ΕΑΜ, μαυροφορεμένα κορίτσια στο Σύνταγμα κρατούν αιματοβαμμένο πανό με το σύνθημα: "Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή αλυσίδες ή όπλα ΕΑΜ


Φωτογραφιζοντας τις μαχες του Δεκεμβρη του 1944.(Αθηνα-Πειραιας)




 Σταθερό στην ενωτική του πολιτική το ΕΑΜ απέδειξε ότι ήθελε ειλικρινά να συνεργαστεί με τα άλλα «αστικά κόμματα». Η υπαγωγή ανταρτικών δυνάμεων στο συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής και όχι στο βαλκανικό στρατηγείο, οι συμφωνίες του Λίβανου και της Καζέρτα, η είσοδος του ΕΑΜ στην κυβέρνηση στα τέλη του καλοκαιριού 1944 αποδεικνύουν την πρόθεσή του για μεγαλύτερη δυνατή συσπείρωση δυνάμεων ώστε να γίνει εφικτή η εκδίωξη του κατακτητή. Αυτό δεν μειώνει τη βαθιά δυσπιστία των αστών πολιτικών και των Άγγλων ως προς τις προθέσεις του. Το ενδεχόμενο σύγκρουσης με το ΕΑΜ αναβάλλεται έως την απρόσκοπτη βρετανική επιστροφή και εδραίωση στην Ελλάδα. Μετά τη στρατιωτική σύγκρουση του Δεκεμβρίου με πρόσχημα την αποκατάσταση της πολιτικής νομιμότητας και ομαλότητας το ΕΑΜ εξοβελίζεται σταδιακά από την πολιτική ζωή ενώ οι οπαδοί του βιώνουν συνεχείς αποκλεισμούς και διώξεις.

το φωτοκινηματογραφικό συνεργείο του ΕΛΑΣ





Πρόκειται για το σύνολο της παραγωγής σε φιλμ από το κινηματογραφικό συνεργείο του ΕΛΑΣ, (ή ορθότερα, το φωτοκινηματογραφικό συνεργείο του ΕΛΑΣ), που έχει διασωθεί. Κάτι λιγότερο από 11 λεπτά. Δόθηκαν στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας από την Ολυμπία και τον Κώστα Παπαδούκα, αδερφό του Θανάση Παπαδούκα, του οπερατέρ του κινηματογραφικού συνεργείου του ΕΛΑΣ, από το φθινόπωρο του 1944 μέχρι λίγο μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Πριν από τον Θανάση Παπαδούκα, την δουλειά αυτή έκανε ο οπερατέρ Ιωάννης Νισυρίου, με μία μηχανή που είχαν βρει «σε κάτι κιβώτια γερμανικά μαζί με φιλμ, τραβηγμένα και ατράβηχτα», όπως διηγείται ο Θανάσης Παπαδούκας.

Το συνεργείο, υπό την εποπτεία του ζωγράφου Δημήτρη Μεγαλίδη, και με τη συμμετοχή του Κώστα Μακρή, γύρισε αρκετά μέτρα φιλμ, από τα οποία έχουν διασωθεί αυτά τα αποσπάσματα που μπορείτε να δείτε παρακάτω στο βίντεο.
Τα μέλη του συνεργείου:

  • Δημήτρης Μεγαλίδης, προϊστάμενος
  • Ιωάννης Νισυρίου, οπερατέρ
  • Θανάσης Παπαδούκας, οπερατέρ
  • Κώστας Μακρής

Περιγραφή των σκηνών:

  • Συνεδρίαση της ΠΕΕΑ στην Ευρυτανία, άνοιξη του 1944. Διακρίνεται ο Σπύρος Μελετζής, φωτογράφος του αγώνα [Οι φωτογραφίες των μελών του συνεργείου, στους τίτλους στην αρχή είναι του Σπύρου Μελετζή].
  • Ο Αρης Βελουχιώτης και οι Μαυροσκούφηδες, έφιπποι, τέλη του 1944 ή αρχές του 1945
  • Η Ταξιαρχία Ιππικού στη Λάρισα, με τα άλογα που ο ΕΛΑΣ είχε πάρει λάφυρα από τους Ιταλούς, τέλη του 1944 ή αρχές του 1945, επίσης.
  • Ο Στέφανος Σαράφης και ο Αρης Βελουχιώτης με τους Μαυροσκούφηδες του, όλοι έφιπποι, πιθανόν στα Ιωάννινα, φθινόπωρο του 1944.
  • Ο Στέφανος Σαράφης και ο Αρης Βελουχιώτης με τα στελέχη του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ ποζάρουν στην έδρα του ΓΣ.
  • Πορεία ανταρτών μέσα στο χιόνι, μετά από μάχη με του Γερμανούς. Κουβαλάνε τραυματισμένους συντρόφους τους. Οταν ο ένας πεθαίνει, τον θάβουν στο χιόνι, χειμώνας 1943-1944.
  • Αντάρτες έπειτα από πορεία φτάνουν σε ορεινό χωριό, όπου οι γυναίκες του χωριού τους κερνούν και τους φιλεύουν.
  • Σκηνοθετημένη μάχη-ναυμαχία του ΕΛΑΝ. Οι Γερμανοί “ηθοποιοί” είναι πραγματικοί αιχμάλωτοι, που μάλιστα, μη γνωρίζοντας για τη σκηνοθεσία, νόμιζαν ότι οι ΕΛΑΝίτες επρόκειτο να τους εξοντώσουν.
  • Θεατρική παράσταση από ερασιτέχνες ηθοποιούς των πολιτιστικών ομάδων των ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΕΠΟΝ στην πλατεία του χωριού. Παρακολουθούν αξιωματικοί και οπλίτες του ΕΛΑΣ, και όλος ο πληθυσμός του χωριού, που μάλλον βλέπει για πρώτη φορά θέατρο.
  • Σκηνές απελευθέρωσης άγνωστο ποιας πόλης ακριβώς.της Πάτρας.
  • Παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας. Διακρίνονται και Βρετανοί ένστολοι που επιτηρούν την παράδοση των όπλων.
  • Στο κλείσιμο, οι τραγικές σκηνές με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ να κλαίνε την στιγμή που παραδίδουν τα τιμημένα άρματά τους.

Περαιτέρω:

Ντοκιμαντέρ της Ρένας Χριστάκη, με τίτλο “Οι ζωγράφοι στα βουνά της ελεύθερης Ελλάδας, 1941-1945“, κλικ εδώ.

Οι σελίδες και τα ιστολόγια του ερευνητή της φωτογραφίας, Μανώλη Κασιμάτη, από την “Πολιτιστική Εταιρεία Φωτογραφίζοντας”, κλικ εδώ ή π.χ. εδώ.





































You Might Also Like

0 σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Δημοφιλείς 30 ημέρες

Δημοφιλείς 7 ημέρες